Giải trình là một hình thức giám sát được quy định theo khoản 4, điều 104 Luật Tổ chức chính quyền địa phương, bắt đầu thực hiện từ nhiệm kỳ 2016-2021. Theo Điều 2 - Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 thì “Giải trình là việc cơ quan, cá nhân hữu quan giải thích, làm rõ trách nhiệm của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo yêu cầu của chủ thể giám sát” và giải trình là một trong 6 hoạt động giám sát của Thường trực HĐND được quy định tại Điều 72, Luật hoạt động giám sát của Quốc Hội và HĐND.
Thực hiện quy định này, phát huy kết quả, hiệu quả đã làm được trong nhiệm kỳ 2016-2021, từ đầu nhiệm kỳ 2021-2026 đến nay, Thường trực HĐND thị xã Thái Hòa đã tổ chức được 2 phiên giải trình. Nội dung yêu cầu giải trình được Thường trực HĐND thị xã làm việc với các Tổ đại biểu HĐND thị xã, Ban thường trực Ủy ban MTTQ thị xã và lãnh đạo HĐND các xã, phường để rà soát, đánh giá, tổng hợp các vấn đề cử tri quan tâm thông qua 2 hoạt động: Một là, các ý kiến, kiến nghị của cử tri thông qua hoạt động tiếp xúc cử tri của Đại biểu Quốc Hội và Đại biểu HĐND các cấp trên địa bàn thị xã. Hai là, các kiến nghị, phản ánh, đơn thư khiếu nại, tố cáo thông qua hoạt động tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn thị xã. Qua đó, phân tích, đánh giá thẩm quyền, trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong việc trả lời và giải quyết các ý kiến, kiến nghị, giải quyết đơn thư của cử tri và công dân. Từ đó, thống nhất lựa chọn những nội dung có các yếu tố sau đây để yêu cầu giải trình:
Thứ nhất, nội dung yêu cầu giải trình phải là ý kiến thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND và các ngành cấp Thị xã (Mục đích là tại phiên giải trình khẳng định rõ thẩm quyền của cá nhân, tổ chức nào để thống nhất và giao trách nhiệm, thời gian giải quyết). Trong đó tập trung những nội dung bức thiết, đang được nhiều cử tri quan tâm, đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của cử tri.
Thứ hai, những nội dung đã được UBND hoặc các ngành đã hứa thời gian giải quyết nhưng chưa giải quyết đúng thời gian đã hứa (Mục đích để đánh giá trách nhiệm việc thực hiện lời hứa trước cử tri, trước nhân dân và đôn đốc, giao trách nhiệm cho các cá nhân, tổ chức nghiêm túc khẩn trương thực hiện lời hứa)
Thứ ba, những nội dung còn có vướng mắc về cách giải quyết giữa các ngành trong phối hợp giải quyết (Mục đích để bàn bạc, thống nhất giải pháp để tháo gỡ, giải quyết ý kiến, kiến nghị, đơn thư khiếu nại, tố cáo đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân).
Thống nhất cách làm nêu trên, tại 2 phiên giải trình, Thường trực HĐND thị xã đã yêu cầu UBND thị xã và một số ngành liên quan cấp thị xã giải trình 04 nội dung (Trong đó có 02 nội dung đang là vấn đề bức thiết, đang được nhiều cử tri quan tâm, đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của cử tri; 02 nội dung UBND thị xã đã hứa thời gian giải quyết nhưng chưa giải quyết).
Và để nâng cao chất lượng phiên giải trình, trong kết luận ngoài việc đánh giá rõ ưu điểm, khuyết điểm, tồn tại hạn chế, trách nhiệm và lộ trình để UBND và các ngành liên quan tập trung chỉ đạo giải quyết, Thường trực HĐND thị xã còn kết luận rõ một số nội dung cụ thể như sau:
- Kết luận trực tiếp tại phiên giải trình sẽ đưa ra chất vấn tại kỳ họp gần nhất của HĐND thị xã đối với những nội dung mà tại phiên giải trình UBND thị xã hoặc các ngành chưa đưa ra được giải pháp và thời gian giải quyết mang tính khả thi.
- Kết luận chung: Những nội dung nào đã thống nhất thời gian giải quyết mà đến trước kỳ họp thường lệ gần nhất của HĐND thị xã mà chưa giải quyết đúng thời gian đã thống nhất thì sẽ đưa nội dung đó ra chất vấn tại kỳ họp.
Qua giám sát cho thấy, sau phiên giải trình thì các nội dung được yêu cầu giải trình đã được UBND thị xã và các ngành liên quan chỉ đạo quyết liệt, trách nhiệm hơn và không có nội dung nào phải đưa ra chất vấn tại kỳ họp gần nhất.
Qua theo dõi cho thấy các phiên giải trình của Thường trực HĐND thị xã có ý nghĩa thực sự quan trọng, tạo sự chuyển biến trong công tác đôn đốc, theo dõi, đánh giá và tác động tích cực đối UBND thị xã và các ngành liên quan, các nội dung được lựa chọn sau giải trình đều có chuyển biến tích cực, góp phần không nhỏ vào việc tháo gỡ khó khăn trong quản lý, điều hành của chính quyền địa phương; giải quyết kịp thời, hiệu quả các kiến nghị, nguyện vọng của cử tri và nhân dân thị xã.
Từ thực tiễn tổ chức thực hiện các phiên giải trình, Thường trực HĐND thị xã thấy rằng để tổ chức phiên giải trình đạt hiệu quả thì ngoài cách lựa chọn nội dung yêu cầu giải trình và phương pháp kết luận phiên giải trình như đã nêu trên thì cần phải làm tốt một số nội dung sau đây:
- Sau khi xác định nội dung yêu cầu giải trình, cần xây dựng dựng kế hoạch, kịch bản và chuẩn bị đầy đủ các tài liệu liên quan đến nội dung giải trình.
- Lựa chọn thành phần tham dự là đối tượng phù hợp với trách nhiệm chỉ đạo, trách nhiệm thực hiện nội dung giải trình và đối tượng phù hợp với trách nhiệm theo dõi, giám sát sau giải trình.
- Trong điều hành phiên giải trình, chủ trì phải chủ động, linh hoạt, làm rõ trách nhiệm của người hỏi, người giải trình và kết luận phiên giải trình phải xác định rõ trách nhiệm cụ thể, nêu những giải pháp cùng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc; đồng thời có yêu cầu về thời hạn hoàn thành từng nội dung công việc cụ thể.
Tất cả các khâu trên đây nếu thực hiện tốt, chuẩn bị chu đáo thì chắc chắn phiên giải trình sẽ thành công và đạt hiệu quả như mong muốn.
Trên đây là một số trao đổi về cảm nhận chất lượng, hiệu quả của hoạt động giải trình của Thường trực HĐND thị xã Thái Hòa. Rất mong được quý vị đại biểu, Thường trực HĐND các huyện bạn góp ý, bổ sung thêm những kinh nghiệm khác để Thường trực HĐND thị xã Thái Hòa làm tốt hơn hoạt động giải trình nói riêng và hoạt động giám sát nói chung trong thời gian tới.
