Luật không quy định cụ thể về khái niệm này, tuy nhiên qua thực tiễn có thể hiểu giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh là hoạt động giám sát “cao nhất” của HĐND tỉnh đối với một hoặc một số vấn đề bức xúc, nổi lên ở địa phương cần giải quyết hoặc ảnh hưởng sâu rộng đến tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh, đến đời sống Nhân dân trên cơ sở kiến nghị của cử tri và đề nghị của các Ban HĐND, đại biểu HĐND, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh. Nội dung giám sát chuyên đề được đưa vào dự thảo Nghị quyết về chương trình giám sát hằng năm trình HĐND tỉnh thông qua tại kỳ họp giữa năm của năm trước. Đoàn giám sát do HĐND tỉnh quyết định thành lập tại kỳ họp HĐND tỉnh. Báo cáo kết quả giám sát được gửi đến đại biểu HĐND tỉnh và trình tại kỳ họp HĐND tỉnh để trên cơ sở đó, HĐND tỉnh xem xét, thảo luận và thông qua Nghị quyết về chuyên đề giám sát.

Từ đầu nhiệm kỳ 2016 – 2021 đến nay, HĐND tỉnh Nghệ An đã tiến hành được 03 cuộc giám sát chuyên đề với các nội dung:

- Giám sát việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2012-2016 trên địa bàn tỉnh (thực hiện trong tháng 4 và tháng 5 năm 2017);

- Giám sát tình hình quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị trên địa bàn tỉnh (thực hiện trong tháng 10, tháng 11 năm 2017);

- Giám sát công tác tổ chức bộ máy và biên chế, hợp đồng lao động trong các cơ quan hành chính Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh (thực hiện trong tháng 4 và tháng 5 năm 2018).

Qua thực hiện các cuộc giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An rút ra những kinh nghiệm thực tiễn, cụ thể như sau:

Thứ nhất, về xác định và lựa chọn nội dung giám sát:

Việc lựa chọn nội dung giám sát là bước đầu tiên, là nhiệm vụ rất quan trọng trong thực hiện giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh, bởi vì các vấn đề liên quan đến kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh, an sinh xã hội rất nhiều nhưng lựa chọn thời điểm và nội dung nào cho “trúng”, cho “đúng” để thực hiện giám sát chuyên đề là điều rất quan trọng.

Nguyên tắc lựa chọn nội dung giám sát trước hết cần xác định vấn đề giám sát HĐND là vấn đề bao trùm, có tác động lớn đến đời sống kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, ảnh hưởng đến đời sống của người dân, là những vấn đề bức xúc, nổi lên ở tỉnh được nhiều cử tri và Nhân dân, nhiều ngành, nhiều cấp quan tâm. Mặt khác, lựa chọn nội dung giám sát cần đảm bảo đúng thẩm quyền (những nội dung thuộc phạm vi trách nhiệm của HĐND tỉnh), giám sát đúng đối tượng để khi Nghị quyết giám sát được ban hành vừa đảm bảo đúng pháp luật, tính hiệu lực, hiệu quả, vừa đảm bảo tính khả thi trong tổ chức thực hiện.

Lựa chọn nội dung giám sát chuyên đề được thực hiện trên cơ sở tổng hợp tình thực hiện nhiệm vụ chính trị của tỉnh, qua thu thập thông tin từ cơ quan báo chí, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri, qua việc khảo sát nắm bắt thông tin của các Ban HĐND tỉnh và tham khảo ý kiến của một số chuyên gia trong các lĩnh vực[1]. Bên cạnh đó, khi lựa chọn nội dung giám sát chuyên đề cần nghiên cứu, tìm hiểu để tránh trùng lặp với nội dung giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy, Đoàn ĐBQH tỉnh, MTTQ tỉnh,…[2]. Và căn cứ vào tình hình thực tiễn, HĐND tỉnh lựa chọn từ 01 đến 02 nội dung giám sát chuyên đề trong một năm để tập trung lực lượng giám sát và việc ban hành Nghị quyết giám sát sẽ đảm bảo kỹ lưỡng, chuyên sâu, tạo được sự đồng thuận cao trong dư luận.

Thứ hai, công tác xây dựng kế hoạch và đề cương giám sát:

- Đối với việc thành lập Đoàn giám sát: thành phần Đoàn giám sát phải đảm bảo đầy đủ lực lượng nòng cốt (có Thường trực HĐND tỉnh, lãnh đạo chuyên trách các Ban HĐND tỉnh, Văn phòng HĐND tỉnh); mời đội ngũ chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội để đảm bảo tính chuyên sâu, chuyên nghiệp trong tư vấn nội dung giám sát cho Đoàn giám sát (ví dụ khi giám sát về quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị thì Đoàn giám sát mời 02 chuyên gia về lĩnh vực tài nguyên – môi trường và xây dựng quy hoạch đô thị tham gia); mời đại diện Đoàn ĐBQH tỉnh – cơ quan dân cử và đại diện Ủy ban MTTQ tỉnh – cơ quan thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội tham gia để cung cấp thêm nhiều thông tin về cơ chế, chính sách của Trung ương cũng như phản ánh được tiếng nói của công luận trong quá trính giám sát; mời Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND tỉnh được bầu tại địa bàn được giám sát, đại diện Thường trực, các Ban HĐND cấp huyện để Đoàn giám sát có thêm nhiều thông tin từ phía cơ sở, đồng thời giúp các Tổ Đại biểu HĐND tỉnh và HĐND cấp huyện “kết hợp” giám sát, nắm được sâu hơn vấn đề qua giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh trên địa bàn; mời các cơ quan báo chí, phát thanh – truyền hình để thực hiện công tác tuyên truyền kịp thời, sâu rộng các hoạt động giám sát của HĐND.

- Đối với việc xây dựng Kế hoạch giám sát: nguyên tắc trong xây dựng kế hoạch là phải làm rõ mục đích, yêu cầu của việc giám sát, nội dung, phạm vi giám sát để làm căn cứ xây dựng đề cương, lựa chọn hình thức giám sát, đối tượng giám sát đảm bảo chính xác, phù hợp và xây dựng chương trình làm việc khoa học, hợp lý.

Việc lựa chọn cơ quan, đơn vị giám sát trực tiếp rất quan trọng, đó phải là những cơ quan, đơn vị mang tính đại diện, bao quát đối với vấn đề cần giám sát[3]hoặc là những chủ thể trực tiếp thụ hưởng, thực hiện chính sách[4].Đồng thời, cần lựa chọn nhiều cơ quan, đơn vị để giám sát qua báo cáo. Riêng đối với UBND cấp huyện thì ngoài những nơi Đoàn giám sát trực tiếp, Thường trực HĐND tỉnh yêu cầu UBND các huyện, thành, thị còn lại gửi báo cáo cho Đoàn giám sát. Bên cạnh đó, Thường trực HĐND tỉnh cũng yêu cầu một số Tổ đại biểu HĐND tỉnh tổ chức giám sát và gửi báo cáo kết quả cho Đoàn giám sát (mặc dù đây là hình thức mới và chưa có hướng dẫn cụ thể của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhưng bước đầu cũng đã có kết quả nhất định). Qua đó, Đoàn giám sát vừa có thể nhìn nhận vấn đề từ một cơ quan, đơn vị cụ thể, đồng thời đánh giá một cách khái quát, tổng thể vấn đề đang giám sát trên diện rộng, nhất là những yếu kém, khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện, từ đó có những kiến nghị sát đúng, phù hợp và có tính khả thi cao.

Một điểm quan trọng nữa trong xây dựng kế hoạch giám sát là việc bố trí, triển khai đoàn giám sát cần đảm tính khoa học, hợp lý (trong Quyết định thành lập có 02 Đoàn giám sát nhưng khi làm việc tại đơn vị, địa phương thì mỗi Đoàn lại chia thành 02 Tổ làm việc độc lập để thu thập được nhiều thông tin); cần phân công rõ trách nhiệm đối với thành viên Đoàn giám sát, Tổ thư ký, trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị được giám sát, tiến độ thực hiện, công tác tổ chức, phối hợp thực hiện; sắp xếp lịch trình khoa học (02 Đoàn giám sát không đi làm việc ở cơ sở trong cùng một ngày để đảm bảo công tác chỉ đạo, điều hành tại cơ quan); lựa chọn thời gian giám sát phù hợp (hạn chế tối đa việc trùng lặp với thời gian làm việc của các Đoàn công tác, thanh tra, kiểm toán tại cơ quan, đơn vị, được giám sát hoặc trùng với thời gian các cơ quan, đơn vị đó tổ chức các sự kiện, cuộc họp quan trọng để không làm ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan, đơn vị);địa điểm làm việc bố trí linh hoạt, hợp lý (khi làm việc với các sở, ban, ngành hoặc những cơ quan, đơn vị có tính đại diện, bao trùm đối với vấn đề giám sát thì có thể mời về làm việc tại trụ sở cơ quan HĐND tỉnh do thành phần của các Đoàn giám sát khá đông người,…).

- Đối với việc xây dựng đề cương giám sát: phải xác định rõ tầm quan trọng của việc xây dựng đề cương, vì đề cương là “cốt lõi” và là “điểm” quyết định quan trọng của một cuộc giám sát. Đề cương giám sát cần chỉ rõ những nội dung trọng tâm nhất, quan trọng nhất mà Đoàn giám sát quan tâm để phục vụ mục đích của cuộc giám sát chuyên đề.

Vì vậy, việc xây dựng đề cương giám sát được Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo chuẩn bị rất công phu. Kinh nghiệm cho thấy, trước khi xây dựng đề cương, bên cạnh việc nghiên cứu kỹ các văn bản pháp luật, tài liệu liên quan thì cần tổ chức khảo sát, thu thập thông tin bằng nhiều kênh khác nhau (như thành lập nhóm khảo sát thực tế để thu thập thông tin, trao đổi hoặc làm việc với các cơ quan, đơn vị liên quan và các đối tượng chịu sự tác động của cơ chế, chính sách liên quan đến nội dung giám sát,….). Việc này được Thường trực HĐND tỉnh giao cho các đại biểu chuyên trách HĐND tỉnh theo lĩnh vực phân công với sự tham mưu, giúp việc của Văn phòng HĐND tỉnh. Mặt khác, việc tranh thủ tham vấn ý kiến của các chuyên gia trên các lĩnh vực trong quá trình xây dựng đề cương để đảm bảo khung đề cương đạt chuẩn về nội dung, chính xác về các thuật ngữ chuyên ngành là điều rất quan trọng vì nhiều nội dung thành viên Đoàn giám sát không am hiểu chuyên sâu, nhất là đối với những vấn đề khó, vấn đề phức tạp, nhạy cảm (như vấn đề quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị; về công tác tổ chức bộ máy, biên chế và hợp đồng lao động,…). Trước khi đề cương gửi đến các cơ quan, đơn vị được giám sát phải đảm bảo có sự góp ý và đồng thuận cao của các thành viên Đoàn giám sát (thực hiện thông qua xin ý kiến góp ý bằng văn bản vào dự thảo đề cương hoặc góp ý trực tiếp tại các cuộc họp bàn và thống nhất đề cương).

Về bố cục và nội dung, đề cương cần tập trung làm nổi bật được nội dung cốt lõi, trọng tâm, đảm bảo gọn, rõ vấn đề, không mang tính chất vấn, “hỏi xoáy đáp xoay”, cần xây dựng các phụ lục, mẫu biểu kèm theo để một mặt các cơ quan, đơn vị được giám sát dễ thống kê, báo cáo số liệu, mặt khác đáp ứng được những mục đích, yêu cầu từ phía cơ quan giám sát và thuận lợi trong quá trình tổng hợp, xây dựng báo cáo kết quả giám sát. Đối với một số nội dung cần tìm hiểu sâu và cụ thể hơn thì Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo xây dựng đề cương, biểu mẫu riêng cho mỗi cơ quan, đơn vị đặc thù (ví dụ, trong giám sát tình hình quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị thì Thường trực chỉ đạo xây dựng 08 loại đề cương khác nhau để các chủ thể được giám sát báo cáo; trong giám sát công tác tổ chức bộ máy và biên chế, hợp đồng lao động thì có 06 đề cương với 17 mẫu biểu, phụ lục dành riêng cho các ngành, các cấp,…).

Thứ ba, công tác chuẩn bị và cách thức triển khai cuộc giám sát:

Qua thực tiễn, Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An nhận thấy trong công tác chuẩn bị giám sát thì việc chỉ đạo, đôn đốc các cơ quan, đơn vị được giám sát gửi báo cáo đúng thời hạn, đảm bảo chất lượng để các thành viên Đoàn giám sát có thời gian nghiên cứu kỹ là rất quan trọng. Sau khi nghiên cứu báo cáo nếu thấy chất lượng báo cáo chưa đáp ứng yêu cầu (như: chưa cung cấp đầy đủ thông tin theo yêu cầu, bố cục, nội dung chưa bám sát đề cương, số liệu thiếu nhất quán hoặc chưa chính xác, đầy đủ,…) thì Thường trực HĐND tỉnh sẽ có văn bản yêu cầu cơ quan, đơn vị báo cáo bổ sung.

Trước khi tổ chức triển khai cuộc giám sát, việc cần thiết là tổ chức họp Đoàn giám sát để thông báo kế hoạch giám sát, đồng thời giao nhiệm cụ thể cho mỗi thành viên Đoàn (nhất là các đại biểu chuyên trách) trong việc nghiên cứu sâu những nội dung cần trao đổi tại các phiên làm việc với cơ quan, đơn vị để đảm bảo không trùng lặp ý kiến và làm rõ thêm được nhiều vấn đề; thành lập các Tổ, nhóm để khảo sát, nắm bắt kỹ lưỡng trước một số nội dung để phục vụ hoạt động giám sát[5].

Cách thức tổ chức làm việc đối với các cơ quan, đơn vị giám sát trong mỗi nội dung giám sát cũng có sự khác nhau[6]; tại phiên làm việc, Đoàn giám sát tập trung yêu cầu đối tượng được giám sát giải trình, làm rõ những vấn đề thành viên Đoàn trao đổi qua khảo sát, nghiên cứu hồ sơ, tài liệu mà không trình bày báo cáo cụ thể. Và điều quan trọng là cần tạo ra không khí cởi mở để đối tượng được giám sát nắm bắt và trả lời đầy đủ, thẳng thắn các vấn đề Đoàn giám sát quan tâm, đồng thời trao đổi, chia sẻ những vướng mắc, bất cập do khách quan, chủ quan để tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề sau giám sát. Đồng thời,kết luận của Trưởng đoàn trong mỗi phiên làm việc tại các cơ quan, đơn vị giám sát cần phải cụ thể, đúng đối tượng, rõ vấn đề để thuận lợi cho việc tiếp thu, thực hiện.

Sau khi làm việc với các cơ quan, đơn vị, các ngành, các cấp, Đoàn giám sát tổ chức làm việc với UBND tỉnh. Đây là phiên làm việc rất quan trọng bởi vì UBND tỉnh là cơ quan chỉ đạo, điều hành chung của tỉnh và là cơ quan chính chịu sự giám sát của HĐND tỉnh. Do đó, trước khi tiến hành phiên làm việc này, Thường trực HDND tỉnh chỉ đạo Tổ Thư ký tổng hợp, xem xét những vấn đề nổi lên qua thực tiễn giám sát trực tiếp và qua nghiên cứu báo cáo của các cơ quan, đơn vị được giám sát gián tiếp (có đối chiếu với quy định của pháp luật và các văn bản chỉ đạo điều hành, hướng dẫn), sau đó tổ chức họp Đoàn giám sát để phân tích, lựa chọn những nội dung trọng tâm nhất, những kiến nghị cơ bản nhất để trao đổi và yêu cầu UBND tỉnh giải trình làm rõ (tại cuộc làm việc này thì hầu hết các sở, ban, ngành và UBND các cấp, các đơn vị liên quan đều được UBND tỉnh mời tham dự để giải trình các nội dung liên quan). Thực tiễn thấy rằng, cách làm như vậy là khoa học và hiệu quả.

Thứ tư, trong xây dựng báo cáo kết quả giám sát, dự thảo Nghị quyết về kết quả giám sát trình HĐND tỉnh xem xét, thông qua:

Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh là sản phẩm của quá trình chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng và được thực hiện một cách khoa học, hiệu quả của Đoàn giám sát. Khác với các báo cáo giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND, các Ban HĐND chỉ gửi đến các đối tượng được chịu sự giám sát và các cơ quan liên quan thì báo cáo kết quả giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh được gửi đến các đại biểu HĐND tỉnh và trình kỳ họp HĐND tỉnh, đồng thời làm cơ sở để HĐND tỉnh xem xét, thảo luận và thông qua Nghị quyết về nội dung giám sát. Do đó, yêu cầu việc xây dựng báo cáo cần phải được chỉ đạo thực hiện khách quan, chính xác và chất lượng.

Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề phải đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện và sâu sắc về nội dung giám sát, được tổng hợp qua giám sát thực tế và giám sát qua báo cáo; các số liệu, nhận định cần tinh gọn nhưng đảm bảo tính chính xác, “nói có sách, mách có chứng”; cần đánh giá đúng nguyên nhân khách quan, chủ quan của những tồn tại, hạn chế (như nguyên nhân về cơ chế, chính sách, quy định của pháp luật, về công tác chỉ đạo, điều hành,…) làm cơ sở cho việc kiến nghị đúng trọng tâm, “đúng người, đúng việc”, làm rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành và giao rõ lộ trình, thời hạn thực hiện cụ thể, đưa ra những giải pháp tích cực, khả thi trước mắt và lâu dài[7].

Nghị quyết về giám sát chuyên đề được xây dựng trên cơ sở báo cáo kết quả giám sát, được sự góp ý đầy đủ, trách nhiệm của thành viên Đoàn giám sát và có sự tham vấn ý kiến các chuyên gia trong các lĩnh vực thông qua các cuộc họp thảo luận hoặc xin ý kiến bằng văn bản. Một điều quan trọng nữa trong quá trình xây dựng dự thảo Nghị quyết (và Báo cáo kết quả giám sát) là sự trao đổi, phối hợp giữa Đoàn giám sát với UBND tỉnh và các cơ quan liên quan, nhất là những vấn đề nhạy cảm, phức tạp phải được thảo luận, cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa vào Nghị quyết. Điều này không làm giảm đi “tính hiệu lực, hiệu quả” trong hoạt động của HĐND cũng như Nghị quyết sau khi được thông qua mà nó thể hiện sự “cộng tác” giữa cơ quan “quyền lực nhà nước” với cơ quan “chấp hành của Hội đồng nhân dân” – 02 bộ phận cấu thành nên chính quyền địa phương để cùng thực hiện một mục đích chung là xây dựng chính quyền địa phương vững mạnh, tạo sự đồng thuận trong cử tri và Nhân dân, đảm bảo ổn định chính trị, quốc phòng – an ninh chung của tỉnh.

Thứ năm, trong giám sát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát chuyên đề HĐND:

Giám sát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát chuyên đề là việc các cơ quan của HĐND theo dõi, đôn đốc các ngành, các cấp triển khai thực hiện Nghị quyết của HĐND về giám sát chuyên đề, đồng thời kiểm chứng tính “hiệu lực, hiệu quả” của Nghị quyết sau khi được ban hành.

Sau khi các Nghị quyết giám sát chuyên đề được HĐND tỉnh thông qua và ký ban hành, Thường trực HĐND tỉnh đều ban hành văn bản phân công các Ban HĐND tỉnh đôn đốc, theo dõi, giám sát việc triển khai thực hiện Nghị quyết theo lĩnh vực[8].Đối với UBND tỉnh, trong năm 2018 khi tổ chức Hội nghị đánh giá Quy chế phối hợp công tác giữa Thường trực HĐND tỉnh với UBND tỉnh, các bên cũng đã thống nhất giao UBND tỉnh hàng quý phải báo cáo việc triển khai thực hiện các kiến nghị sau giám sát của HĐND, Thường trực, các Ban HĐND tỉnh, việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của HĐND tỉnh. Tại kỳ họp HĐND tỉnh giữa năm và cuối năm, UBND tỉnh trình HĐND tỉnh xem xét báo cáo kết quả thực hiện kiến nghị sau giám sát của HĐND, Thường trực, các Ban HĐND tỉnh để HĐND tỉnh giám sát (riêng báo cáo kết quả triển khai các Nghị quyết của HĐND tỉnh được báo cáo tại kỳ họp cuối năm).

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, Thường trực, các Ban HĐND tỉnh đã thực hiện tốt việc theo dõi, đôn đốc, giám sát việc thực hiện kiến nghị sau giám sát nói chung và giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh nói riêng, nhờ đó, những kiến nghị sau giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh Nghệ An đã được Quốc hội, các Bộ ngành Trung ương quan tâm chỉ đạo thực hiện[9]; được UBND tỉnh và các ngành, các cấp tiếp thu, trả lời cũng như tổ chức thực hiện kịp thời, quyết liệt và có những chuyển biến rõ rệt[10].

* Những kiến nghị và đề xuất:

Để hoạt động của HĐND tỉnh nói chung và hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh nói riêng đảm bảo chất lượng, hiệu quả thì các quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động cũng như các điều kiện đảm bảo thực hiện hoạt động cần được quy định một cách khách quan, phù hợp với thực tiễn, do đó, Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An kiến nghị, đề xuất với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội một số vấn đề cơ bản sau đây:

- Một là, đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghiên cứu, xem xét sớm ban hành Quy chế hướng dẫn tổ chức và hoạt động của HĐND, bởi vì trong dự thảo (Ban Công tác đại biểu đã gửi xin ý kiến góp của HĐND các tỉnh trong tháng 6 năm 2018) đã dành một chương với 31 điều (trong đó có 17 điều hướng dẫn về giám sát chuyên đề của HĐND) với những quy định rất cụ thể về hoạt động giám sát của HĐND. Việc ban hành sớm Quy chế này sẽ khắc phục được những vướng mắc, tồn tại trong tổ chức và hoạt động của HĐND nói chung và hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND tỉnh nói riêng trong thời gian qua, tạo điều kiện để HĐND tỉnh thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.

- Hai là, đề nghị Quốc hội nghiên cứu, xem xét việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 cho phù hợp với thực tiễn, nhất là quy định về giảm số lượng Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh, giảm Phó Trưởng Ban HĐND cấp tỉnh (như trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức chính quyền địa phương mà Bộ Nội vụ đã gửi xin ý kiến HĐND các tỉnh), bởi vì:

+ Thứ nhất, theo quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 thì HĐND tỉnh có 02 Phó Chủ tịch, các Ban HĐND tỉnh có 02 Phó Trưởng Ban. So với trước đây thì Phó Chủ tịch HĐND tỉnh có tăng 01 người nhưng lại giảm chức danh Ủy viên Thường trực HĐND tỉnh, số lượng Phó Trưởng ban HĐND chuyên trách cấp tỉnh cũng chỉ tăng thêm 04 người (mỗi Ban tăng 01 Phó Ban). Bên cạnh đó, cơ quan Văn phòng HĐND tỉnh (bao gồm cả Thường trực, các Ban và Văn phòng giúp việc) là cơ quan đặc thù không có các đầu mối trung gian, trực thuộc, không có các đơn vị sự nghiệp công lập, không có ngạch dọc (HĐND tỉnh không phải là cấp trên của HĐND cấp huyện), do đó không có sự cồng kềnh, nhiều tầng nấc, chống chéo về chức năng, nhiệm vụ.

+ Thứ hai, sau khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật và nhiều đạo luật liên quan được sửa đổi, bổ sung (như Bộ luật đất đai, Luật đầu tư công), có thể khẳng định chức năng, nhiệm vụ của HĐND tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh, các Ban HĐND tỉnh được bổ sung thêm rất nhiều, vị trí của HĐND tỉnh tiếp tục được khẳng định và nâng tầm, bộ máy tổ chức được kiện toàn, tính chuyên sâu, chuyên nghiệp được nâng lên. Ở Nghệ An thời gian qua khi có 02 Phó Chủ tịch HĐND tỉnh thì việc phân công, chia sẻ trong thực hiện nhiệm vụ chính trị được thực hiện tốt hơn, nhất là trong việc quyết định nhiều vấn đề quan trọng phát sinh giữa hai kỳ họp, trong hoạt động giám sát thường xuyên và chuyên đề, hoạt động kỳ họp HĐND tỉnh.

Bên cạnh đó, số lượng các đại biểu HĐND tỉnh chuyên trách rất ít (chỉ có 11 người, chiếm tỷ lệ 12% tổng số đại biểu HĐND tỉnh) nhưng phải đảm nhận những nhiệm vụ và khối lượng công việc lớn, liên quan đến nhiều lĩnh vực (điều này thể hiện rõ nhất trong hoạt động giám sát chuyên đề, hoạt động thẩm tra các Nghị quyết, báo cáo trình kỳ họp, thẩm tra các vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp HĐND tỉnh), chế độ hỗ trợ đặc thù không có. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc Luật tổ chức chính quyền địa phương quy định mỗi Ban có 02 Phó Trưởng Ban chuyên trách là phù hợp, giúp cho các Ban thực hiện tốt hơn nhiệm vụ tham mưu Thường trực HĐND, HĐND tỉnh Nghệ An trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình và có nhiều giải pháp đổi mới trong hoạt động, mang lại hiệu quả tích cực.

Do đó, đề nghị Quốc hội xem xét, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật tổ chức chính quyền địa phương theo hướng giữ nguyên số lượng Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh (02 người) và Phó Trưởng Ban HĐND tỉnh (02 người/Ban) như hiện nay, giảm đại biểu cơ cấu trong các cơ quan hành chính nhà nước nhằm đảm bảo tính khách quan, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn trong thực hiện nhiệm vụ cơ quan đại biểu dân cử và chức năng giám sát của HĐND.

- Ba là, đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, nghiên cứu kỹ việc hợp nhất 03 Văn phòng Đoàn ĐBQH, Văn phòng HĐND và Văn phòng UBND tỉnh, bởi vì:

Quan điểm của Thường trực HĐND tỉnh Nghệ An là hoàn toàn nhất trí với chủ trương hợp nhất, sáp nhập các cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập để giảm đầu mối, sắp xếp bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 6. Tuy nhiên, theo chúng tôi thì trước mắt nên nghiên cứu hợp nhất 02 Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND. Riêng việc hợp nhất cả 03 Văn phòng thì cần phải cân nhắc, phân tích kỹ lưỡng cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hợp nhất, bởi vì chức năng, nhiệm vụ của các Văn phòng là khác nhau (Văn phòng đoàn ĐBQH và Văn phòng HĐND tỉnh là cơ quan tham mưu, phục vụ đại biểu dân cử trong khi Văn phòng UBND tỉnh là cơ quan tham mưu, phục vụ cho cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh).

- Bốn là, đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 1206/2016/NQ-UBTVQH13 ngày 13/5/2016 quy định về chế độ, chính sách và các điều kiện đảm bảo hoạt động của đại biểu HĐND, bởi vì chế độ quy định trong Nghị quyết chưa cụ thể và chưa tạo sự thống nhất trong quá trình triển khai thực hiện tại các địa phương. Thời gian qua, HĐND các tỉnh nói chung và Nghệ An nói riêng đã vận dụng định mức chi tiêu của Quốc hội được quy định tại Nghị quyết 524/2012/UBTVQH13 ngày 20/9/2012 để ban hành Nghị quyết chi tiêu của HĐND tại địa phương, tuy nhiên, việc vận dụng đó có sự khác nhau, phụ thuộc vào tình hình thực tiễn của mỗi địa phương (ví dụ như chế độ khoán tiếp xúc cử tri; chế độ khoán chăm sóc sức khoẻ định kỳ; chế độ khoán cấp tài liệu đối với đại biểu quốc hội; chế độ trang phục,….).

Bên cạnh đó, kinh phí phục vụ kỳ họp cũng như các hội nghị để bồi dưỡng nghiệp vụ công tác đại biểu HĐND còn hạn chế do một số quy định tại Thông tư 40/2017/TT-BTC ngày 28/4/2017 về chế độ công tác phí, chế độ chi hội nghị chưa phù hợp với thực tế hoạt động của đại biểu HĐND.

- Năm là, kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, nghiên cứu ban hànhQuy chế phối hợp (hoặc quy định trong Quy chế hướng dẫn tổ chức và hoạt động của HĐND các cấp) về mối quan hệ giữa Thường trực HĐND các tỉnh với các Hội đồng, các Ủy ban, các Ban của Quốc hội, tạo điều kiện thuận lợi cho Thường trực HĐND các tỉnh trong quá trình phối hợp, trao đổi thông tin hoặc thỉnh thị, mời thuyết trình những nội dung quan trọng, cần thiết tại các hội nghị, hội thảo (ví dụ như thuyết trình, trao đổi tại Hội nghị Thường trực HĐND các khu vực); ban hành quy định về mối quan hệ giữa Thường trực HĐND cấp tỉnh với Thường trực HĐND cấp huyện, cấp xã để làm cơ sở phối hợp trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, đánh giá hoạt động hằng năm và cả nhiệm kỳ./.

TT.HĐND tỉnh Nghệ An

[1] Ví dụ, trong lĩnh vực đất đai có nhiều vấn đề cần quan tâm như công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giá đất,…Tuy nhiên, Thường trực HĐND tỉnh đã quyết định lựa chọn nội dung về quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị - trong đó tập trung giám sát chủ yếu về công tác quy hoạch quản, lý sử dụng đất đô thị - một nội dung hết sức nhạy cảm và phức tạp, gây bức xúc trong dư luận để trình HĐND tỉnh xem xét, thực hiện giám sát chuyên đề.

[2]Ví dụ, Thường trực HĐND tỉnh dự kiến trình HĐND tỉnh giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng các loại quỹ tài chính ngoài ngân sách” trong năm 2019, tuy nhiên qua đối chiếu với chương trình giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy có sự trùng lặp nên quyết định không chọn nội dung này để giám sát.

[3]Ví dụ khi giám sát về công tác tổ chức bộ máy, biên chế và hợp đồng lao động thì chọn đối tượng giám sát trọng tâm là sở Nội vụ; khi giám sát việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững thì chọn đối tượng giám sát trọng tâm là sở Lao động – Thương binh và Xã hội.

[4] Ví dụ giám sát việc quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị thì lựa chọn các chủ đầu tư; giám sát việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững thì lựa chọn đối tượng là các hộ nghèo, hộ cận nghèo vùng nông thôn, miền núi để khảo sát, trao đổi.

[5] Ví dụ: trước khi tiến hành giám sát chuyên đề về công tác tổ chức bộ máy, biên chế và hợp đồng lao động, Thường trực HĐND tỉnh giao Ban Văn hóa – Xã hội chủ trì phối hợp với Ban Pháp chế để tiến hành khảo sát, làm việc với Phòng Giáo dục – Đào tạo một số huyện, thành, thị và một số trường học trên địa bàn tỉnh để có đánh giá chuyên sâu hơn về công tác tổ chức trong lĩnh vực giáo dục; hoặc trước khi giám sát việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững thì các Tổ, nhóm được thành lập, phối hợp với Báo Nghệ An, Đài Phát thanh – Truyền hình tỉnh thực hiện khảo sát, phóng vấn các hộ nghèo, hộ cận nghèo ở một số địa bàn để tìm hiểu về những chính sách đã và đang triển khai, hiệu quả, tác động các chính sách như thế nào,…

[6]Ví dụ: trong giám sát việc quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị, khi làm việc với Chủ đầu tư, Đoàn giám sát chia thành 02 Tổ - 01 Tổ nghiên cứu hồ sơ, tài liệu liên quan đến các dự án, 01 Tổ tiến hành khảo sát thực địa, sau đó các Tổ tập trung tại trụ sở của Chủ đầu tư để làm việc; hoặc trong giám sát công tác tổ chức bộ máy và biên chế, hợn đồng lao động, do đây là nội dung có tính bao quát lớn, liên quan đến nhiều cơ quan đơn vị, trong đó có cả cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, do đó Đoàn giám sát chia thành các Tổ trong cùng một khoảng thời gian (buổi sáng hoặc buổi chiều), mỗi Tổ làm việc với 1 đến 2 hoặc 3 đơn vị để vừa tận dụng thời gian, vừa không làm ảnh hưởng đến hoạt động của các đơn vị tương đồng về chức năng nhiệm vụ, sau đó, các Đoàn mới tập trung làm việc tại trụ sở UBND huyện hoặc sở, ngành.

[7] Ví dụ, qua giám sát công tác tổ chức bộ máy thấy rằng, một số sở ngành có tỷ lệ Phó trưởng phòng nhiều, một số sở có nhiều phòng chuyên môn trong khi quy mô các phòng nhỏ, biên chế ít hoặc việc triển khai Đề án vị trí việc làm của một số cơ quan đơn vị chưa đồng bộ, chưa đảm bảo chất lượng,…, Đoàn giám sát thấy rằng trách nhiệm này thuộc về UBND tỉnh và trực tiếp là các cơ quan, đơn vị thực hiện, qua đó kiến nghị UBND tỉnh phải ban hành quy định cụ thể tiêu chí về thành lập các phòng và tương đương thuộc sở, ban, ngành, UBND cấp huyện, quy định hợp lý số lượng cấp Phó phòng,….

[8]Ví dụ, giao Ban Kinh tế - Ngân sách giám sát Nghị quyết tăng cường công tác quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị; giao Ban Pháp chế giám sát Nghị quyết tăng cường công tác quản lý nhà nước về tổ chức bộ máy và biên chế, hợp đồng lao động trong các cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập,...

[9]Ví dụ như sau kiến nghị việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững thì Ủy ban Dân tộc Quốc hội và Văn phòng Chính phủ đều có văn bản trả lời, chỉ đạo các cấp các, Bộ, ngành xem xét, giải quyết);

[10](ví dụ như sau giám sát chuyên đề quản lý, thực hiện các dự án sử dụng đất đô thị, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định phân công nhiệm vụ chỉ đạo và theo dõi các dự án thu hút đầu tư; ban hành nhiều văn bản chỉ đạo chấn chỉnh công tác chấp thuận chủ trương đầu tư, thành lập Đoàn liên ngành để kiểm tra 19 dự án khu nhà ở, khu đô thị chậm tiến độ trong năm 2018; ban hành Quyết định thành lập Đoàn thanh tra liên ngành để thanh tra toàn diện việc chấp hành pháp luật về đầu tư, xây dựng, đất đai, quản lý, sử dụng chung cư và nhà cao tầng trên địa bàn tỉnh với 79 dự án chung cư và 115 nhà cap tầng, đến nay đã được 22 dự án chung cư,…