Trong quá trình tham mưu, thực hiện các nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh, Ban Kinh tế - Ngân sách xin được chia sẻ một số kinh nghiệm và đề xuất một số giải pháp như sau:
Thứ nhất, kinh nghiệm tham mưu, thực hiện nâng cao chất lượng HĐND trong tổ chức kỳ họp Hội đồng nhân dân; thẩm tra các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết trình kỳ họp; công tác giám sát; thảo luận; tiếp xúc cử tri.
1. Yêu cầu:
- Hoạt động của Hội đồng nhân dân phải phù hợp với chủ trương, chính sách, đảm bảo sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng.
- HĐND tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Các hoạt động của Hội đồng nhân dân phải đúng nhiệm vụ, quyền hạn, trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật như: (1) Nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân tỉnh được quy định tại Điều 19 Luật tổ chúc chính quyền địa phương năm 2015, được sửa đổi, bổ sung 2019 (gọi tắt là Luật chính quyền địa phương 2015) và hoạt động kỳ họp Hội đồng nhân dân quy định tại Điều 78 Luật chính quyền địa phương năm 2015; hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quy định tại Điều 87 Luật chính quyền địa phương năm 2015; (2) nhiệm vụ, quyền hạn của các Ban của HĐND được quy định tại Điều 109 Luật chính quyền địa phương năm 2015 và lĩnh vực phụ trách của Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh được quy định tại khoản 3, Điều 108 Luật chính quyền địa phương năm 2015; hoạt động thẩm tra của Ban HĐND được quy định tại Điều 111 Luật chính quyền địa phương năm 2015; (3) trách nhiệm của đại biểu: tham dự kỳ họp HĐND được quy định tại Điều 93, tiếp xúc cử tri được quy định tại Điều 94, chất vấn được quy định tại Điều 96 Luật chính quyền địa phương năm 2015 và các quy định của pháp luật có liên quan.
- Hoạt động của HĐND phải phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, thực tiễn của từng giai đoạn, từng địa phương, đơn vị cơ sở.
2. Nhiệm vụ
Để thực hiện 3 yêu cầu nêu trên, với chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn, lĩnh vực được phân công phụ trách, Ban cần làm tốt các nhiệm vụ sau:
- Phải nghiên cứu, cập nhật các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các nghị quyết, quy định của địa phương hiện hành;
- Thường xuyên theo dõi và đối chiếu kết quả thực hiện giữa các báo cáo với quy định của pháp luật và thực tiễn của địa phương để có cơ sở đánh giá, nhận định và đề xuất giải pháp trong quá trình thực hiện nhiệm vụ;
- Thu thập và xử lý thông tin thông qua nhiều kênh để nhận định, đánh giá đúng tình hình như: thông qua tiếp xúc cử tri, thông qua báo cáo, thông qua giám sát, khảo sát, dự luận, báo chí…
- Một số kinh nghiệm hoạt động
- Trong tổ chức kỳ họp: Xác định đúng nội dung, thời gian tổ chức kỳ họp; công tác chuẩn bị phải được lên kế hoạch chi tiết, tài liệu trình kỳ họp được chuẩn bị đầy đủ, kịp thời, đúng quy định và phù hợp với thực tiễn và khả thi; công tác điều hành của chủ tọa kỳ họp cần phải linh hoạt, khoa học, trong đó lưu ý đến những ý kiến còn khác nhau.
- Trong công tác thẩm tra: Đây là nhiệm vụ quan trọng, chủ yếu của các Ban của HĐND tỉnh, nhằm xem xét tính hợp pháp, khoa học, khả thi của vấn đề được đề cập trong báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo nghị quyết trình kỳ họp. Kết quả thẩm tra là cơ sở phản biện quan trọng để cung cấp cho đại biểu HĐND thảo luận và quyết nghị, đảm bảo nghị quyết của HĐND ban hành hợp hiến, hợp pháp, khoa học, khả thi cao, phát huy hiệu lực, hiệu quả, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh, nâng cao đời sống nhân dân.
Để thực hiện tốt thẩm tra, Ban Kinh tế - Ngân sách chủ động tham gia với cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân tỉnh ngay từ khi xây dựng dự thảo nội dung; kết hợp tăng cường tổ chức khảo sát, giám sát, thu thập thông tin những nội dung liên quan để phục vụ công tác thẩm tra. Hoạt động thẩm tra của các Ban phải đảm bảo đúng trình tự, thủ tục theo luật định; báo cáo thẩm tra đảm bảo chất lượng, tạo cơ sở tin cậy cho việc xem xét, quyết nghị của đại biểu HĐND tỉnh tại kỳ họp. Trong đó tập trung: xây dựng kế hoạch thẩm tra, phân công thành viên Ban nghiên cứu nội dung thẩm tra, chủ động yêu cầu các cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân tỉnh gửi báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo nghị quyết kèm theo hồ sơ, tài liệu liên quan để nghiên cứu; hội nghị thẩm tra của Ban được tiến hành theo đúng trình tự quy định của pháp luật. Nội dung thẩm tra chú trọng làm rõ mục đích, sự cần thiết, cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, đánh giá tác động, tính khả thi của các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết trình kỳ họp; Báo cáo thẩm tra của các Ban có chất lượng, tính phản biện cao; thể hiện rõ ý kiến của Ban về sự phù hợp của nội dung dự thảo nghị quyết với tình hình, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự thảo nghị quyết với hệ thống pháp luật; đề xuất các nội dung cần sửa đổi, bổ sung, phương hướng xử lý đối với những vấn đề còn chưa thống nhất.
- Công tác giám sát: Phải xác định và lựa chọn nội dung giám sát cho “trúng”, “đúng” để thực hiện giám sát; thực hiện tốt công tác xây dựng kế hoạch và đề cương giám sát; đôn đốc các cơ quan, đơn vị được giám sát gửi báo cáo đúng thời hạn, đảm bảo chất lượng; trước khi tổ chức giám sát cần họp Đoàn để triển khai kế hoạch giám sát và giao nhiệm cụ thể cho mỗi thành viên Đoàn giám sát; Báo cáo kết quả giám sát phải được đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện và sâu sắc về nội dung giám sát; các số liệu, nhận định cần tinh gọn nhưng đảm bảo tính chính xác, cần đánh giá đúng nguyên nhân khách quan, chủ quan của những tồn tại, hạn chế làm cơ sở cho việc kiến nghị đúng trọng tâm, làm rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành và giao rõ lộ trình, thời hạn thực hiện cụ thể, đưa ra những giải pháp tích cực, khả thi trước mắt và lâu dài; sau giám sát cần quan tâm đến việc chủ thể chịu sự giám sát khắc phục hạn chế, yếu kém, vi phạm sau khi được giám sát. Tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi, đôn đốc khắc phục những hạn chế, tồn tại được kiến nghị qua giám sát. Tiếp tục tái giám sát đối với những nội dung chậm triển khai hoặc không thực hiện nghiêm túc. Đối với những vấn đề quan trọng, phức tạp, kéo dài thì đề xuất xem xét đưa ra chất vấn, giải trình tại kỳ họp thường lệ của HĐND để làm rõ trách nhiệm các cơ quan liên quan, để vấn đề được giải quyết thỏa đáng, tạo niềm tin của cử tri đối với cơ quan dân cử.
- Thảo luận tổ, thảo luận hội trường: nội dung thảo luận trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng,… Tuy nhiên, trên thực tế, không phải đại biểu nào cũng có thể nắm bắt nhanh, am hiểu sâu sắc về tất cả các lĩnh vực, các vấn đề sẽ đưa ra kỳ họp. Do vậy, ngoài quyền phát biểu của đại biểu, Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh có thể gợi ý và phân công một số đại biểu hoặc đề nghị Tổ đại biểu nghiên cứu chuyên sâu về các nội dung chuyên đề để khi vào thảo luận sẽ có nhiều ý kiến tập trung và trọng tâm hơn. Trước khi mời đại biểu thảo luận, Chủ toạ nên đưa ra quy định về thời gian phát biểu đối với từng nội dung. Chủ toạ ủng hộ, khuyến khích đại biểu phát biểu nhưng cần có định hướng, nhắc nhở kịp thời để đại biểu phát biểu đi vào trọng tâm; thảo luận những vấn đề mà đông đảo cử tri quan tâm, nhất là những vấn đề có tác động nhiều, phạm vi rộng trong đời sống kinh tế - xã hội tại địa phương hoặc đang có nhiều ý kiến khác nhau. Thư ký cần tập trung nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến của đại biểu trong thảo luận để chỉnh sửa, hoàn thiện dự thảo nghị quyết; đối với những vấn đề còn có ý kiến thì báo cáo chủ tọa xin ý kiến để tổng hợp để Thường trực, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh thống nhất với Ủy ban nhân dân tỉnh hoàn thiện trước khi ban hành.
- Tiếp xúc cử tri: Thể hiện tương tác giữa cử tri phản ánh ý kiến, kiến nghị của mình tới đại biểu HĐND, đại biểu HĐND lắng nghe, trả lời những ý kiến, kiến nghị phản ánh của cử tri hoặc tổng hợp, tiếp thu có chọn lọc những ý kiến đó để yêu cầu các cơ quan chức năng giải quyết và Đại biểu HĐND thông báo đến cử tri tình hình kinh tế - xã hội của địa phương trong kỳ, báo cáo kết quả giải quyết các kiến nghị của cử tri trong lần TXCT trước và báo cáo hoạt động của đại biểu, kết quả kỳ họp HĐND, đồng thời phổ biến các Nghị quyết của HĐND và tuyên truyền, vận động cử tri thực hiện Nghị quyết. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động TXCT, cần quan tâm: xây dựng kế hoạch TXCT sớm và phù hợp; trong các cuộc tiếp xúc cử tri, đại biểu không chỉ tuyên truyền, giải thích, phổ biến nghị quyết, kết quả kỳ họp, thu thập nguyện vọng của cử tri mà còn phải tọa đàm, đối thoại, giải đáp ý kiến của cử tri, tiếp thu yêu cầu, kiến nghị của cử tri về những vấn đề đang bức xúc ở mỗi địa phương qua đó đánh giá tình hình kết quả hoạt động của các cơ quan nhà nước ở địa phương để có những kiến nghị xác đáng về những tồn tại, yếu kém; các cuộc TXCT đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao của đại biểu HĐND, không chỉ tham gia đủ các cuộc tiếp xúc với cử tri, đại biểu còn phải định hướng, gợi mở, tạo điều kiện cho cử tri phát biểu; ý kiến, kiến nghị của cử tri phải được giải thích rõ ràng, không chỉ “ghi nhận” và chuyển kiến nghị tới các cơ quan hữu quan; đại biểu phải đeo bám, giám sát để đôn đốc cho đến khi vấn đề được giải quyết thỏa đáng để trả lời cử tri trong những cuộc tiếp xúc sau, vấn đề nào đòi hỏi thời gian hoặc chưa có điều kiện giải quyết, cần giải thích rõ, không từ chối, né tránh. Đây là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động TXCT.
Thứ hai, một số giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng HĐND trong tổ chức kỳ họp HĐND; thẩm tra các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết trình kỳ họp; giám sát; thảo luận; tiếp xúc cử tri.
1. Tổ chức các kỳ họp:
- Ban kinh tế - ngân sách trên cơ sở lĩnh vực phụ trách phối hợp với các Sở, ngành và UBND tỉnh để tham mưu Thường trực HĐND tỉnh thống nhất nội dung, chương trình các kỳ họp thuộc lĩnh vực phụ trách, làm cơ sở để Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo xây dựng kế hoạch tổ chức, kịch bản điều hành kỳ họp và phân công nhiệm vụ chủ trì chỉ đạo, triển khai thực hiện.
- Trên cơ sở lĩnh vực của Ban và phân công của Thường trực HĐND tỉnh, Ban phối hợp với cơ quan chuyên môn được UBND tỉnh giao chủ trì soạn thảo nghị quyết để tham gia vào quá trình xây dựng nghị quyết, bảo đảm thực hiện đúng trình tự, thủ tục và chất lượng, đồng thời đôn đốc UBND tỉnh và các cơ quan chủ trì xây dựng dự thảo tờ trình, báo cáo, nghị quyết gửi tài liệu thẩm tra và tài liệu đã tiếp thu, giải trình, hoàn chỉnh sau thẩm tra cho Thường trực, Ban kinh tế - ngân sách đầy đủ, đúng thời gian. Đối với các nghị quyết có phạm vi điều chỉnh, tác động lớn, tham mưu Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo Tổ đại biểu HĐND tiếp xúc cử tri chuyên đề trước kỳ họp.
- Căn cứ nội dung được Thường trực HĐND tỉnh phân công, Ban chủ động khảo sát, nắm bắt tình hình, làm việc với các cơ quan, địa phương có liên quan để phục vụ công tác thẩm tra, đề xuất nội dung giải trình, chất vấn; rà soát kỹ lưỡng các dự thảo tờ trình, báo cáo, nghị quyết trước thẩm tra, hoàn chỉnh sau khi tiếp thu, giải trình; khi có những ý kiến khác nhau giữa cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra thì kịp thời xin ý kiến Thường trực HĐND tỉnh cho ý kiến chỉ đạo.
2. Thẩm tra dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án của Ban kinh tế - ngân sách:
- Ban thẩm tra những nội dung thuộc lĩnh vực phụ trách được Thường trực HĐND tỉnh phân công và có trong danh mục hàng năm hoặc được bổ sung đúng quy định; quá trình xây dựng dự thảo phải bảo đảm đúng trình tự, thủ tục, được gửi cho cơ quan chủ trì thẩm tra đầy đủ, đúng quy định; nghiên cứu tài liệu, lấy ý kiến của các thành viên dự thẩm tra để UBND tỉnh giải trình và đi đến thống nhất, những ý kiến khác nhau giữa cơ quan trình và Ban thẩm tra thì xin ý kiến Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo và quyết định.
- Báo cáo thẩm tra của Ban theo đúng mẫu quy định, bao gồm đầy đủ các thông tin, khẳng định quá trình soạn thảo, thẩm tra tuân thủ trình tự, thủ tục; nêu những nội dung cần thảo luận tại kỳ họp.
3. Hoạt động giám sát
3.1. Giám sát chuyên đề
- Tham mưu Thường trực, HĐND tỉnh và Ban kinh tế - ngân sách thực hiện lựa chọn nội dung giám sát chuyên đề: căn cứ vào ý kiến, kiến nghị cử tri, đại biểu thông qua tiếp xúc cử tri; qua giám sát thường xuyên, giám sát chuyên đề, khảo sát; dự luận, hệ thống truyền thông; tình hình thực tiễn của địa phương vào từng thời điểm để tham mưu đề xuất và thực hiện lựa chọn chuyên đề sát đúng.
- Căn cứ nội dung và tình hình thực tiễn để tham mưu và thành lập đoàn đảm bảo theo quy định nhưng gọn nhẹ và tinh đảm bảo thực hiện được mục tiêu giám sát đề ra; kế hoạch và đề cương giám sát, mẫu báo cáo được chuẩn bị kỹ lưỡng và được gửi trước cho các đối tượng được giám sát; giám sát trực tiếp tại cơ sở trước, sau đó giám sát tại các cơ quan chuyên môn có liên quan; kết hợp nghe, đối chiếu nội dung báo cáo với kiểm tra hồ sơ, thực tế tại địa phương, cơ sở.
- Tham mưu và thực hiện báo cáo kết quả giám sát phải đảm bảo khách quan, có căn cứ; chỉ ra những kết quả đạt được, nhất là những hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân, trách nhiệm trong thực hiện chính sách, pháp luật; đề xuất kiến nghị, thời hạn để các cơ quan chức năng có những giải pháp để khắc phục; đồng thời kiến nghị bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung những quy định, chính sách không còn phù hợp. Dự thảo báo cáo giám sát phải được tất cả các thành viên đoàn giám sát có ý kiến tham gia trước khi thông qua tại buổi làm việc với các chủ thể giám sát; hoàn chỉnh báo cáo Thường trực HĐND tỉnh xem xét, quyết định trình HĐND tỉnh thông qua nghị quyết về giám sát chuyên đề tại các kỳ họp thường lệ hàng năm.
- Thường xuyên theo dõi, giám sát, đôn đốc các cơ quan, đơn vị, địa phương được giám sát thực hiện nghiêm kết luận, kiến nghị giám sát theo lĩnh vực và đơn vị phụ trách; Tham mưu Thường trực HĐND tỉnh và giám sát lại việc thực hiện các kết luận, kiến nghị kết quả giám sát đối với các tổ chức, cá nhân không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, đúng tiến độ các kiến nghị giám sát; tham mưu đưa ra các chế tài đối với các tổ chức, cá nhân không thực hiện kết luận, kiến nghị tái giám sát thông qua việc lấy phiếu tín nhiệm hoặc xử lý hành chính và các biện pháp về tổ chức bộ máy, công tác cán bộ.
3.2. Chất vấn của HĐND tỉnh
Căn cứ vào kết quả giám sát, khảo sát; kết quả thực hiện kiến nghị giám sát, khảo sát; giải trình; ý kiến, kiến nghị của cử tri; dự luận và thông tin đại chúng để tổng hợp, phân tích tham mưu Thường trực HĐND tỉnh xin ý kiến HĐND lựa chọn nhóm nội dung chất vấn tại các kỳ họp thuộc lĩnh vực phụ trách sát đúng, đảm bảo mang tính thời sự đáp ứng được đại đa số cử tri và đại biểu.
3.3. Giải trình của Thường trực HĐND tỉnh
- Tham mưu Thường trực HĐND tỉnh định kỳ tổ chức giải trình hoặc chất vấn tại các phiên họp những vấn đề được nhân dân, cử tri đặc biệt quan tâm
- Tham mưu Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo trước khi giải trình, trả lời chất vấn, người được chất vấn báo cáo tóm tắt kết quả thực hiện kết luận của những phiên giải trình, chất vấn trước đó của Thường trực HĐND tỉnh. Chỉ đạo, hỏi, trả lời và tranh luận khi giải trình, chất vấn phải bảo đảm tính chuyên sâu, cụ thể, nêu rõ những tồn tại, hạn chế, vướng mắc, nguyên nhân, trách nhiệm và biện pháp, thời gian khắc phục.
- Tham mưu Thường trực HĐND tỉnh ban hành kết luận hoặc nghị quyết về các phiên giải trình, chất vấn để theo dõi, đôn đốc, giám sát việc tổ chức thực hiện thuộc lĩnh vực phụ trách. Tăng cường theo dõi, giám sát sau trả lời chất vấn và giải trình.
4. Thảo luận tổ, thảo luận hội trường
- Cung cấp đầy đủ, kịp thời các văn bản, thông tin, nội dung cho đại biểu nghiên cứu, khảo sát, thu thập thông tin, dữ liệu phục vụ cho thảo luận;
- Phát huy vai trò của Tổ trưởng, Tổ phó, các thành viên trong tổ trên cơ sở các thông tin Thường trực HĐND tỉnh cung cấp cho đại biểu, qua thu thập thông tin của đại biểu để phân công cho các đại biểu trong tổ chuẩn bị, từ đó tổng hợp và thống nhất và phân công đại biểu, nội dung cụ thể cần trình bày tại tổ, nội dung thảo luận tại hội trường; dự kiến nội dung chất vấn và tranh luận.
- Kết quả thực hiện thảo luận của đại biểu được ghi nhận, đánh giá, động viên khích lệ và được theo dõi đánh giá trong xếp loại đại biểu cuối năm theo quy định.
5. Tiếp xúc cử tri
- Căn cứ Kế hoạch tiếp xúc cử tri của Thương trực HĐND tỉnh, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh để đề xuất tổ phối hợp với huyện xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri nhiều cấp khi có điều kiện. Tham mưu Thường trực HĐND tỉnh hướng dẫn tổ chức các hình thức tiếp xúc cử tri linh hoạt, phù hợp với nội dung và khả năng tổ chức như: Tiếp xúc cử tri nơi công tác, nơi cư trú, tại các doanh nghiệp; tiếp xúc cử tri kết hợp giữa trực tiếp với trực tuyến; địa bàn tiếp xúc cử tri có những vấn đề bức xúc, nhiều cử tri quan tâm thì có thể dành thời gian khảo sát trước khi tiếp xúc cử tri,..
- Căn cứ vào kế hoạch tiếp xúc cử tri cần nghiên cứu tình hình thực tiến tại địa phương tiếp xúc, những vấn đề cử tri quan tâm và thu thập và chuẩn bị các phương án tiếp thu giải trình khi cử tri có ý kiến.
- Để thu thập được nhiều thông tin đa chiều cần mở rộng tiếp xúc cử tri tại các thôn, xóm, bản, tổ dân phố, thời gian tiếp xúc cử tri linh hoạt; dành nhiều thời gian nghe, tiếp thu, trao đổi ý kiến, kiến nghị của cử tri.
- Căn cứ nội dung Ban chủ trì thẩm tra, danh mục các tờ trình, báo cáo, dự thảo nghị quyết dự kiến trình kỳ họp, từ dự báo tình hình của các địa phương, dư luận xã hội, báo chí để chủ động đề xuất Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo các Tổ đại biểu tiếp xúc cử tri chuyên đề làm cơ sở cho công tác thẩm tra và tham mưu Thường trực, HĐND quyết định.
Trên đây là một số kinh nghiệm, đề xuất nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND của Ban kinh tế - ngân sách HĐND tỉnh./.
Xin trân trọng cảm ơn!
