Chuyển mình của nông thôn Nghệ An trong xây dựng nông thôn mới

Tính đến năm 2024, với sự nỗ lực và quyết tâm của các cấp chính quyền, nông thôn Nghệ An đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, đóng góp vào sự phát triển toàn diện của tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, Chương trình cũng gặp phải một số thách thức cần phải giải quyết trong thời gian tới.

Tổng quan về Chương trình Nông thôn mới tại Nghệ An

Chương trình xây dựng NTM tại Nghệ An được triển khai từ năm 2010, với mục tiêu nâng cao chất lượng sống cho người dân nông thôn, đồng thời tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế, xã hội bền vững. Tính đến nay, tỉnh đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, từ cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất nông nghiệp, đến văn hóa, giáo dục và môi trường sống. Nghệ An hiện đã có hàng trăm xã đạt chuẩn NTM, và nhiều xã đạt chuẩn NTM nâng cao, kiểu mẫu.

Đến cuối năm 2024, Chương trình xây dựng nông thôn mới tại Nghệ An đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng. Toàn tỉnh đã có 327 xã đạt chuẩn NTM, chiếm gần 80% tổng số xã, với 127 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 25 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; đồng thời 240 thôn, bản trên địa bàn tỉnh cũng đã đạt chuẩn NTM. Cùng với đó, 11 huyện, thị, thành phố đã hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trong đó có những địa phương nổi bật như thành phố Vinh, thị xã Thái Hòa, Nam Đàn và nhiều huyện khác. Bình quân mỗi xã đạt hơn 17 tiêu chí, phản ánh sự đồng đều trong phát triển trên toàn tỉnh.

Bên cạnh đó, đời sống của người dân cũng được cải thiện rõ rệt, với thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt 47 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 5,19%, và gần 93% người dân tham gia bảo hiểm y tế. Các tiêu chuẩn về nước sạch cũng được chú trọng, với hơn 89% dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh. Ngoài ra, Chương trình OCOP đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, với 739 sản phẩm được công nhận từ 3 sao trở lên, minh chứng cho những nỗ lực không ngừng của tỉnh trong việc nâng cao chất lượng sống cho người dân nông thôn và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Bộ mặt nông thôn mới

Về cải thiện hạ tầng cơ sở: Một trong những thành tựu đáng chú ý của Chương trình NTM tại tỉnh ta là sự phát triển mạnh mẽ của cơ sở hạ tầng, đặc biệt là sự đầu tư mạnh mẽ vào giao thông nông thôn. Tính đến cuối năm 2024, tỉnh ta đã xây dựng và nâng cấp được tổng cộng 11.427,4 km đường giao thông nông thôn; trong năm 2024, thêm 147 km đường giao thông nông thôn được hoàn thành với tổng kinh phí hơn 227,85 tỷ đồng; giúp kết nối các khu vực nông thôn với các trung tâm đô thị, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Ngoài giao thông, các công trình thủy lợi như kênh mương, trạm bơm và các công trình cải tạo hạ tầng nước tưới tiêu đã được chú trọng phát triển. Đến nay, tổng chiều dài kênh mương của tỉnh đạt 3.703 km, với tổng kinh phí lên tới hơn 3.588 tỷ đồng. Bên cạnh đó, công tác phát triển các công trình xã hội như trường học, trạm y tế, nhà văn hóa và sân thể thao cũng được đầu tư mạnh mẽ. Tính đến năm 2024, Nghệ An đã công nhận mới 118 trường học và nâng chuẩn cho 158 trường; hơn 90% trạm y tế tại các xã đã được nâng cấp, có bác sĩ và trang thiết bị y tế đầy đủ, đảm bảo cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho người dân.

Vè phát triển sản xuất nông nghiệp và kinh tế: Tỉnh Nghệ An đã chú trọng việc cơ cấu lại ngành nông nghiệp, chuyển đổi phương thức sản xuất theo hướng hiện đại và bền vững. Các mô hình sản xuất tiên tiến như hợp tác xã nông nghiệp, trang trại ứng dụng công nghệ cao, và sản xuất theo chuỗi giá trị đã được triển khai mạnh mẽ. Các mô hình này không chỉ giúp nâng cao năng suất lao động mà còn đảm bảo chất lượng sản phẩm, tạo ra sự chuyển đổi mạnh mẽ trong sản xuất nông sản, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

Điển hình là các sản phẩm chủ lực như cam Vinh, chè, lúa, ngô, cá, tôm, đã được chứng nhận sản phẩm sạch, an toàn và xây dựng thương hiệu, giúp gia tăng giá trị nông sản, mở rộng thị trường tiêu thụ. Cam Vinh, sản phẩm đặc trưng của Nghệ An, không chỉ nổi bật trong thị trường nội địa mà còn được xuất khẩu sang nhiều quốc gia, góp phần tạo ra giá trị gia tăng cho người nông dân và nâng cao thu nhập. Cùng với đó, sản phẩm chè của tỉnh cũng đã phát triển mạnh mẽ và đạt sản lượng khoảng 50.000 tấn mỗi năm, giúp khẳng định thương hiệu và nâng cao giá trị sản phẩm.

Đặc biệt, tỉnh đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp. Việc phát triển cánh đồng lớn, áp dụng cơ giới hóa và công nghệ tiên tiến trong canh tác đã giúp giảm chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả và gia tăng năng suất… Đồng thời, Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã góp phần nâng cao giá trị các sản phẩm nông sản đặc trưng của Nghệ An, từ đó hỗ trợ nông dân tiêu thụ sản phẩm qua các kênh phân phối hiện đại…

Về văn hóa và môi trường: Một xã hội phát triển bền vững là không chỉ tập trung vào phát triển kinh tế mà còn đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao chất lượng đời sống văn hóa và bảo vệ môi trường. Các hoạt động văn hóa và thể thao tại các xã đã được đẩy mạnh, tạo không gian sinh hoạt cộng đồng phong phú, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của người dân. Tỉnh đã phát động các phong trào như “Làng văn hóa”, “Gia đình văn hóa”, và phát triển các câu lạc bộ văn hóa, thể thao tại cộng đồng, giúp gắn kết các tầng lớp Nhân dân, xây dựng lối sống lành mạnh và tinh thần đoàn kết trong cộng đồng.

Một trong những yếu tố quan trọng của Chương trình NTM tại Nghệ An là bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, như: dân ca Ví, Giặm, ca trù, và các lễ hội truyền thống… tạo nên sự đa dạng trong đời sống văn hóa cơ sở. Đặc biệt, các dân tộc thiểu số như dân tộc Thái, Khơ mú, Mông… đã bảo tồn các giá trị văn hóa độc đáo, như nói hát, điệu múa truyền thống, nghề thủ công và lễ hội dân gian, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của tỉnh.

Hệ thống di sản văn hóa của Nghệ An cũng đã được chú trọng bảo tồn, với 2.602 di tích và danh thắng, trong đó có 485 di tích đã được xếp hạng, bao gồm 6 di tích quốc gia đặc biệt và 145 di tích cấp quốc gia.

Bên cạnh đó, công tác bảo vệ môi trường cũng được triển khai mạnh mẽ. Tỉnh đã tập trung vào việc xử lý rác thải, bảo vệ nguồn nước và cải thiện cảnh quan nông thôn. Các hoạt động bảo vệ môi trường được triển khai đều đặn, đặc biệt là phong trào “Ngày Chủ nhật xanh”, “Ngày thứ Bảy tình nguyện”, và các chương trình xây dựng tuyến đường nông thôn sáng - xanh - sạch - đẹp. Những hoạt động này không chỉ nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường mà còn góp phần làm đẹp cảnh quan, tạo ra một môi trường sống trong lành cho người dân.

Việc cải thiện tỷ lệ người dân sử dụng nước hợp vệ sinh đã đạt được kết quả ấn tượng, với tỷ lệ người dân sử dụng nước sạch đạt 89,5% vào cuối năm 2024. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng sống của người dân mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của nông thôn.

Tất cả các hoạt động trên đã góp phần tạo ra một môi trường sống xanh, sạch, đẹp và an toàn; đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc; tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển du lịch nông thôn, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, mang lại thu nhập ổn định cho người dân.

Những khó khăn, tồn tại

Chương trình xây dựng NTM tại Nghệ An đã đạt nhiều kết quả khích lệ nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế. Việc giải ngân nguồn vốn Ngân sách Trung ương năm 2024 chưa đảm bảo kế hoạch. Triển khai hỗ trợ xi măng làm đường giao thông nông thôn theo Nghị quyết 24/2020/NQ-HĐND vẫn còn chậm, ảnh hưởng tiến độ chương trình.

Một số cấp ủy, chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội chưa vào cuộc quyết liệt, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các tiêu chí. Năng lực cán bộ cơ sở ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế, gây khó khăn trong việc triển khai nhiệm vụ. Ngoài ra, nhiều địa phương chỉ chú trọng tiêu chí NTM cấp xã mà chưa quan tâm đầy đủ đến tiêu chí thôn, bản và hộ gia đình, dẫn đến triển khai không đồng bộ.

Các hạn chế này xuất phát từ cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Về khách quan, tình hình kinh tế khó khăn, sản xuất nông nghiệp manh mún, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật còn hạn chế vì vậy việc thu hút đầu tư gặp khó khăn. Lực lượng cán bộ cơ sở yếu và thiếu, cộng với việc phối hợp giữa các ngành chưa hiệu quả, cũng ảnh hưởng đến tiến độ triển khai. Về chủ quan, mặc dù quyết định hỗ trợ xi măng đã được ban hành kịp thời, nhưng do yêu cầu đấu thầu, thủ tục hành chính nên tiến độ thực hiện bị ảnh hưởng, gây khó khăn trong việc đạt được các mục tiêu đề ra.

Do đó, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ các cấp chính quyền, tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở và đẩy nhanh quá trình giải ngân nguồn vốn. Đồng thời, cần chú trọng hơn nữa đến sự phối hợp giữa các ngành, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân trong việc triển khai Chương trình NTM, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả cao hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Hướng đi trong thời gian tới

Chương trình xây dựng NTM tại tỉnh Nghệ An đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong những năm qua. Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu dài hạn, tỉnh cần tiếp tục đẩy mạnh và hoàn thiện công tác triển khai trong giai đoạn tới.

Trong năm 2025, mục tiêu của tỉnh là có thêm 3 xã đạt chuẩn NTM, 19 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 8 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, và bình quân tiêu chí cả tỉnh sẽ đạt 17.31 tiêu chí/xã. Ngoài ra, tỉnh phấn đấu có thêm 1 huyện đạt chuẩn NTM nâng cao và 1 huyện đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Các xã đã đạt chuẩn NTM sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng các tiêu chí, phấn đấu đạt chuẩn NTM nâng cao và kiểu mẫu, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân nông thôn, tạo nhiều mô hình sản xuất bền vững, kết nối việc làm ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân. Dự kiến thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn sẽ đạt khoảng 50 triệu đồng/người/năm vào cuối năm 2024.

Ngoài việc tiếp tục hoàn thành các công trình hạ tầng thiết yếu như giao thông, điện, nước sinh hoạt và trường học, Nghệ An sẽ tập trung vào việc thực hiện Đề án thí điểm “Xây dựng huyện Nam Đàn thành huyện NTM kiểu mẫu” theo hướng phát triển văn hóa gắn với du lịch. Mục tiêu đến năm 2025, huyện Nam Đàn sẽ đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, tạo hình mẫu cho các huyện khác trong tỉnh. Đồng thời, tỉnh sẽ tiếp tục thực hiện Đề án xây dựng huyện Yên Thành đạt chuẩn NTM nâng cao và tiến tới xây dựng huyện NTM kiểu mẫu vào năm 2030.

Tỉnh Nghệ An cũng sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền và phát động các phong trào thi đua xây dựng NTM, nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích của việc xây dựng NTM. Các mô hình, sáng kiến về NTM sẽ được đưa ra và nhân rộng trên các phương tiện truyền thông đại chúng, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ đến toàn dân. Việc tăng cường chỉ đạo, giám sát và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ của Chương trình NTM từ tỉnh đến cơ sở sẽ giúp đảm bảo tính hiệu quả và tiến độ thực hiện.

Huy động nguồn lực để thực hiện Chương trình NTM là nhiệm vụ quan trọng. Nghệ An sẽ tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa trong xây dựng NTM, khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp và người dân tham gia đóng góp cho các dự án cụ thể, từ đó phát huy vai trò của cộng đồng trong quá trình xây dựng và quản lý cơ sở hạ tầng. Đặc biệt, sẽ có các giải pháp linh hoạt để duy trì và nâng cao chất lượng các công trình hạ tầng đã xây dựng, chú trọng tiêu chí NTM ở cấp thôn, bản và hộ gia đình, đảm bảo tính bền vững và lâu dài.

Bên cạnh đó, Nghệ An sẽ tiếp tục triển khai các chương trình khoa học và công nghệ phục vụ xây dựng NTM, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, gắn với phát triển ngành nghề nông thôn và du lịch nông thôn. Các mô hình sản xuất nông nghiệp tiên tiến, ứng dụng công nghệ cao sẽ được đẩy mạnh, kết nối với thị trường tiêu thụ nông sản, tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, giúp nâng cao thu nhập cho người dân.

Công tác quản lý và bảo vệ môi trường cũng sẽ được chú trọng. Việc duy trì môi trường nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp là mục tiêu không thể thiếu trong việc xây dựng NTM bền vững. Cộng đồng sẽ tiếp tục tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, từ việc thu gom rác thải, bảo vệ nguồn nước, đến giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Nghệ An sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cơ sở, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và điều hành, phát triển các dịch vụ công trực tuyến, đảm bảo sự minh bạch và hiệu quả trong công tác xây dựng NTM. Công tác giám sát và phản biện xã hội sẽ được phát huy, đảm bảo người dân có tiếng nói trong việc đánh giá chất lượng các công trình và tiêu chí xây dựng NTM…

Tóm lại, Chương trình xây dựng nông thôn mới tại Nghệ An đã và đang mang lại nhiều thay đổi tích cực cho đời sống người dân. Với sự đồng lòng của chính quyền và Nhân dân, hy vọng rằng trong những năm tới, Nghệ An sẽ tiếp tục phát huy những thành quả đã đạt được, khắc phục những khó khăn còn tồn tại, đưa nông thôn tỉnh nhà ngày càng phát triển toàn diện và bền vững hơn./.