Cần có quy định quản lý DeepSeek, ChatGPT hay Gemini tại Việt Nam
Thảo luận về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, đại biểu Hoàng Minh Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhấn mạnh, việc ban hành đạo luật này vào thời điểm hiện nay là hết sức cần thiết và kịp thời.
Ông phân tích, tốc độ phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) diễn ra quá nhanh, tạo ra những tác động mạnh mẽ và sâu rộng đến đời sống kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh đó, Việt Nam cần sớm thiết lập các quy tắc khung về quản lý AI.
Góp ý vào các điều khoản của dự thảo luật, đại biểu Hoàng Minh Hiếu bày tỏ quan ngại về việc dự thảo chưa đặt vấn đề áp dụng đối với các hệ thống AI chỉ được phát triển và sử dụng trong phạm vi nội bộ cơ sở nghiên cứu, đào tạo và chưa cung cấp cho bên thứ ba.
Ông cho rằng cách tiếp cận này tiềm ẩn rủi ro lớn, bởi AI hiện nay vận hành dựa trên các mô hình học sâu và học tăng cường. AI có thể tạo ra những kịch bản vượt ngoài khả năng kiểm soát của con người.
Nhiều cảnh báo quốc tế, trong đó có cuốn "AI 2041-10 viễn cảnh cho tương lai" của Kai-Fu Lee và Chen Qiufan, chỉ ra rằng các hệ thống AI có thể tự suy diễn và thực hiện hành vi không thể dự đoán.
Thực tế, nhiều mô hình AI đã chứng minh khả năng nghiên cứu thuốc, tạo biến thể virus hay phát triển công nghệ sinh học phức tạp mà ngay cả nhà nghiên cứu cũng không lý giải được.
Do đó, vị đại biểu đoàn Nghệ An nhấn mạnh, nếu duy trì quy định loại trừ này, luật sẽ bỏ sót giai đoạn quan trọng nhất: Giai đoạn hình thành ý tưởng và thử nghiệm công nghệ.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều quốc gia yêu cầu quản lý AI ngay từ bước phát triển ban đầu, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc an toàn và đạo đức trước khi sản phẩm được đưa ra ngoài phòng thí nghiệm. Đây là điều Việt Nam cần cân nhắc để tránh khoảng trống pháp lý và hạn chế rủi ro.
Đại biểu Hoàng Minh Hiếu cũng nhận xét, dự thảo luật hiện nghiêng nhiều về quản lý các hệ thống AI được phát triển trong nước, trong khi chưa làm rõ cách thức quản lý các dịch vụ AI xuyên biên giới như: DeepSeek, ChatGPT hay Gemini, vốn đã cung cấp dịch vụ và thu phí tại Việt Nam. Vì vậy, ông đề nghị bổ sung các quy định về quản lý AI xuyên biên giới.
Nhận xét dự thảo luật còn thiếu quy định về ứng dụng AI trong cơ quan Nhà nước và cung cấp dịch vụ công, trong khi kinh nghiệm quốc tế như Đạo luật AI của Liên minh châu Âu, cấm tuyệt đối AI trong việc chấm điểm xã hội hoặc đưa ra quyết định có nguy cơ phân biệt đối xử, nhằm bảo đảm AI không thay thế vai trò đánh giá của con người trong quản lý và điều hành, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc ứng dụng AI trong cơ quan Nhà nước, xác định rõ ranh giới trách nhiệm giữa AI và con người.
Về xây dựng Cổng thông tin điện tử về AI, đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho rằng việc quy định hệ thống dữ liệu chuyên ngành là hợp lý nhưng cần đánh giá kỹ sự cần thiết, tránh trùng lặp với cơ sở dữ liệu đã có trong Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Công nghệ cao.
Ông Trần Nhật Minh - đại biểu Quốc hội chuyên trách đoàn Nghệ An nhận xét, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo cụ thể hơn Luật Công nghiệp công nghệ số, bao quát cả nghiên cứu, cung cấp, triển khai và sử dụng AI. Tuy nhiên, hai luật đều điều chỉnh hoạt động phát triển AI, nên cần rà soát để tránh trùng lặp hoặc mâu thuẫn.
Ông cũng lưu ý rằng dự thảo luật quy định Ủy ban Quốc gia về Trí tuệ nhân tạo là cơ quan liên ngành nhưng không xác định rõ các ngành thành viên, đồng thời chưa giao Chính phủ quy định thành phần và cơ chế hoạt động của ủy ban. Do đó, ông đề xuất bổ sung nội dung này và giao Chính phủ quy định cụ thể.
Về xử phạt hành chính, vị đại biểu nhấn mạnh không nên áp dụng mức phạt dựa trên tỷ lệ doanh thu tại Việt Nam, vì cách tính phức tạp, khó thực thi và dễ dẫn đến thiếu công bằng: Cùng một hành vi, mức phạt có thể khác nhau tùy doanh thu. Trong khi đó, dự thảo đã quy định bồi thường thiệt hại, ông lo ngại mức phạt “tối đa 2% doanh thu” sẽ tạo tùy nghi, nên đề xuất quy định mức phạt cụ thể cho từng hành vi.
Cần xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực AI
GS. TS Thái Văn Thành - Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đề nghị dự thảo luật cần làm rõ mục tiêu, nội hàm và phương thức hoạt động của Ủy ban Quốc gia về Trí tuệ Nhân tạo.
Đồng thời, ông nhấn mạnh cần cấu trúc lại Chiến lược Quốc gia về AI, bao gồm khung chiến lược, sứ mệnh, tầm nhìn, hệ thống giá trị cốt lõi, mục tiêu, các nhiệm vụ và giải pháp, cùng cơ chế kiểm soát và đánh giá.
Vị đại biểu đoàn Nghệ An cũng đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực AI, coi đây là yếu tố quyết định thành công của các chính sách.
Tuy nhiên, dự thảo hiện chỉ đề cập phát triển nguồn nhân lực dưới hình thức đào tạo liên thông từ phổ thông đến đại học và giữa các cấp, ngành. Ông cho rằng đây chỉ là cách thực hiện, chưa phải chiến lược toàn diện.
Một chiến lược thực sự cần bắt đầu từ quy hoạch và kế hoạch phát triển nhân lực, dự báo nhu cầu AI cho từng ngành, lĩnh vực, từ đó xác định phương án đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, tái đào tạo, đồng thời thu hút chuyên gia trong nước và quốc tế.
Sau đó mới xây dựng chương trình đào tạo cụ thể, triển khai, đánh giá, cải tiến và tạo môi trường làm việc phù hợp, bao gồm chế độ, chính sách, cơ hội phát triển chuyên môn, thăng tiến theo năng lực, sở trường và sáng tạo.
Nêu quan điểm quy định “lồng, tích hợp nội dung AI vào các môn học”như trong dự thảo luật là không phù hợp, GS Thái Văn Thành nhấn mạnh việc đào tạo nguồn nhân lực AI cần thực hiện bài bản, phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ.
Ông ủng hộ việc ban hành khung chuẩn mực đạo đức áp dụng cho việc sử dụng AI, trong đó quy định rõ việc ứng dụng AI trong giáo dục từ bậc phổ thông trở lên.
Theo lãnh đạo ngành Giáo dục Nghệ An, việc ứng dụng AI trong giáo dục nếu không bài bản có thể dẫn đến vi phạm đạo đức, làm thui chột tính sáng tạo của học sinh; cho nên cần xác định rõ cấp học, độ tuổi và mức độ áp dụng.
Đồng thời, ông cũng chỉ ra, trong nội dung quản lý Nhà nước về AI hiện vẫn thiếu phần quản lý nguồn nhân lực; qua đó đề xuất bổ sung nội dung này, lồng ghép việc quản lý và ứng dụng AI trong giáo dục - đào tạo để nội dung quản lý Nhà nước về AI được toàn diện, đồng bộ và hiệu quả.
.jpg)
.jpg)
