Công tác thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh
Để nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng nhân dân, tại kỳ họp thứ 7 HĐND tỉnh đã thông qua Nghị quyết số 28/NQ-HĐND ngày 14/7/2022 về việc ban hành Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh Nghệ An khóa XVIII, nhiệm kỳ 2021 - 2026, trong đó đề ra 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp lớn: (1) Tổ chức các kỳ họp HĐND và hoạt động giám sát: (i) Đổi mới công tác tổ chức các kỳ họp (Công tác chuẩn bị kỳ họp; Điều hành kỳ họp; Tổ chức các kỳ họp chuyên đề); (ii) Đổi mới ban hành các nghị quyết của kỳ họp (Xây dựng dự thảo nghị quyết; Thẩm tra dự thảo nghị quyết); (iii) Hoạt động giám sát (Giám sát chuyên đề; Chất vấn của HĐND tỉnh; Giải trình và chất vấn của Thường trực HĐND tỉnh); (2) Tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, xử lý đơn thư và thông tin, truyền thông; (3) Hoạt động của Thường trực, các Ban, Tổ đại biểu, đại biểu HĐND tỉnh; (4) Phối hợp công tác (xây dựng quy chế, chương trình phối hợp; tổ chức trao đổi kinh nghiệm hoạt động HĐND); (5) Chuyển đổi số hoạt động HĐND tỉnh (Thực hiện kế hoạch chuyển đổi số; Xây dựng hạ tầng kỹ thuật, đầu tư trang thiết bị; Tuyên truyền, bồi dưỡng năng lực số); (6) Xây dựng đội ngũ (Tổ chức bộ máy; Nâng cao năng lực, kỹ năng).
Việc tổ chức thực hiện tốt, đồng bộ 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp đã được xác định trong Đề án, cùng với thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động của HĐND (Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Hướng dẫn số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND), chắc chắn chất lượng hoạt động của HĐND các cấp sẽ được nâng lên, thể hiện được vai trò, vị trí của HĐND đã được pháp luật quy định là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.
Đối với công tác thẩm tra dự thảo nghị quyết, báo cáo, Đề án đưa ra các yêu cầu:
- Cơ quan chủ trì thẩm tra chỉ tiến hành thẩm tra những nội dung có trong danh mục hàng năm hoặc được bổ sung đúng quy định; quá trình xây dựng dự thảo phải bảo đảm đúng trình tự, thủ tục, được gửi cho cơ quan chủ trì thẩm tra đầy đủ, đúng thời gian; nghiên cứu tài liệu, lấy ý kiến của các thành viên dự thẩm tra, tổng hợp những nội dung cần giải trình, bổ sung gửi cơ quan chủ trì thẩm tra.
- Các phiên họp thẩm tra có sự tham gia của đại diện lãnh đạo UBND tỉnh, thủ trưởng cơ quan chủ trì soạn thảo và đại diện lãnh đạo các cơ quan thảo luận, làm rõ nội dung dự thảo nghị quyết, nhất là các nội dung còn có ý kiến khác nhau giữa cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra. Thường trực HĐND tỉnh chỉ đưa vào dự kiến Chương trình kỳ họp những dự thảo nghị quyết đã được cơ quan chủ trì dự thảo tiếp thu, giải trình theo kết luận của phiên họp thẩm tra hoặc phiên họp của Thường trực HĐND tỉnh cho ý kiến về những nội dung còn có ý kiến khác nhau.
- Báo cáo thẩm tra bao gồm đầy đủ các thông tin, khẳng định quá trình soạn thảo, thẩm tra tuân thủ trình tự, thủ tục; nêu những nội dung cần thảo luận tại kỳ họp.
Việc thẩm tra các dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án trình kỳ họp HĐND là một trong những nhiệm vụ quan trọng, chủ yếu của các Ban HĐND được Luật định. Các Ban HĐND thẩm tra nhằm xem xét tính hợp lý, hợp pháp, tính khoa học, tính khả thi của các vấn đề được đề cập trong báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo nghị quyết trình kỳ họp về các lĩnh vực phụ trách quy định tại Điều 108 Luật chính quyền địa phương năm 2015. Báo cáo kết quả thẩm tra của các Ban HĐND là một kênh thông tin quan trọng, là cơ sở để các đại biểu HĐND xem xét, thảo luận và quyết nghị thông qua nghị quyết, đảm bảo cho nghị quyết của HĐND ban hành hợp hiến, hợp pháp, khoa học, khả thi, phát huy được tính hiệu lực, hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân.
Thực hiện các yêu cầu, nội dung, nhiệm vụ công tác thẩm tra được xác định trong Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh, từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026 đến nay, các Ban HĐND tỉnh đã thẩm tra 236 dự thảo nghị quyết (trong đó lĩnh vực kinh tế - ngân sách có 104 dự thảo nghị quyết) trình tại 14 kỳ họp của HĐND tỉnh. Có thể đánh giá hoạt động thẩm tra của các Ban được thực hiện đảm bảo đúng trình tự, thủ tục quy định; bám sát yêu cầu, nhiệm vụ được xác định trong Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh, chất lượng thẩm tra từng bước được nâng lên. Qua thẩm tra đã phân tích, chỉ ra nhiều nội dung chưa phù hợp trong dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án; thể hiện được chính kiến của Ban thẩm tra (đồng tình hay chưa đồng tình, nội dung cần bổ sung, giải trình làm rõ), đồng thời kiến nghị đề xuất các phương án xử lý phù hợp. Các nội dung thẩm tra của các Ban đều được UBND tỉnh, các cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu, giải trình đầy đủ, nghiêm túc và hoàn thiện lại văn bản trình kỳ họp.
Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh vẫn còn những khó khăn, bất cập sau:
Một là, một số cơ quan, đơn vị được UBND giao chủ trì soạn thảo đề án, báo cáo, tờ trình, dự thảo nghị quyết chưa phối hợp chặt chẽ với các Ban HĐND ngay từ đầu nên việc nghiên cứu, thu thập thông tin để phục vụ công tác thẩm tra còn gặp nhiều khó khăn.
Hai là, thời gian gửi báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết để các Ban thẩm tra nhìn chung còn chậm so với thời gian quy định, một số hồ sơ gửi kèm không đầy đủ và chưa theo mẫu quy định, thiếu thông tin; một số dự thảo nghị quyết chưa đảm bảo chất lượng, ảnh hưởng đến công tác thẩm tra và chất lượng thẩm tra.
Ba là, chưa tổ chức được nhiều hoạt động khảo sát, thu thập thông tin liên quan đến nội dung thẩm tra; chưa thực hiện việc tổ chức lấy ý kiến chuyên gia, những người am hiểu, có kinh nghiệm chuyên sâu về nội dung thẩm tra.
Bốn là, các thành viên của Ban hoạt động kiêm nhiệm, giữ chức vụ chủ chốt ở các địa phương, ban ngành, đơn vị bận rất nhiều công việc, trong khi tài liệu thẩm tra lại gửi chậm nên chưa có thời gian để nghiên cứu, cho ý kiến thẩm tra.
Năm là, lĩnh vực thẩm tra của các Ban HĐND rất rộng, liên quan đến tất cả các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, trong khi đội ngũ chuyên trách, chuyên viên tham mưu, giúp việc cho các Ban còn ít so với yêu cầu công việc, chưa chuyên sâu lĩnh vực tham mưu (mỗi Ban chỉ có 2 chuyên trách và 1 chuyên viên giúp việc, riêng Ban KTNS có 2 chuyên viên), nên công tác tham mưu, phục vụ hoạt động của Ban còn nhiều khó khăn, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Giải pháp nâng cao chất lượng thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh
Đối với giai đoạn chuẩn bị dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án
- Cần phải sớm có được dự kiến danh mục nghị quyết và thời gian trình kỳ họp trong năm để Thường trực HĐND phân công cho các Ban thẩm tra. Muốn làm được việc này, Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh cần chủ động tham mưu Thường trực HĐND tỉnh đề nghị UBND tỉnh, các cơ quan, đơn vị liên quan phối hợp với các Ban HĐND tỉnh rà soát kỹ lưỡng các danh mục nghị quyết và thời gian trình kỳ họp để thống nhất nội dung, chương trình kỳ họp và phân công sớm cho các Ban.
- Trên cơ sở danh mục nghị quyết được Thường trực HĐND tỉnh phân công thẩm tra, các Ban HĐND cần chủ động phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo nghị quyết để tham gia vào quá trình xây dựng nghị quyết ngay từ đầu, đảm bảo thực hiện đúng trình tự, thủ tục và chất lượng. Đối với những nội dung phức tạp, nhất là các chính sách đặc thù, Ban chủ trì thẩm tra cần tổ chức làm việc với cơ quan chủ trì soạn thảo, các đơn vị liên quan để có sự thống nhất trước.
- Tăng cường tổ chức khảo sát thực tế ở các địa phương, cơ sở để nắm thông tin liên quan đến các dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án phục vụ cho công tác thẩm tra. Trường hợp cần thiết cần tổ chức lấy ý kiến các chuyên gia, những người am hiểu, có kinh nghiệm chuyên môn chuyên sâu về nội dung sẽ tiến hành thẩm tra.
- Theo dõi, đôn đốc tiến độ xây dựng hồ sơ và gửi hồ sơ, tài liệu có liên quan theo đúng quy định, đảm bảo thời gian nộp hồ sơ theo yêu cầu của Thường trực HĐND tỉnh.
Đối với giai đoạn tổ chức thẩm tra
- Phân công các thành viên Ban nghiên cứu chuyên sâu phù hợp với chuyên môn, năng lực, sở trường công tác để có ý kiến thẩm tra trước, gửi ý kiến thẩm tra sơ bộ để tổng hợp gửi trước cho cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu, giải trình tại buổi thẩm tra. Thành viên Ban cần thường xuyên cập nhật các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhất là các văn bản mới được sửa đổi, bổ sung, thay thế; tham dự đầy đủ và có ý kiến tại buổi thẩm tra.
- Việc thẩm tra dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án trình HĐND phải đảm bảo thực hiện đúng trình tự, thủ tục theo luật định (Điều 111 Luật Tổ chức chính quyền địa phương), đặc biệt là đối với các dự thảo nghị quyết quy phạm pháp luật. Nội dung thẩm tra cần tập trung làm rõ các vấn đề sau:
a) Sự cần thiết ban hành nghị quyết; nội dung của dự thảo nghị quyết và những vấn đề còn có ý kiến khác nhau.
b) Sự phù hợp của nội dung dự thảo nghị quyết với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước.
c) Sự phù hợp của nội dung dự thảo nghị quyết với tình hình, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
d) Tính hợp hiến, tính hợp pháp và tính thống nhất của dự thảo nghị quyết với hệ thống pháp luật.
Ngoài ra, cần xem xét đánh giá làm rõ cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, quy trình, thủ tục, tính đầy đủ của hồ sơ trình, chất lượng hồ sơ trình, đánh giá tác động, tính khả thi, tính đúng đắn của các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết trình kỳ họp.
Đối với giai đoạn sau thẩm tra
- Sau thẩm tra, cần ban hành báo cáo kết quả thẩm tra kịp thời, có chất lượng. Nội dung báo cáo thẩm tra cần đánh giá khái quát về sự phù hợp của dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, tình hình, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; thể hiện rõ quan điểm của Ban về những nội dung thẩm tra (nêu cụ thể những nội dung thống nhất, không thống nhất, những vấn đề cần báo cáo làm rõ thêm, những vấn đề còn có ý kiến khác nhau); đề xuất những nội dung cần sửa đổi, bổ sung và phương án xử lý của Ban thẩm tra đối với những vấn đề còn có ý kiến khác nhau.
Đối với các đề án, dự thảo nghị quyết mà nội dung chuẩn bị chưa đảm bảo yêu cầu, chưa phù hợp với tình hình của địa phương thì Ban cần phải có chính kiến rõ ràng, kiến nghị với Thường trực HĐND chưa trình HĐND để chuẩn bị lại đảm bảo chất lượng.
- Theo dõi, đôn đốc việc báo cáo tiếp thu, giải trình của cơ quan trình; việc hoàn thiện hồ sơ dự thảo nghị quyết. Đối với những nội dung còn có ý kiến khác nhau hoặc chưa thống nhất giữa cơ quan thẩm tra mà cơ quan trình không tiếp thu (nếu có), cần tiếp tục trao đổi, rà soát để đi đến thống nhất. Trường hợp cơ quan thẩm tra và cơ quan trình không thống nhất hoặc còn có ý kiến khác nhau, Ban cần tổng hợp để báo cáo Thường trực HĐND tỉnh xem xét quyết định việc trình hoặc không trình kỳ họp HĐND.
Một số kiến nghị Thường trực HĐND tỉnh
Một là, chỉ đạo rà soát danh mục nghị quyết, thời gian dự kiến trình kỳ họp ngay từ đầu năm. Sớm phân công thẩm tra để các Ban chủ động xây dựng kế hoạch khảo sát, thẩm tra.
Hai là, chỉ đạo cơ quan trình dự thảo nghị quyết chuẩn bị đầy đủ, kịp thời, có chất lượng, đảm bảo quy trình, thủ tục theo quy định, gửi hồ sơ đảm bảo thời gian yêu cầu để Thường trực HĐND tỉnh phân công các Ban thẩm tra (Hồ sơ dự thảo nghị quyết gửi đến Ban HĐND tỉnh chậm nhất 15 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp HĐND để thẩm tra).
Ba là, chỉ đạo Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh phối hợp chặt chẽ với Văn phòng UBND tỉnh để đôn đốc các cơ quan soạn thảo gửi hồ sơ tài liệu thẩm tra đúng thời gian quy định; gửi báo cáo tiếp thu, giải trình sau thẩm tra kèm theo dự thảo nghị quyết đã hoàn thiện sau tiếp thu, giải trình về Thường trực HĐND để gửi tài liệu cho đại biểu HĐND chậm nhất 05 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp theo đúng quy định.
Bốn là, tăng cường tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực và kỹ năng thẩm tra cho các thành viên các Ban HĐND và cán bộ chuyên viên tham mưu giúp việc đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của các Ban.
