Luật hoạt động giám sát Quốc hội và HĐND năm 2015 có nhiều điểm mới, quy định rõ nội dung, hình thức, trình tự giám sát của từng chủ thể giám sát; là căn cứ pháp lý quan trọng để hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực, các Ban HĐND, các Tổ đại biểu và đại biểu HĐND đi vào thực chất, có hiệu lực, hiệu quả.

Trong thời gian qua, HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế không ngừng đổi mới phương thức hoạt động, khẳng định được vị trí, vai trò, làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, nhất là thực hiện chức năng giám sát theo luật định. Có thể khẳng định, hoạt động giám sát của HĐND ngày càng đi vào chiều sâu; các hình thức, phương pháp và nội dung giám sát phong phú hơn; thời gian, cách thức tổ chức luôn được nghiên cứu đổi mới cho phù hợp, hiệu quả. Đặc biệt, nhiều cuộc giám sát chuyên đề của HĐND theo quy định mới (Điều 62, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015) với những vấn đề “nóng” liên quan trực tiếp đến đời sống của nhân dân, được cử tri quan tâm đã được ưu tiên triển khai thực hiện như: Việc sử dụng đất của các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh; tiến độ thi công dự án cải thiện môi trường nước tại thành phố Huế; chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với công tác giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2011 - 2016…Thông qua giám sát, HĐND nắm rõ hơn về tình hình thi hành pháp luật của các cơ quan nhà nước, kịp thời đề ra các giải pháp thiết thực, hiệu quả để giải quyết nhiều vấn đề quan trọng của địa phương. Điển hình như qua hoạt động giám sát chuyên đề về “tình hình, kết quả sử dụng đất của các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2011 - 2016”, HĐND tỉnh đã thông qua nghị quyết về kết quả giám sát, trong đó đã ban hành danh mục kèm theo Nghị quyết với 24 dự án cần thu hồi, 29 dự án giám sát đặc biệt và 26 dự án đôn đốc thực hiện. Điều này đã thể hiện quyết tâm của HĐND trong việc xử lý vi phạm đối với các dự án chậm tiến độ hoặc chậm triển khai theo quy định, tạo điều kiện để kêu gọi các nhà đầu tư khác có tiềm lực và mong muốn đầu tư trên địa bàn tỉnh…

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh, trên cơ sở các quy định của luật và qua hoạt động thực tiễn, theo chúng tôi, cần quan tâm thực hiện một số nội dung sau:

Thứ nhất, phải lựa chọn kỹ nội dung để giám sát: Theo quy định, trước ngày 01 tháng 3 hàng năm, yêu cầu các Ban của HĐND, đại biểu HĐND, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh và cử tri gửi các nội dung đề nghị giám sát để Thường trực HĐND tỉnh xem xét, trình kỳ họp giữa năm của HĐND tỉnh quyết định đưa vào chương trình giám sát năm sau. Nội dung đề xuất thường rất nhiều, do đó giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh phải là những vấn đề quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của địa phương; những vấn đề bức xúc, thậm chí là gai góc, do nhiều yếu tố khách quan hoặc chủ quan, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa giải quyết triệt để. Nói chung là cần chọn những nội dung có “vấn đề” để qua giám sát, những yêu cầu, khuyến nghị của HĐND được thực thi nghiêm túc, tạo sự đồng thuận trong cử tri và dư luận xã hội.

Thứ hai,phải làm tốt công tác chuẩn bị trước khi tổ chức giám sát chuyên đề. Có 3 nội dung cần chuẩn bị:

- Khảo sát:Trước khi xây dựng kế hoạch và đề cương giám sát cần tổ chức khảo sát, nắm tình hình để xác định các đối tượng giám sát, đảm bảo giám sát đúng đối tượng, có tính đặc trưng, đại diện. Ví dụ như giám sát tình hình, kết quả sử dụng đất của các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2011 – 2016, cần tổ chức khảo sát sơ bộ các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu kinh tế trên địa bàn tỉnh; hoặc như nội dung giám sát chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới thì cần khảo sát sát thực tế tại một số xã, phường, thị trấn, đơn vị cơ sở để lắng nghe ý kiến của cử tri phản ánh về các mặt tồn tại, hạn chế, từ đó đánh giá, so sánh, xác định rõ đối tượng giám sát.

- Lập đề cương: Đây là nội dung hết sức quan trọng, đề cương càng chi tiết, cụ thể sẽ giúp cho việc phân tích, tổng hợp các nội dung giám sát có hệ thống, rõ ràng, đúng hướng, đạt yêu cầu. Đề cương báo cáo cần xây dựng cho từng nhóm đối tượng (đối tượng quản lý nhà nước về ngành hoặc lĩnh vực liên quan đến nội dung giám sát, đối tượng thực hiện).

- Xây dựng kế hoạch: Cần xác định sự cần thiết phải giám sát, những mục đích cần đạt được của việc giám sát; chương trình và thời gian giám sát; những điều kiện cần thiết để đảm bảo cho hoạt động giám sát,…Thông báo nội dung, kế hoạch, đề cương báo cáo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát theo đúng quy định; đồng thời yêu cầu chuẩn bị báo cáo theo đề cương gửi kèm những vấn đề mà đoàn giám sát quan tâm.

Thứ ba, cần đảm bảo cung cấp đầy đủ thông tin

- Thông tin cần bảo đảm tính khoa học, tính pháp lý, thông tin được khai thác từ nhiều đối tượng chịu sự giám sát, qua nguồn tư liệu chính thống của các cơ quan đảng, Nhà nước; qua tiếp dân, tiếp xúc cử tri; qua các cơ quan thông tấn báo chí, internet, dư luận xã hội. Từ đó phân tích, xử lý thông tin để nhìn nhận vấn đề khách quan và toàn diện. Bộ phận tham mưu, giúp việc tổng hợp đầy đủ các thông tin, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến nội dung giám sát, các báo cáo của các đơn vị chịu sự giám sát để gửicác thành viên nghiên cứu, phân tích, tổng hợp và rút ra những vấn đề cần được làm rõ trong quá trình giám sát trực tiếp.

- Yêu cầu cơ quan, đơn vị chịu giám sát có báo cáo chính thức(ký tên, đóng dấu) gửi về Đoàn giám sát trước khi đến giám sát trực tiếp. Việc yêu cầu báo cáo chính thức là để đảm bảo tính nghiêm túc trong hoạt động giám sát, tránh trường hợp khi đến ngày giám sát, nếu Đoàn giám sát phát hiện ra nội dung nào thiếu hoặc không chính xác, có yêu cầu thì mới sửa đổi, bổ sung và gửi lại sau giám sát. Điều này vừa không thể hiện tính nghiêm túc và trách nhiệm trong giám sát, vừa khó đảm bảo chất lượng, cũng như tính chính xác của thông tin trong báo cáo.

- Cần đảm bảo tính đa chiều của thông tin phục vụ giám sát, không nên lệ thuộc hoàn toàn vào thông tin trong báo cáo của cơ quan, đơn vị chịu giám sát. Với mục tiêu này, đoàn giám sát đề nghị các cơ quan cùng có chức năng giám sát thuộc lĩnh vực liên quan cung cấp thông tin đến nội dung giám sát để tham khảo, đối chiếu với thông tin do cơ quan, tổ chức chịu sự giám sát đưa ra hoặc tổ chức nghiên cứu hồ sơ, tài liệu trong thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị để kiểm chứng lại thông tin nêu trong báo cáo.

Ngoài ra, có thể tiến hành khảo sát thực tế hoặc lấy ý kiến người dân bị tác động thông qua điều tra xã hội (tuỳ tình hình thực tế, có thể thực hiện trước hoặc sau cuộc giám sát) nhằm nắm bắt thêm thông tin từ cơ sở, dư luận xã hội để làm rõ hơn vấn đề thuộc phạm vi giám sát.

Thứ tư, cần lựachọn kỹ thành viên tham giaĐoàn giám sát

- Chọn thành viên: Thường trực HĐND cần xem xét, chọn các đại biểu HĐND am hiểu chuyên môn sâu về lĩnh vực đang tiến hành giám sát;trong trường hợp cần thiết, có thể mời các chuyên gia có chuyên môn, kinh nghiệm tham gia đoàn giám sát.

- Nâng cao trách nhiệm của thành viên: Thực tiễn cho thấy, trong quá trình giám sát, một số thành viên tham gia với trách nhiệm chưa cao. Để khắc phục tình trạng này, bên cạnh việc cung cấp đầy đủ nội dung liên quan cho thành viên, cần có sự phân công nhiệm vụ cụ thể, trong đó yêu cầu từng thành viên chuẩn bị kỹ các ý kiến phát biểu, phản biện, tranh luận tại các buổi làm việc. Các ý kiến này được bộ phận giúp việc tổng hợp phục vụ cho việc xây dựng báo cáo chung, được lưu trong hồ sơ cuộc giám sát và là một trong những cơ sở để HĐND, Thường trực đánh giá chất lượng hoạt động của đại biểu.

- Mời các cơ quan thông tấn báo chí vào cuộc trong suốt quá trình giám sát. Việc mời các cơ quan báo chí tham gia hỗ trợ giám sát sẽ mang lại hiệu ứng, hiệu quả tích cực cho hoạt động giám sát của cơ quan dân cử. Trong nhiều trường hợp, đoàn giám sát có thể chưa đưa ra kết luận, kiến nghị giám sát, cơ quan báo chí đi theo có thể phân tích, nêu vấn đề trách nhiệm và giải pháp cụ thể để công luận bày tỏ thái độ, phán xét... Những vấn đề đã rõ ràng có thể được cơ quan hữu quan tiếp thu chỉnh sửa ngay mà không cần đợi đến kiến nghị giám sát. Cũng trong nhiều trường hợp có vấn đề đoàn giám sát không thể đề cập trực tiếp thì qua báo chí, vấn đề được công khai mà không ngại va chạm.

Thứ năm, theo đuổi đến cùng một vấn đề để phát huy được hiệu quả giám sát

Cơ quan giám sát luôn theo dõi việc xử lý sau giám sát, nhất là thường xuyên đôn đốc UBND tỉnh chỉ đạo cơ quan chức năng giải quyết những kiến nghị qua giám sát được nêu trong các thông báo kết luận giám sát hoặc được đưa vào nghị quyết của HĐND.

Ví dụ: Sau khi HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế ban hành nghị quyết về kết quảgiám sátkết quả sử dụng đất của các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2011- 2016, UBND đã ban hành văn bản đôn đốc các địa phương rà soát tất cả các dự án chậm tiến độ, từ đó thực hiện quy trình thu hồi theo quy định và có báo cáo kết quả tại các kỳ họp thường kỳ của HĐND tỉnh. Nhờ vậy, đến nay đã thu hồi 12 dự án chậm tiến độ kéo dài.

Mặt khác, nhằm khẳng định tầm quan trọng của các cuộc giám sát chuyên đề do HĐND quyết nghị, trong chương trình các kỳ họp HĐND, Thường trực HĐND luôn bố trí các báo cáo kết quả giám sát chuyên đề tại phiên họp được truyền hình trực tiếp để báo cáo với Hội đồng nhân dân và bà con cử tri theo dõi; tạo sự đồng thuận cao trong nhân dân, nâng cao vị thế của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương và chuyển biến tích cực của các cơ quan, đơn vị thực thi những kiến nghị sau giám sát.

Tóm lại, chất lượng, hiệu quả một cuộc giám sát chuyên đề phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ việc lựa chọn nội dung, thời điểm giám sát; việc xác định đối tượng, phạm vi giám sát; công tác chuẩn bị trước khi triển khai (xây dựng kế hoạch, đề cương báo cáo, phân công nhiệm vụ...) đến việc tổ chức giám sát tại cơ quan, đơn vị; công tác tổng hợp, xây dựng báo cáo kết quả giám sát và việc theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị sau giám sát. Tuy nhiên, trong phạm vi bài phát biểu này, chúng tôi chỉ đề cập, phân tích sâu một số nội dung để quý vị đại biểu nghiên cứu, trao đổi./.

Thường trực HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế