Tuy nhiên, trong những trường hợp cần thiết, pháp luật cho phép xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn. Qua đó, rút ngắn thời gian ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đáp ứng yêu cầu cấp bách từ thực tiễn.
Rút ngắn thời gian xây dựng, ban hành, đáp ứng yêu cầu kịp thời của việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Thực hiện quy định về xây dựng, ban hành văn bản theo trình tự, thủ tục rút gọn của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong thời gian qua đã cho phép cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền rút ngắn thời gian, kịp thời ban hành quy định để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh đáp ứng yêu cầu thực tế. Cùng với đó, các văn bản được ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn còn có thể có hiệu lực ngay kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hành (thay vì phải chờ tối thiểu 45 ngày đối với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước ở trung ương và 10 ngày đối với văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh). Đặc biệt, phải kể đến các văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành để xử lý ngay các vấn đề phát sinh trong và sau đại dịch Covid-19 như Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; Nghị quyết số 12/2021/UBTVQH15 ngày 30/12/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách trong lĩnh vực y tế để phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19… đã cho thấy hiệu quả của việc thực hiện rút gọn trong xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Tại Nghệ An, thời gian qua, xuất phát từ yêu cầu cấp bách, một số văn bản quy phạm pháp luật của HĐND tỉnh và UBND tỉnh đã được ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn.
Trước yêu cầu của việc thực hiện điều ước quốc tế và kịp thời giải quyết cho phương tiện cơ giới đường bộ được qua lại cửa khẩu phụ Thông Thụ - Nậm Tạy và Thanh Thủy - Nậm On theo thỏa thuận đã được ký kết giữa tỉnh Nghệ An với các tỉnh biên giới Lào (Hủa Phăn và Bô ly khăm xay) tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trao đổi, mua bán hàng hóa, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đồng thời tăng cường sự đoàn kết giữa tỉnh Nghệ An với các tỉnh biên giới của Lào, UBND tỉnh đã trình Thường trực HĐND tỉnh cho phép xây dựng, ban hành Nghị quyết của HĐND tỉnh về biện pháp bảo đảm cho phương tiện cơ giới đường bộ qua lại biên giới Việt Nam - Lào qua cửa khẩu phụ theo trình tự, thủ tục rút gọn do thuộc trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề cấp thiết trong thực tiễn và để thực hiện điều ước quốc tế. Nghị quyết quy định về biện pháp cấp giấy phép liên vận đối với phương tiện cơ giới đường bộ khi qua cửa khẩu phụ, tạo cơ sở pháp lý về mặt thủ tục cho phương tiện qua lại cửa khẩu phụ, khi giữa Nghệ An và các tỉnh biên giới Lào đã có thỏa thuận.
Được sự đồng ý của Thường trực HĐND tỉnh, UBND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng Nghị quyết theo trình tự rút gọn. Cơ quan soạn thảo – Sở Giao thông vận tải đã rút ngắn được thời gian trong giai đoạn soạn thảo, kịp thời hoàn thiện, trình UBND tỉnh để trình HĐND tỉnh thông qua tại kỳ họp thường lệ cuối năm 2024.
Để đáp ứng yêu cầu việc ban hành văn bản quy định chi tiết được giao tại Luật Đất đai 2024 và các Nghị định quy định chi tiết, Sở Tài nguyên và Môi trường đã đề xuất ban hành các Quyết định của UBND tỉnh quy định chi tiết Luật Đất đai theo trình tự, thủ tục rút gọn (như Quyết định số 61/2024/QĐ-UBND ngày 26/11/2024 ban hành Quy định các trường hợp không có tính khả thi và mức độ khôi phục lại tình trạng ban đầu của đất trước khi vi phạm trên địa bàn tỉnh Nghệ An; Quyết định số 68/2024/QĐ-UBND ngày 12/12/2024 quy định một số nội dung khi xác định giá đất cụ thể trên địa bàn tỉnh Nghệ An).
Cần khắc phục những bất cập trong quy định về xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn
Hiện nay, Chính phủ đang gấp rút chỉ đạo hoàn thiện dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi để trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ chín (dự kiến tổ chức vào tháng 02/2025). Thiết nghĩ, cần thiết khắc phục những bất cập trong những quy định hiện hành về xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn như:
Thứ nhất là cần quy định rõ những trường hợp cấp bách được áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn. Pháp luật hiện hành chỉ quy định “trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn”, tuy nhiên chưa có tiêu chí để xác định mức độ cấp bách nên dễ phát sinh những trường hợp tùy nghi trong áp dụng. Trong khi đó, các trường hợp khẩn cấp thì đã có quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp, các trường hợp đột xuất trong phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cháy nổ cũng đã khá rõ ràng.
Thứ hai là việc quy định thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn đối với thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ ban hành trong trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn chưa phát huy được tính chủ động và trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong việc quyết định đối với văn bản quy phạm pháp luật do mình ban hành.
Thứ ba là cần xác định rõ tiêu chí để xác định “Trường hợp cần sửa đổi ngay hoặc ban hành mới cho phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành” để tăng cường trách nhiệm của các cơ quan trong việc rà soát, triển khai thực hiện các văn bản mới, tránh trường hợp các cơ quan chậm tham mưu ban hành văn bản sửa đổi hoặc ban hành mới văn bản để phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên thì đề nghị áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn.
Thứ tư là cần quy định rõ việc thực hiện thủ tục rút gọn có thể được thực hiện ngay từ giai đoạn lập đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Thực tế hiện nay, Luật hiện hành quy định thực hiện rút gọn từ giai đoạn soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật. Trong khi đó, có những văn bản quy phạm pháp luật phải thực hiện bước lập đề nghị xây dựng văn bản (như Nghị quyết về biện pháp bảo đảm cho phương tiện cơ giới đường bộ qua lại biên giới Việt Nam - Lào qua cửa khẩu phụ trên địa bàn tỉnh Nghệ An là Nghị quyết về biện pháp có tính chất đặc thù) nhưng không quy định rõ nên quá trình thực hiện còn có những cách hiểu chưa thống nhất. Nếu không cho phép rút gọn từ bước lập đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật thì khó đáp ứng được yêu cầu kịp thời về tiến độ văn bản.
Việc quy định xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn là rất cần thiết. Do vậy, việc hoàn thiện các quy định này sẽ có ý nghĩa rất lớn để phát huy tinh thần trách nhiệm của các chủ thể, cơ quan, đơn vị, người có thẩm quyền trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng như đáp ứng những yêu cầu cấp bách, thiết thực phát sinh từ thực tiễn./.
