Để đảm bảo các hoạt động của cơ quan dân cử thích ứng và phát huy hiệu quả trong cấu trúc mới, việc sửa đổi các văn bản pháp lý liên quan là yêu cầu cấp bách. Một trong những văn bản quan trọng đó là Nghị quyết liên tịch số 72/2025/NQLT (Nghị quyết 72), quy định chi tiết về hoạt động tiếp xúc cử tri.
Nhận thức rõ tầm quan trọng này, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội đã xây dựng dự thảo sửa đổi và gửi xin ý kiến các địa phương. Với tinh thần trách nhiệm cao, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An, một trong những địa phương có quy mô sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã lớn của cả nước, đã có những góp ý từ thực tiễn sinh động của địa phương. Bài viết này xin đi sâu phân tích, trao đổi về những kiến nghị đó, nhằm góp phần hoàn thiện cơ chế tiếp xúc cử tri, đảm bảo đây thực sự là cầu nối vững chắc giữa đại biểu dân cử và Nhân dân.
1. Cần một "khung thời gian " cho hoạt động tiếp xúc cử tri
Nghị quyết 72 và cả dự thảo sửa đổi hiện hành chỉ quy định thời điểm tiếp xúc cử tri là “trước ngày khai mạc” và “sau ngày bế mạc” kỳ họp. Quy định này tạo ra sự thiếu thống nhất trong triển khai giữa các địa phương và các đoàn đại biểu. Trên thực tế, nhiều cuộc tiếp xúc cử tri diễn ra quá cận ngày họp, khiến các đại biểu không đủ thời gian để nghiên cứu, phân tích thấu đáo, chuẩn bị các báo cáo tổng hợp ý kiến cử tri có chất lượng, sâu sắc để gửi đến các cơ quan có thẩm quyền đúng hạn. Về phía cử tri và các cơ quan ở cơ sở, việc không có khung thời gian rõ ràng cũng gây bị động trong việc sắp xếp công việc để tham gia.
Để khắc phục hạn chế này, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An đề xuất quy định khung thời gian cụ thể, kế thừa từ các hướng dẫn đã được áp dụng thành công trên thực tế. Cụ thể:
Đối với Đại biểu Quốc hội (tại Điều 25): "Trong thời gian 20 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp Quốc hội..." và "Trong thời gian 20 ngày sau ngày bế mạc kỳ họp Quốc hội...".
Đối với đại biểu HĐND (tại Điều 26): "Trong thời gian 15 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp...".
Việc quy định rõ ràng khung thời gian sẽ giúp chuẩn hóa quy trình trên cả nước, nâng cao tính chủ động cho tất cả các bên liên quan. Đại biểu sẽ có đủ thời gian để xử lý thông tin, trong khi cử tri và chính quyền địa phương có thể lên kế hoạch tham gia hiệu quả, đảm bảo các ý kiến, kiến nghị được lắng nghe và tổng hợp một cách trọn vẹn nhất.
2. Xác định rõ trách nhiệm cung cấp thông tin của Ủy ban nhân dân
Chất lượng của một buổi tiếp xúc cử tri, đặc biệt là các buổi tiếp xúc chuyên đề, phụ thuộc rất lớn vào sự chuẩn bị thông tin, tài liệu của đại biểu. Tuy nhiên, dự thảo hiện nay quy định trách nhiệm này chủ yếu thuộc về Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND cấp tỉnh và Văn phòng HĐND và UBND cấp xã. Vai trò của UBND mới dừng lại ở mức phối hợp và cử đại diện tham dự trả lời kiến nghị, đôi khi tạo ra các thủ tục hành chính trung gian, làm chậm quá trình tiếp cận nguồn thông tin chính thống và đầy đủ.
Để đảm bảo các đại biểu được trang bị thông tin tốt nhất, Đoàn ĐBQH tỉnh kiến nghị bổ sung trách nhiệm trực tiếp của UBND các cấp. Cụ thể, bổ sung vào Điều 12 và Điều 13 quy định:
"Theo đề nghị của Đoàn ĐBQH hoặc đại biểu Quốc hội, (UBND cấp tỉnh) chỉ đạo các cơ quan chuyên môn cùng cấp cung cấp kịp thời, đầy đủ các báo cáo, số liệu, thông tin... phục vụ hoạt động tiếp xúc cử tri."
"Theo đề nghị của Tổ đại biểu HĐND hoặc đại biểu HĐND, (UBND cấp đại biểu) chỉ đạo các cơ quan chuyên môn cùng cấp cung cấp kịp thời, đầy đủ các báo cáo, số liệu, thông tin... phục vụ hoạt động tiếp xúc cử tri."
Quy định này sẽ tạo ra một cơ chế yêu cầu và cung cấp thông tin trực tiếp, hiệu quả. Các đại biểu sẽ có trong tay những dữ liệu chính xác, cập nhật để đối thoại, giải trình với cử tri một cách thuyết phục, giúp các buổi tiếp xúc đi vào chiều sâu, giải quyết các vấn đề một cách thực chất.
3. Đẩy mạnh chuyển đổi số, tạo kênh tương tác thường xuyên với cử tri
Mặc dù dự thảo đã đề cập đến hình thức tiếp xúc trực tuyến tại Điều 35, nhưng đó vẫn là các hoạt động mang tính thời điểm. Trong kỷ nguyên số, nhu cầu tương tác của người dân ngày càng cao và không bị giới hạn bởi các kỳ họp.
Để bắt kịp xu thế và mở rộng dân chủ, Đoàn ĐBQH tỉnh đề nghị bổ sung một khoản vào Điều 19 với nội dung: “Khuyến khích Đoàn đại biểu Quốc hội, Thường trực Hội đồng nhân dân các cấp xây dựng và duy trì các kênh tiếp xúc, thu thập ý kiến cử tri thường xuyên trên môi trường mạng như Cổng thông tin điện tử, ứng dụng di động, để cử tri có thể gửi kiến nghị thuận tiện, liên tục ngoài các kỳ tiếp xúc định kỳ.”
Việc này không chỉ giúp cử tri dễ dàng, chủ động gửi gắm tâm tư, nguyện vọng mà còn giúp các đại biểu nắm bắt "hơi thở cuộc sống" một cách liên tục, kịp thời. Hoạt động tiếp xúc cử tri sẽ chuyển từ hình thức định kỳ sang thường xuyên, từ sự kiện thành một quá trình đối thoại, tương tác không ngừng giữa người dân và người đại diện cho mình.
Hoạt động tiếp xúc cử tri là một trong những phương thức quan trọng nhất để hiện thực hóa quyền làm chủ của Nhân dân. Trong bối cảnh cải cách mạnh mẽ bộ máy nhà nước, việc hoàn thiện cơ chế tiếp xúc cử tri lại càng trở nên cấp thiết. Những kiến nghị từ thực tiễn của Nghệ An và các địa phương khác là cơ sở quan trọng để các cơ quan trung ương xem xét, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết liên tịch sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 72, qua đó góp phần xây dựng một nền hành chính dân chủ, minh bạch, gần dân và thực sự hiệu quả.
