Một, về thời hạn xét tặng các danh hiệu thi đua và hình thức thi đua. Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý của Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng việc nâng thời hạn xét danh hiệu Anh hùng lực lượng vĩ trang nhân dân, Anh hùng lao động, danh hiệu vinh dự nhà nước dành cho nhà giáo, thầy thuốc, nghệ sĩ nhân dân từ 2 năm lên 3 năm. Giải thưởng nhà nước từ 2 năm lên 5 năm là cần thiết và là một trong những giải pháp nhằm nâng cao tiêu chuẩn bảo đảm tính tiêu biểu tôn vinh các danh hiệu này và khắc phục việc công nhận danh hiệu thi đua xét thưởng tràn lan. Giải trình này chưa hoàn toàn thuyết phục bởi mấy lẽ sau đây:
Đại biểu Phạm Văn Tấn phát biểu tại phiên thảo luận Hội trường ngày 22/10/2013
Để nâng cao tiêu chuẩn bảo đảm tính tiêu biểu, tôn vinh và để việc công nhận xét thưởng không tràn lan chúng tôi thấy rằng phụ thuộc nhiều hơn vào mấy việc:
Việc phát động đăng ký thực hành thi đua của cá nhân tập thể.
Tính thiết thực, tính thực chất của thành tích công trạng đóng góp.
Việc tự thấy mình, xác định mình ở mức nào là quan trọng.
Trách nhiệm của cơ quan xem xét đề nghị, trách nhiệm của cơ quan xem xét quyết định chứ không phụ thuộc quá nhiều vào khoảng thời gian hay thời hạn công nhận danh hiệu và xét thưởng. Xét thưởng hàng năm có thể tràn lan nhưng 5 năm cũng khó tránh khỏi tình trạng tràn lan nếu các yêu cầu trên không được tôn trọng và thậm chí có thể còn bị lợi dụng.
Thêm vào đó, khi danh hiệu vinh dự nhà nước cho nhà giáo, thầy thuốc, nghệ sĩ nhân dân thì thời hạn tăng từ 2 lên 3 năm. Đối với danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động từ 1 năm lên 5 năm và giải thưởng nhà nước là từ 2 năm lên 5 năm. Những lượng thời hạn này căn cứ vào cơ sở nguyên tắc và điều kiện thực tiễn nào? cho có căn cứ. Bởi vì chỗ từ 2 năm lên 3, chỗ từ 1 lên 5, chỗ thì 3 lên 5 thì căn cứ nào.
Thứ hai, tại Khoản 49, Điều 1 của dự thảo ngày 15/10/2013 tức là nội dung này bổ sung Điều 91a vào Điều 91 và cũng là nội dung thứ tư của Đoàn thư ký đề nghị. Đề nghị chuyển cụm từ "và tổ chức phong trào thi đua" tại điểm b, khoản 3, Điều 91a lên trước bởi vì tên của luật là Luật thi đua, khen thưởng. Ở đây đưa việc tổ chức phong trào thi đua sau việc khen thưởng thì chúng tôi thấy rằng tính logic của vấn đề và mục đích của phát động phong trào thi đua và có khen thưởng là không hợp lý.
Thực tế nhiều nơi và trong thời gian dài có tình trạng khen thưởng mà chưa chú trọng tổ chức phong trào thi đua, thực hành thi đua. Điểm c của khoản này cũng khẳng định là "Hội đồng thi đua trung ương có nhiệm vụ quyền hạn định kỳ đánh giá phong trào thi đua" rồi mới đến "định kỳ đánh giá phong trào khen thưởng". Vì vậy, điểm này nên được sửa lại như sau "thực hiện sự phối hợp giữa cơ quan Đảng, nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể trung ương và địa phương trong việc tham mưu đề xuất chủ trương chính sách về tổ chức phong trào thi đua và công tác thi đua, khen thưởng trong phạm vi cả nước". Đề nghị thay đổi vị trí giữa điểm a và điểm b của khoản này vì tham mưu đề xuất chủ trương, chính sách nên được đặt trước việc tham mưu tư vấn về quyết định phong tặng danh hiệu thi đua và hình thức khen thưởng. Ngoài những nội dung mà Đoàn thư ký đề nghị thì có thêm 2 đề nghị sau.
Thứ nhất, đề nghị bổ sung vào Chương III, hình thức, đối tượng, tiêu chuẩn khen thưởng đối với gia đình vì thực tế xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, gia đình có công trạng, có đóng góp tiền của, công sức, tài sản của cả gia đình, chứ không phải của một ai trong gia đình. Ví dụ, hiến đất làm đường, làm trường học, làm nhà văn hóa, chăm sóc người già cơ nhỡ, trẻ mồ côi không nơi nương tựa. Đây là những việc trong xã hội chúng ta đang khuyến khích những gia đình như thế này và có nhiều tấm gương như thế này. Nhưng trong danh hiệu thi đua thì chỉ có danh hiệu gia đình văn hóa mà gia đình văn hóa thì hiện nay chiếm khoảng 70-80% trong số hộ dân cư ở các khu vực thì rõ ràng việc khen tặng những gia đình này vừa là gia đình văn hóa, nhưng có thể trên cả những gia đình văn hóa bình thường thì chắc chắn là chỗ này chưa có. Hơn nữa, trong thực tế thời gian vừa qua, chúng ta khen thưởng thi đua trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước thì có rất nhiều gia đình không đủ điều kiện để được hưởng huân chương, huy chương thì giao cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh tặng bằng khen, nhưng không quy định là ai thưởng thì hiện nay còn những tỉnh tồn đọng đến hàng chục bằng khen của gia đình có công trong kháng chiến mà Ủy ban nhân dân tỉnh tặng bằng khen thì không có điều kiện thưởng. Đây là một vấn đề thực tế lịch sử và kinh nghiệm cho thấy tỉnh cũng phải xử lý vấn đề này trong cả tương lai. Cho nên, chúng tôi đề nghị phải có hình thức khen thưởng cho gia đình có công trong việc xây dựng bảo vệ Tổ quốc giai đoạn sắp tới mà chắc chắn nó sẽ diễn ra trong thực tế./.
Thanh Vân
