Bảo đảm quyền, trách nhiệm của viên chức
Góp ý vào dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi), các đại biểu bày tỏ đồng tình với định hướng chuyển trọng tâm quản lý từ “chức danh nghề nghiệp” sang “vị trí việc làm”. Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) nhận định, đây là bước đổi mới phù hợp với xu hướng quản trị hiện đại, góp phần gắn kết giữa trách nhiệm công vụ và kết quả đầu ra, thúc đẩy hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy năng lực xây dựng vị trí việc làm và bản mô tả chuyên môn giữa các bộ, ngành, địa phương còn nhiều khác biệt, trong khi số lượng đơn vị sự nghiệp công lập rất lớn. Nếu không có khung mẫu, tiêu chuẩn tối thiểu và lộ trình chuyển đổi cụ thể, việc thực hiện sẽ dễ rơi vào hình thức, thiếu thống nhất.
Đại biểu đề nghị, bổ sung vào dự thảo quy định về lộ trình chuyển đổi bắt buộc, giao Chính phủ trong vòng 12 tháng kể từ ngày Luật có hiệu lực ban hành khung danh mục vị trí việc làm mẫu, mẫu bản mô tả vị trí việc làm và khung năng lực tối thiểu. Bên cạnh đó, cần có cơ chế thẩm định và phê duyệt thống nhất để bảo đảm minh bạch, khả thi.
Về quyền của viên chức trong ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và kinh doanh (Điều 13), các đại biểu cho rằng, quy định mở rộng quyền cho viên chức được góp vốn, tham gia điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục ngoài công lập… là phù hợp với chủ trương phát huy nguồn lực chuyên môn, nhất là trong lĩnh vực khoa học, giáo dục và y tế.
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Hữu Thông lưu ý, nếu thiếu kiểm soát, quy định này có thể dẫn đến xung đột lợi ích, nhất là khi viên chức lợi dụng vị trí công tác để phục vụ lợi ích cá nhân. Do đó, đại biểu kiến nghị bổ sung quy định bắt buộc kê khai, xin ý kiến bằng văn bản của cấp quản lý trực tiếp đối với viên chức là lãnh đạo, quản lý khi muốn tham gia điều hành doanh nghiệp hoặc thành lập doanh nghiệp. Đồng thời, cấm tham gia điều hành doanh nghiệp có quan hệ tài chính, hợp đồng với đơn vị nơi viên chức công tác.
Đại biểu cũng đề nghị dự thảo quy định rõ cơ chế hợp đồng, chia sẻ lợi ích và trách nhiệm về tài sản trí tuệ trong các hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu tại đơn vị khoa học, nhằm bảo đảm minh bạch, tránh thất thoát tài sản công.
Đối với quy định về hợp đồng làm việc, hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ, các đại biểu nhận thấy: Dự thảo chưa phân định rõ ràng ranh giới giữa các nhóm nhân sự. Việc không tách bạch rõ có thể dẫn đến tình trạng lách luật, tranh chấp về chế độ, bảo hiểm, thời gian làm việc, trách nhiệm bồi thường… Vì vậy, đề nghị quy định cụ thể ranh giới, quyền lợi và nghĩa vụ của từng nhóm, cũng như điều kiện, tiêu chí chuyển đổi giữa các loại hợp đồng để bảo đảm minh bạch, công bằng.
Đại biểu Nguyễn Hữu Thông nhấn mạnh thêm, Chương V của dự thảo về quản lý viên chức là nội dung then chốt, thể hiện tư duy đổi mới quản lý đội ngũ viên chức trong giai đoạn mới. Tuy nhiên, vẫn còn mâu thuẫn giữa định hướng đổi mới và nội dung thể hiện trong văn bản. Dù Dự thảo chuyển sang mô hình quản lý theo “vị trí việc làm”, song vẫn duy trì các quy định về danh mục, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, xếp hạng, thăng hạng, bổ nhiệm…, dẫn đến chồng chéo trong thực hiện.
Đại biểu kiến nghị, nếu chuyển hoàn toàn sang mô hình “vị trí việc làm” thì nên bỏ hoặc chuyển các quy định về chức danh nghề nghiệp sang văn bản hướng dẫn, chỉ giữ lại cho một số lĩnh vực đặc thù như giáo dục, y tế. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế tương thích giữa vị trí việc làm và chức danh nghề nghiệp để tránh mâu thuẫn khi áp dụng.
Đồng tình với hướng mở cho viên chức được ký hợp đồng làm việc với các cơ quan, tổ chức khác ngoài nơi công tác, đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cho rằng: đây là chủ trương đúng, vừa phát huy năng lực, sở trường, trí tuệ của viên chức, vừa tạo động lực tăng thu nhập chính đáng. “Không phải ai cũng có thể làm thêm bên ngoài – chỉ những người có năng lực, uy tín, được tổ chức khác tin tưởng mời hợp tác mới có cơ hội. Điều này giúp tận dụng chất xám, tạo môi trường học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, từ đó viên chức có thể đóng góp tốt hơn cho đơn vị công tác”, đại biểu nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, đại biểu Dương Khắc Mai cũng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện quy định để bảo đảm tính minh bạch, khả thi, tránh bị lợi dụng.
Còn đại biểu Nguyễn Trường Giang (Lâm Đồng) thì cho rằng, quy định về phát triển đơn vị sự nghiệp công lập trong dự thảo cần kế thừa Điều 5 của Luật hiện hành về chính sách phát triển sự nghiệp công lập. Theo đại biểu, nếu giữ như dự thảo hiện nay, việc triển khai sẽ kéo dài và khó khả thi. Do đó, đề nghị không quy định chi tiết trong luật, mà giao Chính phủ quy định và thực hiện tạm thời, trước khi Quốc hội ban hành luật riêng về đơn vị sự nghiệp công lập, dự kiến trong giai đoạn tới.
Về phạm vi áp dụng pháp luật, một số đại biểu cũng đề nghị làm rõ việc áp dụng Luật Viên chức đối với viên chức nhà giáo. Hiện nay, khoảng 78% nội dung về tuyển dụng, sử dụng, đánh giá, luân chuyển, bổ nhiệm… đã được Luật Nhà giáo điều chỉnh, chỉ còn khoảng 20% thuộc phạm vi Luật Viên chức… Do đó, nếu không xác định rành mạch, có thể dẫn đến chồng chéo giữa Bộ GD và ĐT và cơ quan quản lý địa phương, đặc biệt khi thay đổi thẩm quyền theo các mốc thời gian trong luật.
Phát triển hàng không dân dụng đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới
Về Dự án Luật Hàng không dân dụng (sửa đổi), các đại biểu cho rằng, sau gần 20 năm kể từ khi luật được ban hành (2006), việc sửa đổi là cần thiết để phù hợp với bối cảnh phát triển nhanh chóng của ngành hàng không. Với cấu trúc 11 chương, 109 điều (giảm 93 điều so với luật hiện hành), dự thảo luật được thiết kế tinh gọn, rõ nguyên tắc, cập nhật thông lệ quốc tế, hướng tới xây dựng khuôn khổ pháp lý an toàn- hiệu quả- hội nhập cho ngành hàng không Việt Nam.
Đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) đánh giá cao việc cơ quan soạn thảo đã bổ sung nội dung về hàng không tầm thấp, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế không gian tầm thấp – lĩnh vực đang được nhiều quốc gia chú trọng. Thực tế, tại Việt Nam, các phương tiện bay không người lái (UAV) và máy bay không người lái phục vụ quốc phòng, nông nghiệp, logistics, an ninh… ngày càng phổ biến. Nhiều cơ sở trong nước như Viettel và các đơn vị công nghiệp quốc phòng đã sản xuất thành công UAV phục vụ đa dạng mục đích.
Đại biểu cũng đề xuất bổ sung định nghĩa “hoạt động bay”, thuật ngữ được sử dụng nhiều lần trong dự thảo nhưng chưa có giải thích cụ thể; chuyển phần định nghĩa “vật phẩm nguy hiểm” từ Điều 97 lên Điều 2 để thuận tiện tra cứu và thống nhất về kỹ thuật lập pháp; không cần thiết đưa vào Điều 2 khái niệm “nhiên liệu hàng không bền vững (SAF)” do tính chuyên ngành hẹp, ít phổ quát.
Liên quan đến quy định tại Điều 54 về từ chối vận chuyển hành khách có vé và đã được xác nhận chỗ trên chuyến bay hoặc đang trong hành trình, đại biểu nêu rõ: cần bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm hoàn trả tiền vé, phí dịch vụ trong các trường hợp người vận chuyển từ chối hành khách không do lỗi của họ, như lý do sức khỏe, phòng chống dịch bệnh hoặc yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền. Ngược lại, nếu hành khách vi phạm quy định về an ninh, trật tự thì có thể không hoàn tiền.
Về thời hiệu khởi kiện quy định tại Điều 75, dự thảo quy định là 2 năm kể từ ngày tàu bay đến nơi đến hoặc lẽ ra phải đến, trong khi Bộ luật Dân sự 2015 quy định là 3 năm. Do đó, đại biểu đề nghị điều chỉnh cho phù hợp với Bộ luật Dân sự, bảo đảm thống nhất hệ thống pháp luật.
