Việc chưa có tiền lệ nhưng đặc biệt quan trọng

Khẳng định quan điểm của Lãnh đạo Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội về “tổ chức Hội nghị này là việc chưa có tiền lệ nhưng đặc biệt quan trọng và cần thiết”, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội BÙI VĂN CƯỜNG nhấn mạnh, đây là dịp để đánh giá tổng thể công tác tổ chức thi hành các luật, nghị quyết đã được Quốc hội thông qua, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả.

Tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu
- Đây là lần đầu tiên Hội nghị toàn quốc về triển khai thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội được tổ chức. Điều này có ý nghĩa như thế nào, thưa ông?

- Từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến hết Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 1.010 văn bản, bao gồm 23 luật và 101 nghị quyết của Quốc hội, 4 pháp lệnh và 882 nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, điều chỉnh toàn diện mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đã phối hợp chặt chẽ, chủ động, từ sớm, từ xa với Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ và các cơ quan hữu quan, tiếp tục đổi mới căn cơ để nâng cao chất lượng các luật, nghị quyết trình Quốc hội thông qua theo tinh thần lập pháp kiến tạo, thúc đẩy sự phát triển đất nước. Điều này thể hiện rất rõ qua việc các luật, nghị quyết đều được thông qua với tỷ lệ tán thành rất cao. Những vấn đề khó, phức tạp đã được thảo luận nhiều lần, tiếp thu tối đa ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, từ đó lựa chọn được phương án tối ưu.

Nhưng để các luật, nghị quyết nhanh chóng đi vào cuộc sống, thực sự phát huy được vai trò kiến tạo, thúc đẩy sự phát triển thì công tác tổ chức thực hiện có ý nghĩa hết sức quan trọng. Thực tế cho thấy, vừa qua, công tác này vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Ngay tại Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương trình Đại hội XIII của Đảng cũng đã chỉ rõ “tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu,… làm cho pháp luật, nghị quyết chậm được thực hiện và hiệu quả thấp”.

Chính vì vậy, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và gần đây là Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới đều nhấn mạnh yêu cầu đổi mới cơ chế thi hành pháp luật, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định tổ chức Hội nghị toàn quốc triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội Khóa XV với tính chất như Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã khẳng định, đây là “việc chưa có tiền lệ nhưng đặc biệt quan trọng và cần thiết” để đánh giá công tác tổ chức thực thi các luật, nghị quyết, các nhiệm vụ được Quốc hội giao, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức đối với những tồn tại, hạn chế trong tổ chức thi hành, từ đó nâng cao hiệu quả thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả.

Việc tổ chức Hội nghị không chỉ thể hiện sự chủ động, trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội trong việc theo dõi, đôn đốc và giám sát Chính phủ, các cơ quan, tổ chức hữu quan mà còn kịp thời đôn đốc, xem xét, xử lý các vấn đề khó khăn, vướng mắc (nếu có) trong triển khai, thi hành luật, nghị quyết và tăng cường công tác phối hợp, tạo sự đồng bộ, thống nhất giữa các cơ quan trong việc tổ chức triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội; bảo đảm đưa các luật, nghị quyết nhanh chóng đi vào cuộc sống, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

- Số lượng luật, nghị quyết do Quốc hội ban hành từ đầu nhiệm kỳ đến nay vô cùng lớn. Vậy trong khuôn khổ của Hội nghị sẽ tập trung vào những luật, nghị quyết như thế nào, thưa ông?

- Việc tổ chức Hội nghị đã được Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thông báo chính thức trong phát biểu bế mạc Kỳ họp thứ Năm và đã nhận được sự quan tâm rất lớn của các đại biểu Quốc hội, cử tri và Nhân dân. Ngay sau Kỳ họp thứ Năm, Ban Thư ký Quốc hội, Văn phòng Quốc hội đã phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Pháp luật và các cơ quan của Quốc hội, cơ quan của Chính phủ, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, các cơ quan hữu quan để chuẩn bị cho việc tổ chức Hội nghị.

Chủ tịch Quốc hội và lãnh đạo Quốc hội đặc biệt quan tâm đến việc tổ chức Hội nghị này, đã trực tiếp chủ trì phiên họp với các cơ quan liên quan để xác định rõ phạm vi, nội dung trọng tâm của Hội nghị, bảo đảm vừa đánh giá tổng thể việc thi hành các luật, nghị quyết được ban hành nửa nhiệm kỳ vừa qua, vừa triển khai các luật, nghị quyết đã được thông qua tại Kỳ họp thứ Năm, nhưng có trọng tâm, trọng điểm.

Theo đó, Hội nghị tập trung đánh giá tình hình tổ chức triển khai các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ Tư, trọng tâm là 15 luật, 20 nghị quyết có nhiều nội dung quan trọng, phức tạp, có nhiều văn bản hướng dẫn thi hành, các Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù cho các địa phương, Nghị quyết về công tác tư pháp, Nghị quyết giám sát chuyên đề của Quốc hội (trừ các nghị quyết đã có chuyên đề giám sát vừa qua hoặc đã được Quốc hội quyết định sẽ giám sát trong thời gian tới như Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, các Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư công trình, dự án trọng điểm quốc gia, các nghị quyết về nhân sự, chất vấn và trả lời chất vấn).

Hội nghị cũng sẽ xem xét công tác chuẩn bị, kế hoạch triển khai 8 luật và 8/13 Nghị quyết được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Năm, bao gồm cả việc triển khai các nhiệm vụ lập pháp những tháng cuối năm 2023 và năm 2024 theo Kế hoạch số 81-KH/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Nghị quyết số 89/2023/QH15 ngày 2.6.2023 của Quốc hội.

Cá thể hoá trách nhiệm, đầu tư hợp lý nguồn lực, các điều kiện bảo đảm

- Hội nghị không chỉ tập trung đánh giá công tác tổ chức thực hiện của Chính phủ, các cơ quan hữu quan mà còn đánh giá với chính Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Vậy Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đã triển khai công tác này như thế nào, thưa ông?

- Cùng với những đổi mới mạnh mẽ, quyết liệt trong việc bảo đảm chất lượng các luật, nghị quyết, ngay từ đầu nhiệm kỳ này, Quốc hội đã đặc biệt coi trọng công tác tổ chức thi hành luật, nghị quyết. Chủ tịch Quốc hội nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu phải khẩn trương tổ chức triển khai thực hiện các luật, nghị quyết bởi luật, nghị quyết dù hay đến mấy, tốt đến đâu mà không vào được cuộc sống thì cũng không ý nghĩa gì.

Chính vì thế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội đã chỉ đạo Tổng Thư ký Quốc hội tổ chức họp báo ngay sau mỗi kỳ họp Quốc hội để kịp thời thông tin về kết quả kỳ họp, bao gồm các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua; đẩy mạnh truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng; chỉ đạo chuẩn bị nội dung cơ bản của các luật, nghị quyết để các đại biểu Quốc hội kịp thời báo cáo tại các cuộc tiếp xúc cử tri sau kỳ họp, qua đó giúp chính quyền địa phương các cấp, người dân, doanh nghiệp sớm nắm bắt các chính sách mới trong luật, nghị quyết và chủ động chuẩn bị phương án, nguồn lực triển khai thực hiện.

Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng tăng cường hoạt động giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật trong các lĩnh vực; chỉ đạo Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban theo dõi, đôn đốc, giám sát các cơ quan trong việc triển khai thực hiện luật, nghị quyết.

Đặc biệt, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 hướng dẫn các cơ quan của Quốc hội thực hiện giám sát văn bản quy phạm pháp luật, trọng tâm là giám sát việc ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết. Để đồng hành với Chính phủ khắc phục những khó khăn trong phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội sau đại dịch, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã kịp thời ban hành Văn bản số 472/UBTVQH15-PL yêu cầu Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tập trung giám sát thực chất về nội dung, tránh hình thức, có trọng tâm, trọng điểm, bám sát yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của từng quý, từng năm để tháo gỡ vướng mắc, kiến nghị các giải pháp khắc phục tồn tại, hạn chế trong công tác thi hành pháp luật.

Cùng với đó, thực hiện nhiệm vụ theo phân công của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Đảng đoàn Quốc hội đã chỉ đạo triển khai rà soát, khắc phục những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật liên quan đến đấu thầu, đấu giá, quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công, tài chính, chứng khoán…, hoàn thiện các quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo đúng chủ trương, nghị quyết của Đảng. Các cơ quan đã tiến hành rà soát 1.651 văn bản quy phạm pháp luật, qua đó phát hiện một số quy định trong 7 luật và 130 văn bản dưới luật có sơ hở, bất cập, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tham nhũng, tiêu cực hoặc có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, không còn phù hợp. Trên cơ sở đó, đã đề nghị Chính phủ, các cơ quan có liên quan chỉ đạo nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung để khắc phục.

Hàng năm, Quốc hội đều xem xét, đánh giá toàn diện tình hình, kết quả tổ chức thi hành pháp luật thông qua việc xem xét, cho ý kiến đối với Báo cáo của Chính phủ, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao về công tác triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết; đánh giá sâu việc tổ chức thực hiện pháp luật trong một số lĩnh vực cụ thể thông qua việc xem xét, cho ý kiến về các báo cáo thường kỳ khác của Chính phủ và các cơ quan, xem xét báo cáo kết quả giám sát của các Đoàn giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó chỉ rõ các kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, giải pháp khắc phục. Các báo cáo nêu trên đều được Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến để bổ sung, hoàn thiện trước khi trình Quốc hội.

Thông qua hoạt động chất vấn tại các kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và xem xét Báo cáo về công tác dân nguyện hàng tháng, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đánh giá về công tác triển khai thi hành luật, nghị quyết trong các lĩnh vực có liên quan và ban hành nghị quyết, kết luận về các nhiệm vụ, giải pháp cần thực hiện để tăng cường hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật.

- Công tác tổ chức thực hiện luật, nghị quyết đã có chuyển biến tích cực, nhưng thực tế cho thấy cũng còn nhiều tồn tại chưa được khắc phục triệt để. Đơn cử như tình trạng nợ văn bản hướng dẫn thi hành. Báo cáo của Chính phủ cho thấy, với các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ Tư đến 15.8.2023 vẫn còn 11 văn bản hướng dẫn chưa được ban hành; trong số 37 văn bản đã ban hành cũng chỉ có 9 văn bản bảo đảm có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của Luật. Điều này cho thấy, công tác tổ chức thực hiện luật vẫn còn nhiều thách thức, thưa ông?

- Đúng là vẫn còn nhiều tồn tại trong công tác tổ chức thi hành pháp luật nói chung, tổ chức thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội nói riêng chưa và chậm được khắc phục triệt để. Vì thế, chúng ta đã nỗ lực rồi phải tiếp tục nỗ lực hơn nữa, đã quyết liệt rồi tới đây càng phải quyết liệt hơn nữa. “Chúng ta” ở đây không chỉ là Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội mà là cả Chính phủ, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, các Bộ, ngành, địa phương, các Đoàn đại biểu Quốc hội và từng đại biểu Quốc hội.

Chúng ta phải tiếp tục quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng được đề ra tại Văn kiện Đại hội XIII, các nghị quyết, kết luận của Trung ương, nhất là Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới và Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV. Trong đó, phải gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật, hoàn thiện cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Để công tác thi hành pháp luật sớm được thực thi, sau mỗi kỳ họp Quốc hội khóa XV kể từ Kỳ họp thứ Sáu tới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chủ trì, phối hợp với Chính phủ, các cơ quan, tổ chức có liên quan tổ chức Hội nghị triển khai luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua tại kỳ họp và pháp lệnh, nghị quyết được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua tại các phiên họp trước đó nhằm thống nhất kế hoạch, biện pháp triển khai, cơ chế phối hợp thực hiện, kịp thời đưa luật, pháp lệnh, nghị quyết vào cuộc sống. Cuối nhiệm kỳ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chủ trì tổ chức Hội nghị tổng kết, đánh giá công tác xây dựng, triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết gắn với chuẩn bị tổng kết nhiệm kỳ của Quốc hội.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường

Tại hội nghị, chúng ta sẽ tập trung đánh giá những tồn tại, hạn chế, chỉ rõ trách nhiệm và giải pháp khắc phục những tồn tại trong công tác tổ chức thi hành pháp luật. Là cơ quan được Hiến pháp giao nhiệm vụ, quyền hạn tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ phải phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm trong công tác quan trọng này, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu các bộ ngành ở trung ương và các địa phương. Tập trung chỉ đạo quyết liệt, đầu tư hợp lý nguồn lực và các điều kiện để thực hiện tốt các nhiệm vụ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, nhất là trong các lĩnh vực quan trọng liên quan đến lợi ích thiết yếu của người dân; hoàn thiện cơ chế tiếp nhận, xử lý kịp thời, hiệu quả kiến nghị, phản ánh của người dân, doanh nghiệp. Đồng thời, tiếp tục siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, trong tổ chức thi hành pháp luật, kiên quyết chống tiêu cực, “lợi ích nhóm”, “lợi ích cục bộ” trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật; tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật, phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật.

Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, Kiểm toán Nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ được giao cần tăng cường tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết trong lĩnh vực phụ trách. Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tiếp tục đổi mới cơ chế giám sát và phản biện xã hội, tăng cường sự tham gia và vai trò giám sát của Nhân dân đối với công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Về phía Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội cũng sẽ tiếp tục thực hiện các giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng xây dựng, hoàn thiện thể chế, chú trọng xây dựng các đạo luật có nội dung cụ thể, hiệu lực trực tiếp.

Các cơ quan của Quốc hội tăng cường giám sát, đôn đốc việc triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội; thực hiện đầy đủ, nghiêm túc trách nhiệm giám sát văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực được phân công phụ trách, trọng tâm là giám sát việc ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết, kịp thời kiến nghị xử lý văn bản có nội dung trái pháp luật, mâu thuẫn, chồng chéo, sơ hở, bất cập, không còn phù hợp, coi đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên trong kế hoạch công tác tháng, quý, năm của cơ quan, đơn vị.

Tăng cường hoạt động giải trình đối với công tác thi hành luật, nghị quyết, các vấn đề bức xúc được dư luận, cử tri quan tâm, các vấn đề có nhiều kiến nghị của người dân, doanh nghiệp, làm rõ trách nhiệm đối với các tồn tại, hạn chế trong công tác tổ chức thực hiện pháp luật và giải pháp khắc phục. Bám sát yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đồng hành với các Bộ, ngành, địa phương để kiến nghị giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khơi thông nguồn lực cho phát triển.

- Xin cảm ơn ông!