Trong bối cảnh chung đó, nhiệm vụ triển khai thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Nghệ An khóa XIX cũng đặt ra hết sức khẩn trương, hoạt động của cơ quan dân cử và việc phát huy vai trò của đại biểu HĐND trong tình hình mới cũng là yêu cầu song hành, cần thiết.
Mục tiêu, chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh khóa XIXđó là “Xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa, con người xứ Nghệ, ý chí tự cường và khát vọng vươn lên; chủ động đổi mới sáng tạo, đưa Nghệ An phát triển nhanh và bền vững; bảo đảm vững chắc quốc phòng, an ninh; phấn đấu đến năm 2025 Nghệ An trở thành tỉnh khá trong khu vực phía Bắc, năm 2030 trở thành tỉnh khá của cả nước”.Và đây cũng là mục tiêu tổng quát đã được HĐND tỉnh khóa XVII cụ thể hóa tại Nghị quyết số 18/2020/NQ-HĐNDvề kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025 tỉnh Nghệ An, với 21 chỉ tiêu về KT-XH, quốc phòng – an ninh, trong đó tăng trưởng kinh tế giai đoạn phải đạt 9,5-10,5%; GRDP bình quân đầu người đến năm 2025 đạt khoảng 83 triệu đồng (tương đương khoảng 3.500 USD), giảm nghèo bền vững từ 1 - 3%/năm, nhất là vùng miền núi, đảm bảo về bảo vệ môi trường, tỷ lệ độ che phủ rừng, đồng thời nâng cao một bước chất lượng cuộc sống của người dân về các lĩnh vực y tế, văn hóa, giáo dục.
Kết quả bầu cử HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 – 2026 toàn tỉnh đã được xác nhận với 83 đại biểu HĐND cấp tỉnh (đạt 100%), 737 đại biểu HĐND cấp huyện (99,86%) và 10.890 đại biểu HĐND cấp xã (99,08%). Cơ cấu, thành phần cơ bản đảm bảo yêu cầu, chất lượng, trình độ chuyên môn đại biểu được nâng lên cao hơn các nhiệm kỳ trước. Đối với HĐND tỉnh, trong số 83 đại biểu trúng cử, có 10 đại biểu chuyên trách. Trong đó, cơ cấu về đại biểu nữ chiếm 27,71%, dân tộc thiểu số 13,25%, trẻ tuổi 13,25%, người ngoài Đảng, chiếm 8,43%, số tái cử có tỷ lệ 30,12% cơ cấu đảm bảo ở các ngành, lĩnh vực và địa phương. Đây là điều kiện thuận lợi để HĐND tỉnh thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật trong nhiệm kỳ mới.
Ngay khi nhận nhiệm vụ, Thường trực HĐND tỉnh nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã khẳng định rằng, nhiệm kỳ mới bắt đầu với bối cảnh đất nước có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn thách thức, đặt ra cho HĐND tỉnh nhiệm vụ rất to lớn, đòi hỏi sự đổi mới, chủ động, sáng tạo, nỗ lực quyết tâm hành động của toàn thể đại biểu HĐND. Tại kỳ họp đầu tiên HĐND tỉnh khóa XVIII, đồng chí Thái Thanh Quý, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh tin tưởng, cho rằng: “HĐND tỉnh sẽ kế thừa, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, chú trọng thực hiện hiệu quả chức năng giám sát; nâng cao năng lực và phát huy hơn nữa nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND tỉnh trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của tỉnh; Nâng cao trách nhiệm, năng lực và chất lượng hoạt động của đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh, đóng góp tích cực, quan trọng vào công cuộc phát triển, hội nhập của tỉnh”. Để thực hiện được điều đó,đồng chí Bí thư tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh đã đề nghị Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu và từng đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh cần phát huy tốt vai trò đại diện cho ý chí, nguyện vọng của cử tri, bảo đảm hài hòa trong công việc giữa chuyên môn với vị trí là đại biểu. Đối với đại biểu chuyên trách cần tập trung nghiên cứu, nêu cao vai trò trách nhiệm, đồng hành với các cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh ngay từ những bước đầu của việc xây dựng Nghị quyết, chương trình, đề án liên quan đến mục tiêu phát triển của tỉnh.
Quán triệt quan điểm chỉ đạo trên, Thường trực HĐND tỉnh đã sớm tổ chức hoạt động HĐND tỉnh theo hướng đổi mới, phù hợp. Xác định rõ việc đổi mới hoạt động của HĐND cần được triển khai đồng bộ trên nhiều mặt, cách thức tổ chức các hoạt động trọng tâm như đổi mới việc thảo luận tổ tại kỳ họp, tổ chức thẩm tra các dự thảo nghị quyết, chương trình, đề án..; các Ban HĐND tăng cường công tác phối hợp với các sở, ngành chuyên môn, tham gia sớm vào quá trình xây dựng các nghị quyết của UBND tỉnh trình Hội đồng nhân dân tỉnh, để từ đó nâng cao chất lượng xây dựng Nghị quyết HĐND. Đồng thời Thường trực, các Ban, Văn phòng HĐND cũng đã khẩn trương trong tham mưu xây dựng Đề án đổi mới hoạt động của HĐND tỉnh nhiệm kỳ 2021 - 2026, áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động HĐND hướng đến việc tổ chức kỳ họp không giấy, nâng cấp trang thông tin điện tử Đại biểu nhân dân tỉnh Nghệ An (https://dbndnghean.vn) để đáp ứng yêu cầu về tiếp cận thông tin của cử tri, đại biểu HĐND các cấp cũng như các cơ quan hữu quan đối với hoạt động của Hội đồng nhân dân. Bên cạnh đó Thường trực HĐND Nghệ An đã tham mưu và trở thành tỉnh đầu tiên ra quyết định thành lập Nhóm Nữ đại biểu dân cử trên cơ sở cách thức tổ chức hoạt động của Nhóm Nữ đại biểu Quốc hội.
Với những yêu cầu ngày càng cao về xây dựng và phát triển KT-XH của tỉnh, nhiều chính sách, chương trình mục tiêu quốc gia như giảm nghèo bền vững, Nông thôn mới, phát triển KT - XH vùng dân tộc thiểu số đã được ban hành và thực hiện trên địa bàn. Đặc biệt tại kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển tỉnh Nghệ An. Theo đó, Nghị quyết quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù đối với tỉnh về quản lý tài chính - ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai, quy hoạch, lâm nghiệp, quản lý rừng; tăng thẩm quyền cho HĐND Nghệ An về quyết định chuyển mục đích sử dụng đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ đầu nguồn dưới 50 ha, đất rừng sản xuất dưới 1.000 ha, đất trồng lúa 2 vụ trở lên với quy mô dưới 500 ha theo ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ. Từ đó, đòi hỏi sự nỗ lực của các cấp, các ngành trong tổ chức triển khai thực hiện. Đối với HĐND, bên cạnh việc xem xét ban hành các chủ trương, quyết nghị để thực hiện, cần tích cực, chủ động trong giám sát việc thực hiện của các cấp, các ngành nhằm đảm bảo chính sách phát huy có hiệu quả. Như vậy, vai trò của đại biểu HĐND hết sức to lớn, trọng trách cao cả, yêu cầu tổng lực trí tuệ, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ của mình.
Để phù hợp với yêu cầu mới, cũng như tình hình dịch bệnh Covid-19 có thể vẫn đang tiếp tục phức tạp, kéo dài, đòi hỏi sự chủ động, thích ứng trong hoạt động của cơ quan dân cử, không để thụ động, chờ đợi. Các hoạt động trọng tâm như giám sát, khảo sát, tiếp xúc cử tri, tiếp công dân cần được duy trì phù hợp, hiệu quả. Xin mạnh dạn đề xuất để cùng nghiên cứu, trao đổi một số vấn đề như sau:
Đề cao tính chuyên nghiệp, phát huy vai trò của đại biểu
Thứ nhất, đại biểu HĐND dù lĩnh vực nào cũng cần tích cực, chủ động, thường xuyên cập nhật, nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhất là những chính sách mới ban hành và tình hình thực tiễn tại địa phương để tham gia xây dựng, cụ thể hóa cơ chế, chính sách KT - XH, giúp HĐND ban hành nghị quyết đúng thẩm quyền, đúng quy định, kịp thời, chất lượng hiệu quả khi thực hiện; đề xuất nội dung chất vấn, giám sát chuyên đề đối với các vấn đề trọng yếu, bức xúc, nổi cộm được cử tri quan tâm.
Thứ hai, tham gia có chất lượng tại các kỳ họp của HĐND tỉnh thông qua việc nghiên cứu thảo luận, thẩm tra, giám sát trực tiếp đối với các dự thảo nghị quyết, các báo cáo trình kỳ họp, đặc biệt là nghị quyết về kinh tế - xã hội, về chính sách đầu tư công, thu hồi đất hàng năm và các chính sách đặc thù để thúc đẩy phát triển của tỉnh Nghệ An, về các vấn đề quốc phòng, an ninh trên địa bàn tỉnh.
Thứ ba, để đáp ứng yêu cầu về đổi mới của Hội đồng nhân dân, đòi hỏi ở đại biểu sự tự tin, bản lĩnh, trách nhiệm, có chính kiến, đúng đắn, khách quan trong hoạt động HĐND; nắm vững tình hình địa phương, thẳng thắn, công tâm khi chất vấn, trả lời chất vấn, cũng như trong thực hiện giám sát, khảo sát; đảm bảo giành đủ thời gian cho hoạt động của HĐND theo quy định.
Thứ tư, một trong những vấn đề quan trọng trong hoạt động của đại biểu hiện nay đó là, bên cạnh việc phản ánh kiến nghị chính đáng của cử tri, đại biểu cần chú trọng nghiên cứu, đề xuất các biện pháp để giải quyết, tháo gỡ vướng mắc khó khăn của cử tri bao gồm cả việc đề xuất giải pháp, hiến kế để ban hành chính sách phát triển kinh tế - xã hội, giúp HĐND quyết nghị sớm đạt được mục tiêu đã đề ra.
Thứ năm, tăng cường bồi dưỡng kỹ năng hoạt động của đại biểu như trong chất vấn cần đặt câu hỏi, tranh luận, trả lời chất vấn ngắn gọn, đúng trọng tâm, rõ vấn đề và có căn cứ; kỹ năng phát hiện vấn đề trong giám sát cũng như theo đuổi đến cùng về nội dung đã chất vấn, giám sát, để đôn đốc các cơ quan hữu quan thực hiện, tránh tình trạng chưa tập trung nghiên cứu, ngại va chạm, né tránh, không dám nêu vấn đề.
Đổi mới, thích ứng với tình hình, nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh
1. Đồng hành với hoạt động của đại biểu và để đồng bộ về cách thức tổ chức hoạt động của HĐND, Thường trực HĐND tỉnh cần đảm bảo các điều kiện để hoạt động của đại biểu thuận lợi nhất, hiệu quả cao nhất, trang bị phương tiện để thực hiện đổi mới ứng dụng công nghệ thông tin theo hướng ngày càng khoa học và chuyên nghiệp hơn. Bên cạnh việc xây dựng phần mềm theo dõi kiến nghị và giải quyết kiến nghị của cử tri, cần xây dựng “thư viện điện tử” để lưu trữ về hoạt động giám sát, khảo sát của HĐND, Thường trực, các Ban HĐND và Tổ đại biểu (ít nhất là 2 nhiệm kỳ liền kề), hệ thống “số hóa” các nội dung giám sát, khảo sát, các thông báo kết luận giám sát, chất vấn cũng như các tài liệu liên quan hoạt động để theo dõi, khai thác dễ dàng và đánh giá hiệu quả hoạt động trọng tâm này của HĐND; tạo diễn đàn để đại biểu có thể đề xuất, tham mưu kiến nghị về giải pháp xây dựng và phát triển KT-XH trên địa bàn; cơ chế điều hành, hoạt động của Thường trực HĐND, các Ban HĐND – cơ quan của HĐND cần được nâng lên một tầm cao mới; các Tổ đại biểu cần phát huy cao hơn vai trò trọng trách của mình trong nghiên cứu và nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ để giúp HĐND đổi mới, nâng cao chất lượng hiệu quả.
2. Đối với hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của tỉnh, phải đặt lợi ích tập thế, lợi ích của tỉnh lên trước, trên hết. Quá trình xem xét, lựa chọn nội dung để tiến hành giám sát, khảo sát cần được cân nhắc kỹ lưỡng nhằm đạt mục tiêu giám sát là kịp thời phát hiện và chấn chỉnh những hạn chế, nâng cao vai trò, hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương, đồng thời giúp HĐND tỉnh có thêm thông tin, căn cứ khoa học, thực tiễn trong thực hiện chức năng quyết định; kết thúc giám sát, bên cạnh báo cáo kết quả giám sát chung như lâu nay, cần có thông báo kết luận cụ thể đối với từng đơn vị chịu sự giám sát trực tiếp, để từ đó việc theo dõi thực hiện sau giám sát hiệu quả hơn.
3. Với đặc thù của chức năng giám sát, khảo sát là xem xét thực tế để đối chiếu với nội dung báo cáo của đơn vị chịu sự giám sát nhằm phát hiện bất cập, vướng mắc. Để giám sát hiệu quả trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, chủ trương của Thường trực HĐND tỉnh là tổ chức các đoàn giám sát, khảo sát rút gọn về thành phần, đề cương giám sát ngắn gọn và đi thẳng vào vấn đề cần giám sát. Bên cạnh đó, cần phát huy cao hơn việc giám sát qua báo cáo, để tổng hợp trao đổi đối với những vấn đề cần làm rõ (có thể đề nghị giải trình bằng văn bản, gợi ý những vấn đề cụ thể sau khi thu thập thông tin so sánh, đối chiếu).
4. Công tác thẩm tra cần đảm bảo kịp thời, nhưng phải đúng thẩm quyền, căn cứ và sự phù hợp trong từng nội dung thẩm tra, bao gồm cả việc trình, thẩm tra những vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp.
5. Phát huy, đổi mới cơ chế phối hợp giữa HĐND với các cơ quan hữu quan, sử dụng kết quả giám sát của các cơ quan được giao thực hiện chức năng giám sát, kiểm toán, thanh tra, kiểm tra (kể cả giám sát của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, HĐND cấp huyện) để khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lắp trong giám sát trên địa bàn, đồng thời giúp HĐND, các cơ quan của HĐND có thêm nhiều thông tin, luận cứ để xem xét, đánh giá, phản biện, quyết nghị đối với các nội dung giám sát, trình kỳ họp.
6. Việc tiếp xúc cử tri, tiếp công dân của đại biểu HĐND cần có những phương thức mới, thích ứng. Thay vì tiếp dân, tiếp xúc cử tri theo lịch tại địa điểm làm việc, đại biểu dân cử có thể nghiên cứu tổ chức gặp gỡ, tiếp dân tại địa bàn cư trú của công dân (đảm bảo thực hiện nghiêm túc các quy định về phòng, chống dịch), linh hoạt, thường xuyên nắm bắt tình hình cử tri qua HĐND cấp huyện, HĐND cấp xã, qua thông tin, liên lạc với cử tri; Thường trực HĐND tỉnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh cần nghiên cứu, phổ biến hình thức tiếp xúc cử tri trực tiếp chuyển sang gián tiếp, trực tuyến ở những nơi có điều kiện để cử tri yên tâm tiếp xúc với đại biểu, bày tỏ tâm tư, nguyện vọng của mình và đại biểu cũng được gặp gỡ với cử tri để nắm rõ hơn về thông tin, kiến nghị từ cử tri.
Trước những yêu cầu ngày càng cao, khó khăn vẫn còn nhiều, nhưng với truyền thống vẻ vang 76 năm qua của HĐND tỉnh Nghệ An và định hướng chương trình hoạt động của HĐND tỉnh trong nhiệm kỳ 2021 - 2026, Thường trực HĐND tỉnh đã kịp thời tham mưu, chỉ đạo định hướng các Ban, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND từng bước bắt nhịp yêu cầu về chuyển đổi số trong các hoạt động từ chuẩn bị, tổ chức kỳ họp HĐND đến việc chuẩn bị cho giám sát, theo dõi giải quyết kiến nghị cử tri, tham gia tiếp công dân, giải quyết đơn thư ... Năm đầu của nhiệm kỳ đã khép lại, HĐND tỉnh đã tổ chức 4 kỳ họp trong đó có một kỳ họp chuyên đề, thông qua 69 Nghị quyết về định hướng hoạt động nhiệm kỳ, các giải pháp, nhiệm vụ phát triển KT - XH năm 2022; kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025; các cơ chế, chính sách, thúc đẩy phát triển kinh tế, các biện pháp đảm bảo an sinh xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh. Kết quả của hoạt động năm đầu tiên hứa hẹn nhiều khởi sắc cho nhiệm kỳ mới, đổi mới mạnh mẽ hoạt động của HĐND tỉnh, nâng cao chất lượng của đại biểu HĐND tỉnh là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng hiện nay, liên quan tới trọng trách đại diện cho tâm tư nguyện vọng của Nhân dân, xứng đáng với lá phiếu bầu của cử tri.
Để HĐND tỉnh tiếp tục thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình, hoàn thành xuất sắc mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh, nghị quyết HĐND tỉnh, mỗi đại biểu HĐND dù ở cương vị nào đều phải suy nghĩ, trăn trở và hành động để xây dựng hệ thống chính sách, cơ chế, kịp thời trong chức năng quyết định nhằm phục vụ mục tiêu phát triển tỉnh nhà đã đề ra. Bên cạnh đó rất cần sự đồng hành, tạo điều kiện, phối hợp chặt chẽ của cơ quan tham mưu, cấp ủy, chính quyền các cấp, các sở, ngành, địa phương, cơ sở để hoạt động của HĐND tỉnh ngày càng chất lượng và hiệu quả.
Mỹ Liên
