Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, có nhiều quy định kế thừa và có những điểm mới so với Luật số 65/2025/QH15 và Luật số 77/2015/QH13. Liên quan đến tổ chức của Thường trực HĐND, Luật hiện hành quy định tại khoản 2 Điều 29 “Thường trực HĐND gồm Chủ tịch HĐND, Phó Chủ tịch HĐND và các Ủy viên là Trưởng Ban của HĐND. Chủ tịch HĐND, Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh, cấp xã có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách”. Đối với các Ban của HĐND, tại khoản 3 Điều 29 quy định “Ban của HĐND gồm có Trưởng ban, Phó Trưởng Ban và các Ủy viên. Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Ủy viên của các Ban của HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách”. Đồng thời, khoản 6 Điều 29 giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách.
Để tham mưu Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội Nghị quyết quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã, việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách, Bộ Nội vụ đã xây dựng dự thảo và lấy ý kiến các cơ quan ở Trung ương và các địa phương.
Đề xuất tăng số lượng Ủy viên chuyên trách Ban của HĐND tỉnh góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh
Theo dự thảo, HĐND cấp tỉnh, cấp xã có thể bố trí đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách đối với các chức danh sau đây: Chủ tịch HĐND, Trưởng Ban của HĐND; đối với HĐND cấp tỉnh thì có thể bố trí Ủy viên của Ban của HĐND. Phó Chủ tịch HĐND, Phó trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách.
Dự thảo quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh như sau: HĐND Thành phố Hồ Chí Minh có không quá 04 Phó Chủ tịch HĐND. HĐND thành phố thực hiện hợp nhất, sáp nhập 03 đơn vị hành chính cấp tỉnh có không quá 04 Phó Chủ tịch HĐND. HĐND thành phố thực hiện hợp nhất, sáp nhập 02 đơn vị hành chính cấp tỉnh có không quá 03 Phó Chủ tịch HĐND. HĐND tỉnh thực hiện hợp nhất, sáp nhập có không quá 03 Phó Chủ tịch HĐND. HĐND tỉnh, thành phố không thực hiện hợp nhất, sáp nhập có không quá 02 Phó Chủ tịch HĐND. Trường hợp bố trí Chủ tịch HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì số lượng Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh giảm tương ứng 01 người. Đối với thủ đô Hà Nội thì thực hiện theo Luật Thủ đô.
Về số lượng Phó trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, dự thảo quy định: HĐND tỉnh, thành phố thực hiện hợp nhất, sáp nhập 03 đơn vị hành chính cấp tỉnh thì mỗi Ban có không quá 04 Phó trưởng Ban. HĐND tỉnh, thành phố thực hiện hợp nhất, sáp nhập 02 đơn vị hành chính cấp tỉnh thì mỗi Ban có không quá 03 Phó trưởng Ban. HĐND tỉnh, thành phố không thực hiện hợp nhất, sáp nhập thì mỗi Ban có không quá 02 Phó trưởng Ban. Trường hợp bố trí Trưởng Ban của HĐND tỉnh, thành phố là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì số lượng Phó trưởng Ban quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này giảm tương ứng 01 người.
Đối với số lượng ủy viên hoạt động chuyên trách của Ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, dự thảo quy định mỗi Ban của Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố có 01 Ủy viên là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách.
Cần nghiên cứu sửa đổi theo hướng mỗi Ban của Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố có 01 đến 02 Ủy viên là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách. Việc sửa đổi quy định theo hướng này là thực sự cần thiết và phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay. Trước hết, khối lượng công việc của HĐND cấp tỉnh ngày càng nhiều và yêu cầu cao, nhất là khi triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đòi hỏi Ban HĐND phải có lực lượng cán bộ chuyên trách đủ về số lượng và vững về chất lượng để đảm bảo tính chuyên sâu, khách quan trong thẩm tra, giám sát, khảo sát cũng như trong việc tham mưu, đề xuất các chính sách, nghị quyết của HĐND tỉnh. Bên cạnh đó, chủ trương tăng số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách đã được Bộ Chính trị đề ra tại khoản 3, Chỉ thị số 46-CT/TW ngày 16/5/2025 nhằm nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cơ quan dân cử. Quy định này, nếu được điều chỉnh sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về công tác giám sát, quyết nghị những vấn đề quan trọng ở địa phương, thực sự xứng tầm với vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.
Số lượng Phó Trưởng Ban hoạt động chuyên trách của HĐND cấp xã cần đảm bảo sự tương quan số lượng cấp phó của phòng chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cùng cấp
Đối với HĐND cấp xã, dự thảo Nghị quyết quy định Hội đồng nhân dân cấp xã có 01 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân. Mỗi Ban của Hội đồng nhân dân cấp xã được tính bình quân 02 Phó Trưởng Ban. Căn cứ quy mô dân số, diện tích tự nhiên, phân loại đơn vị hành chính, phân loại đô thị, quy mô kinh tế, tình hình thực tiễn của địa phương và định hướng của Ban Thường vụ tỉnh ủy, thành ủy, Thường trực Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định cụ thể số lượng Phó trưởng Ban của Hội đồng nhân dân ở từng đơn vị hành chính cấp xã bảo đảm tổng số lượng Phó trưởng Ban của Hội đồng nhân dân cấp xã của tỉnh, thành phố không vượt quá tổng số lượng tính theo khung quy định.
Thiết nghĩ, cần nghiên cứu, sửa đổi quy định theo hướng “Mỗi Ban của Hội đồng nhân dân cấp xã có 01 Phó Trưởng Ban”. Việc quy định mỗi Ban của Hội đồng nhân dân cấp xã có bình quân 02 Phó Trưởng Ban và “Căn cứ quy mô dân số, diện tích tự nhiên, phân loại đơn vị hành chính, phân loại đô thị, quy mô kinh tế, tình hình thực tiễn của địa phương và định hướng của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thành ủy, Thường trực Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định cụ thể số lượng Phó Trưởng Ban của Hội đồng nhân dân ở từng đơn vị hành chính cấp xã bảo đảm tổng số lượng Phó Trưởng Ban của Hội đồng nhân dân cấp xã của tỉnh, thành phố không vượt quá tổng số lượng tính theo khung quy định” là chưa hợp lý vì chưa đảm bảo sự tương quan số lượng cấp phó của phòng chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cùng cấp (Theo khoản 2 Điều 13 Nghị định số 150/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thì phòng thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã có 01 Phó Trưởng phòng). Đồng thời, việc giao Thường trực HĐND cấp tỉnh quyết định cụ thể số lượng Phó Trưởng Ban của HĐND cấp xã mà chưa có quy định cụ thể tiêu chí mang tính định lượng thì rất khó khăn./.
