Có thể có những người, những thời kỳ đã tự hào thái quá về quá khứ, ngủ quên trên chiến thắng. Lại có những người, những thời tự ti thái quá, thấy Việt Nam điểm gì cũng thua kém thế giới. Hai thái độ ấy đều không đúng.
Nước ta có chữ viết đã mất đi hay xuất hiện khá muộn so với một số dân tộc khác. Do vậy, việc ghi chép, lưu trữ quá ít ỏi, nếu nhìn qua văn bản, hậu thế có sự đứt gãy so với tiền nhân. Hơn thế, giặc ngoại xâm lại luôn đốt sách, giết hại trí thức để dễ bề cai trị, đồng hóa.
Truyền miệng trở nên một phương thức đặc biệt trao truyền thế hệ, để bảo vệ truyền thống văn hóa nước nhà, là cách ông cha gửi tới con cháu mai sau những thông điệp mà kẻ thù không thể nào hiểu được, giết chết được.
Gần đây, tôi luôn nghĩ về điều đó, luôn muốn tìm ra những thông điệp tối quan trọng mà ông cha đã tinh tế trao truyền.
Truyền thuyết Âu Cơ trăm con, trăm trứng là gì? Là sự nhắc nhở ai ở đâu, từ đâu đến, dưới cõi trời Nam này đều chung một bọc trong đất nước thiêng liêng. Đó là nghĩa đồng bào, đó là thương yêu, đoàn kết, muôn người một bụng để chung tay xây dựng và bảo vệ cơ đồ. Tình cảm gia đình, văn hóa gia đình, dòng họ trở nên một điều đặc biệt, một sức mạnh, một nhân tố làm nên hạnh phúc của người Việt, làm cho con người gắn bó với con người, con người gắn bó không rời với quê hương, đất nước. Điều này còn được thể hiện rõ nét trong ngôn ngữ, trong cách xưng hô cô, bác, cậu dì…
Mai An Tiêm là gì? Là khắc phục khó khăn, tự lực cánh sinh, là bền chí thì nên. Thạch Sanh là gì? Là lao động, là nhân nghĩa, là tay không mà nổi cơ đồ, từ người hái củi có thể thành phò mã, thành vua làm chủ đất nước; là dùng lòng nhân và văn hóa (tiếng đàn) mà đuổi giặc, trị nước, hòa hiếu bang giao, giữ nền thái bình muôn thuở. Từ truyền miệng đến thành văn, vẫn một dòng chung chảy ấy khi Nguyễn Trãi viết: Như nước Đại Việt ta từ trước/ vốn xưng nền văn hiến đã lâu…; Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân; Hòa bình là gốc của nhạc…
Thánh Gióng là gì? Là anh hùng sinh ra, tiềm tàng khắp nơi nơi thôn dã, trong Nhân dân. Là khi cần giải quyết một nhiệm vụ lớn lao, dân tộc ta biết lớn mạnh một sức thần. Cũng như gươm thần ẩn chứa trong mọi sông hồ… Nguyễn Trãi từng chứng nghiệm và gieo niềm tin Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau/ Song hào kiệt thời nào cũng có. Nhân dân, và chỉ có Nhân dân, mới là người sáng tạo ra lịch sử. Những hình ảnh Bà Trưng, Bà Triệu cưỡi voi đánh giặc, những tục ngữ “Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”, rồi câu đối ở Đền Dóng, Phù Đổng Phá tặc đãn hiềm tam tuế vãn/ Đằng vân do hận cửu thiên đê (Phá giặc còn hiềm ba tuổi muộn/ Cưỡi mây vẫn giận chín trời hèn). Khí phách ngất trời ấy, hỏi mấy nơi có được?
Rồi Bụt và Tiên là gì? Là niềm tin yêu vào những điều kỳ diệu trong cuộc sống, làm cho con người luôn mơ ước và khát vọng.
Khát vọng lớn nhất của người Việt là được sống hạnh phúc với những điều kỳ diệu, được sống trong độc lập tự do. Và để có cuộc sống ấy, người Việt luôn đề cao trách nhiệm, bổn phận đối với Tổ quốc, thấy được hạnh phúc trong nghĩa vụ thiêng liêng, luyện chí anh hùng Làm trai cho đáng nên trai/ Xuống đông đông tĩnh, lên đoài đoài tan; Mỗi chú bé đều nằm mơ ngựa sắt/ Trăm con sông đều muốn hóa Bạch Đằng.
Qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam đã tích tụ cho mình những phẩm chất, những sức mạnh vô song.
Đó là sức mạnh của ý chí độc lập; sức mạnh của sự đoàn kết, sức mạnh của dân chủ, của tinh thần tự lực, tự cường, ứng biến linh hoạt, tinh thần nhân văn cao cả.
Quan sát lịch sử, ta thấy nhờ những sức mạnh ấy, mà dân tộc ta luôn chiến thắng trước các đội quân xâm lược hùng mạnh, dù chúng đến từ Bắc phương, Đông phương hay Âu Mỹ, dù chúng đến từ trước công nguyên hay đương đại.
Nhờ sức mạnh ấy mà chúng ta mở mang bờ cõi rộng dài, từ Trường Sơn hùng vĩ đến Trường Sa bát ngát, từ Hoàng Liên cao ngất đến Cửu Long mật ngọt phù sa.
Nhưng rộng dài đến đâu, người Việt vẫn hướng về nguồn cội Trồng đầu tiên là trồng cây khói nhớ nhà; Dù ai đi ngược về xuôi, Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba…; là nhung nhớ quặn thắt, là máu chảy về tim từ thuở mang gươm đi mở cõi/ Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long…
Đất nước như vậy, con người như vậy, có sức gì chia cắt?
Đất nước như vậy, con người như vậy, nên dân tộc ta luôn có những bước phát tiển vượt bậc, nhảy vọt trong tiến trình lịch sử mà ví dụ tiêu biểu nhất là Cách mạng Tháng Tám, cuộc cách mạng “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”, cuộc cách mạng “ba trong một”: Đánh đổ chế độ phong kiến chấm dứt thời kỳ trung cổ, lập nên chế độ dân chủ cộng hòa đầu tiên trong khu vực, từ một nước lạc hậu, hòa vào và tiên phong trong trào lưu phát triển hiện đại của thế giới. Lời tuyên ngôn còn hào sảng đến muôn sau: Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ dân chủ cộng hòa.
Đã 77 năm trôi qua kể từ ngày ấy. Chế độ mới đã đem lại cho dân tộc ta những sức mạnh mới, một cuộc sống mới, một vị thế vẻ vang chưa từng có trong lịch sử, mà không ai không cảm nhận được, không ai không tự hào.
Tất cả những truyền thống vẻ vang của dân tộc đều được tiếp nối và nhân lên gấp bội trong Thời đại Hồ Chí Minh, Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trước hết, là son sắt một con đường.
Con đường ấy là con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Sau nhiều cố gắng cải lương của các nhà cải cách, sau nhiều tìm tòi con đường giải phóng đất nước từ khởi nghĩa do sĩ phu hoặc trí thức tiểu tư sản lãnh đạo; hay tìm kiếm giúp đỡ bên ngoài của các chí sĩ thất bại; lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc khẳng định: Chỉ có cách mạng dưới sự lãnh đạo của chính đảng vô sản, “chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ” (Con đường dẫn tôi đến chủ nghĩa Lê-nin, Báo Nhân dân, 22-4-1960).
Con đường ấy là con đường độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường.
Con đường ấy là con đường dân chủ, vì dân. Nguyễn Trãi từng mượn lời người xưa nhắc nhở: “Chở thuyền là dân. Lật thuyền là dân. Lật thuyền mới biết dân như nước”. Bác Hồ khẳng định: “Trong bầu trời không gì quý bằng Nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của Nhân dân”; “Ý dân là ý trời. Làm đúng ý nguyện của dân thì ắt thành. Làm trái ý nguyện của dân thì ắt bại”. Trên con đường ấy, không ai được quyền đứng trên Nhân dân, không ai được tỏ ra kiêu ngạo cộng sản như Lê-nin từng chỉ rõ: “Những người cộng sản chỉ là một giọt nước trong đại dương Nhân dân (V. I. Lênin: Toàn tập, NXB Tiến Bộ, M, 1976, t.44, tr.38).
Sức mạnh vượt trội của thời đại Hồ Chí Minh là sức mạnh của Nhân dân, của dân tộc khi có sự lãnh đạo của Đảng, là sức mạnh của văn hóa Hồ Chí Minh, là sự không tách rời của quan hệ máu thịt giữa dân và Đảng.
Khi nào Đảng xa Dân, Dân xa Đảng thì sức mạnh ấy không còn.
Bởi vậy, để tăng cường sức mạnh của thời đại, Nhân dân vốn đã anh hùng, tài trí, cần phải dũng cảm nhận rõ những hạn chế, khuyết điểm để hoàn thiện mình; phải vững vàng son sắt niềm tin nơi Đảng, phải tích cực tham gia xây dựng Đảng.
Lịch sử đã chứng minh Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố hàng đầu, nguyên nhân của mọi nguyên nhân quyết định mọi thắng lợi trong đấu tranh giành độc lập và chống ngoại xâm trong thế kỷ XX và sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay. Thực tiễn sinh động khẳng định chân lý hùng hồn:
Đảng vĩ đại, điều ấy dù khiêm tốn đến đâu, cũng cần khẳng định. Chính Bác Hồ đã tuyên cáo trước tất cả quốc dân đồng bào vào ngày kỷ niệm 30 năm thành lập Đảng rằng: “Với tất cả tinh thần khiêm tốt của người cách mạng, chúng ta vẫn có quyền nói rằng: Đảng ta thật là vĩ đại… Đảng ta vĩ đại, vì ngoài lợi ích của giai cấp, của Nhân dân, của dân tộc, Đảng ta không có lợi ích gì khác”.
Ngay từ Đại hội II, Bác Hồ đã cảnh báo, Đảng ta thành tích khá nhiều nhưng khuyết điểm cũng không ít. Bác luôn đau lòng vì sự sa sút phẩm chất, sự thiếu đoàn kết, vì chủ nghĩa cơ hội và cá nhân trong Đảng. Tâm huyết, mong mỏi của Bác, giữa những ngày ốm nặng là “Quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng” (bài viết trên Báo Nhân dân, 3-2-1969).
Trong Di chúc, Bác căn dặn: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân”. Cái vế “lãnh đạo” thì đã rõ, nhưng lãnh đạo sáng suốt còn cần cố gắng nhiều. Vế “đầy tớ thật trung thành” cũng cần học tập, noi gương như các vị cách mạng tiền bối.
Làm được điều ấy, Đảng mới thật sự là của dân, tiêu biểu lợi ích cho toàn dân tộc.
Trái tim cán bộ, đảng viên phải thanh cao, phải rung lên trước đau khổ, bức xúc của mỗi người dân Việt, không được bó hẹp ở phạm vi nào Hễ còn có một người Việt Nam bị bóc lột, bị nghèo nàn, thì Đảng vẫn đau thương, cho đó là vì mình chưa làm tròn nhiệm vụ như lời dạy của Bác thì lo gì kẻ thù nào, sự phá hoại nào, lo gì dân không tin theo và tận hiến.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định trong diễn văn kỷ niệm 90 năm thành lập Đảng năm 2020: “Một Đảng Cách mạng chân chính có đường lối đúng, có tổ chức chặt chẽ, có đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sạch, gương mẫu, tận tụy, tôn trọng, gắn bó máu thịt với Nhân dân, được Nhân dân ủng hộ, thì Đảng đó có sức mạnh vô địch, không thế lực nào ngăn cản nổi trên con đường dẫn dắt dân tộc đi lên”.
Đúng vậy!
Sức mạnh lịch sử đang dồn tụ, hồng lên ngày mới. Đảng trong Dân, Dân trong Đảng dưới ngọn cờ Tư tưởng Hồ Chí Minh đang làm mọi nẻo đường quê tưng bừng sức mới, sải cánh tương lai:
Thời đại lớn cho ta đôi cánh
Không có gì hơn Độc lập, Tự do!
Bốn mươi thế kỷ cùng ra trận
Có Đảng ta đây, có Bác Hồ!
Nguyễn Sĩ Đại
