Hiệu quả giảm nghèo từ các mô hình sinh kế

Công tác giảm nghèo đã lan tỏa nhiều mô hình hỗ trợ sinh kế mang lại hiệu quả thiết thực. Việc nhân rộng các mô hình sinh kế cho người nghèo đã giúp người dân tự tạo ra nguồn thu bền vững. Trước khi được trao con giống, cây trồng, các hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo trong diện nhận hỗ trợ của dự án được tập huấn cách làm để phát huy tối đa giá trị sinh kế. Giai đoạn 2021 - 2025 tổng nguồn vốn dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo là 305.064 triệu đồng; tiểu dự án 1, dự án 3 Hỗ trợ phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp có tổng nguồn vốn 128.850 triệu đồng

Mô hình nuôi vịt bầu quỳ thương phẩm ở xã Bình Chuẩn

Với nguồn kinh phí được phân bổ, tỉnh đã triển khai 177 mô hình đa dạng hóa sinh kế, trong đó có 18 mô hình trồng trọt, 145 mô hình chăn nuôi, 14 mô hình lĩnh vực lâm nghiệp với 11.292 hộ dân được tham gia, gồm: 7.056 hộ nghèo, 3.705 hộ cận nghèo, 531 hộ mới thoát nghèo; 90 dự án phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp, trong đó có 11 dự án trồng trọt, 67 dự án chăn nuôi, 3 dự án lĩnh vực lâm nghiệp, 3 dự án khai thác thủy sản với 3.498 hộ dân được tham gia, gồm: 1.983 hộ nghèo, 1.339 hộ cận nghèo, 115 hộ mới thoát nghèo và 61 hộ có người khuyết tật; tổ chức 107 lớp tập huấn với 4.025 người tham gia. Đây là những đối tượng yếu thế, dễ bị tổn thương trong đời sống xã hội, việc tham gia dự án giúp họ có điều kiện phát triển kinh tế, nâng cao vị thế, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Các mô hình, dự án chủ yếu tập trung vào chăn nuôi, trồng trọt - lĩnh vực quen thuộc, dễ áp dụng, gần gũi với đời sống nông thôn, như: dự án chăn nuôi vịt bầu quỳ, dự án chăn nuôi Bê cái laisind, dự án chăn nuôi lợn đen, dự án nuôi gà mía thương phẩm, nuôi ốc bươu đen, hỗ trợ giống cây Macca, cây Đẳng Sâm, cây Quế,… Ghi nhận tại các địa phương, nhiều mô hình được người dân đánh giá phù hợp với hộ nghèo bởi dễ áp dụng, tận dụng được nguồn lực tại chỗ. Cộng đồng dân cư và chính quyền địa phương đều tham gia hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc và nhân rộng mô hình.

Mô hình chăn nuôi trâu, bò ở xã Tri Lễ

Sau gần 5 năm triển khai, các mô hình, dự án đã đạt nhiều kết quả tích cực, tính đến 20/10/2025 lũy kế đã giải ngân 258.298 triệu đồng nguồn vốn dự án 2 đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo, đạt 84,67%; tiểu dự án 1, dự án 3 Hỗ trợ phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp đã giải ngân 110.042 triệu đồng, đạt: 85,40%. Kết quả này cho thấy sự nỗ lực rất lớn của chính quyền, người dân triển khai thực hiện trong điều kiện có nhiều khó khăn.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, trong các dự án đang triển khai thì có dự án trồng Quế được triển khai trên địa bàn huyện Quế Phong cũ với hơn 15ha cho thấy sự phù hợp và mang lại hiệu quả, sinh kế bền vững cho người dân. Sau 1 năm trồng, người dân có thể thu hái lá để bán để tạo sinh kế trong năm đầu tiên và cứ hằng năm, cành tăm, bán tỉa để làm dược liệu và trên 5 năm có thể bán làm gỗ quế, tạo nguồn thu tương đối cho người dân. Có 4 dự án liên kết theo chuỗi giá trị sản phẩm vịt bầu quỳ, gà được triển khai trên địa bàn xã Châu Tiến, Mường Quàng, Tri Lễ, Thông Thụ đã mang lại hiệu quả, giúp người dân có thu nhập, thoát nghèo bền vững.

Mô hình chăn nuôi dê của hộ gia đình Anh Vi Văn Diện ở bản Xốp Khấu xã Yên Hòa (từ Tiểu dự án 1, Dự án 3 phát triển sản xuất nông nghiệp)

Quan trọng hơn, các mô hình sinh kế đã tạo việc làm, sinh kế bền vững, thu nhập cho người nghèo, góp phần tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo bền vững. Tại nhiều địa phương, việc chăn nuôi trâu bò, gà, vịt hay trồng trọt mang lại thu nhập ổn định, giúp nhiều hộ nghèo từng bước cải thiện đời sống. Các mô hình trồng cây dược liệu, cây ăn quả không chỉ tăng thu nhập, mà còn mở ra hướng đi mới cho sản xuất nông nghiệp bền vững. Đặc biệt, các hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, nhóm thường gặp khó khăn trong tiếp cận chính sách cũng đã có nhiều cơ hội để cải thiện sinh kế. Các dự án được triển khai đã tạo hiệu ứng lan tỏa, khi một hộ áp dụng thành công mô hình chăn nuôi hay trồng trọt, các hộ khác cũng học hỏi và làm theo. Nhờ đó, nhiều vùng quê đã hình thành được các cụm sản xuất nhỏ, từng bước liên kết, hỗ trợ nhau phát triển.

Khó khăn, hạn chế

Tuy nhiên, việc triển khai các mô hình sinh kế, dự án phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp còn gặp nhiều khó khăn như: các địa phương không huy động được sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng, thực hiện các dự án theo chuỗi giá trị; không thành lập được tổ, nhóm cộng đồng đảm bảo các điều kiện thực hiện các dự án theo phương thức hỗ trợ cộng đồng; mặt khác, những người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo chủ yếu là những người không có khả năng lao động, người cao tuổi, cô đơn, không nơi nương tựa, người khuyết tật…người sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn dẫn đến khó khăn trong việc lựa chọn đối tượng tham gia, nội dung hỗ trợ các dự án.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An Võ Thị Nhung báo cáo kết quả thực hiện Chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 trên địa bàn tỉnh

Qua giám sát của HĐND tỉnh cho thấy một số dự án chưa mang lại hiệu quả giảm nghèo thực sự … Theo phản ánh của các xã Quỳ Châu, Châu Tiến, Hùng Chân, Châu Bình, Quỳ Hợp, Châu Lộc, Châu Hồng, Tam Hợp, Mường Ham, Mường Chọng, Minh Hợp, dự án cấp bò cái lai sind chưa mang lại hiệu quả giảm nghèo thực sự, do đặc điểm giống bò không phù hợp với địa bàn miền núi, kiến thức chăn nuôi của người dân còn hạn chế, việc cấp bò số lượng ít (1 hộ gia đình 1 con) dẫn đến khó chăm sóc, nuôi dưỡng, so với ngày công lao động hiện nay thì việc nuôi bò không mang lại hiệu quả kinh tế. Do đó, sau một thời gian nhiều người dân bán, làm thịt bò đã được cấp.

Không chỉ vậy, các mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất, tạo sinh kế cho người dân trên địa bàn trong thời gian qua chủ yếu vẫn thực hiện theo hộ gia đình, cá nhân, ít mô hình thực hiện liên kết theo chuỗi giá trị mang lại hiệu quả và ít mô hình tổ chức sản xuất kinh doanh theo nhóm hộ, tổ hợp tác hoặc cộng đồng có tổ chức, liên kết một cách chặt chẽ.

Tại cuộc làm việc với Đoàn giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh, đồng chí Võ Thị Nhung - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết trong triển khai thực hiện sẽ ưu tiên thực hiện các dự án liên kết, sau đó mới thực hiện các dự án cộng đồng và cuối cùng là thực hiện dự án giao nhiệm vụ. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cụ thể cho thấy để thực hiện các dự án liên kết rất khó khăn, việc triển khai các dự án liên kết giữa doanh nghiệp với người nghèo đang gặp nhiều khó khăn khi doanh nghiệp chú trọng lợi nhuận, trong khi đất đai manh mún, vùng sâu vùng xa điều kiện sản xuất khó khăn, năng lực, tư duy tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật của người nghèo hạn chế, một số nơi còn tư tưởng trông chờ ỷ lại, chưa chịu khó vươn lên thoát nghèo. Do đó nguy cơ phá vỡ liên là thường xuyên, mặc dù trong quá trình triển khai thực hiện, sở mời gọi các doanh nghiệp tham gia nhưng chỉ có 1 doanh nghiệp tham gia dự án liên kết.

Để khắc phục khó khăn, hạn chế và nâng cao hiệu quả, Đoàn giám sát chuyên đề của HĐND đã đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tổng kết việc thực hiện các mô hình sinh kế, các mô hình phát triển sản xuất nông nghiệp… để rút kinh nghiệm và nhân rộng các mô hình thực hiện hiệu quả; phối hợp với các địa phương xây dựng danh mục các mô hình sinh kế, các dự án phát triển sản xuất theo địa bàn từng xã, phường gắn với kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp của tỉnh nhằm tạo sự chủ động trong quá trình giải ngân nguồn vốn.

Song song với đó, tích cực khuyến khích liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, cộng đồng, nhân rộng các mô hình gắn với thị trường. Thay vì chỉ hỗ trợ con giống, vật nuôi, cây trồng nhỏ lẻ, cần tập trung xây dựng các hợp tác xã, tổ hợp tác để đảm bảo đầu ra ổn định. Đồng thời, chú trọng ứng dụng khoa học - kỹ thuật trong chăn nuôi, trồng trọt để tăng năng suất, giảm chi phí, bảo vệ môi trường.