NGUYỄN ĐĂNG GIÁP – Doanh nhân đậm chất lính
Lần đó tôi đi cùng Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Cái bất ngờ gây thiện cảm đầu tiên với tôi là sự nhiệt tình, cởi mở của một người lính, một doanh nhân đích thực, trái với một số doanh nhân thường kín tiếng, giữ kẽ, ngại tiếp xúc. Chuyện làm ăn đối với họ thường là "đi nhẹ, nói khẽ, cười tươi". Thế mà Nguyễn Đăng Giáp lại bạo mồm, bạo miệng. Phơi bày trước thiên hạ, thậm chí trước các thủ trưởng của mình về cung cách làm ăn và có những trăn trở, khó khăn khi chúng tôi hỏi chuyện này.
Hành trình vực dậy Xí nghiệp 36
Hôm ấy là ngày cuối năm Kỷ Sửu. Trong căn phòng làm việc ở Công ty nổi lên một dòng chữ mà mọi người đều chứng kiến: Đầu tư liên tục, khắc phục khó khăn, đoàn kết lập công, mở rộng thị phần, giành thương hiệu mới. Tôi không chần chừ muốn Giám đốc Nguyễn Đăng Giáp giải thích rõ hơn về khẩu hiệu này. Như bắt mạch đúng câu chuyện, giọng anh trở nên hồ hởi: "Khẩu hiệu này tôi nghĩ đến ngay từ khi mới về Xí nghiệp 36. Khi ấy doanh nghiệp 36 thuộc Binh đoàn 11 chuẩn bị phá sản, thua lỗ lên tới 34 tỷ đồng. Công ty đóng tại Sân bay Nội Bài. Giám đốc bị đột quỵ, anh em tan nát chim muông. Khi về đây tôi cảm thấy rất ngao ngán. Tôi được giao cho trụ sở là nhà hai tầng của Cục Xăng dầu, cách Cầu Đuống 4 ki lô mét về phía hạ lưu. Ngôi nhà bị bỏ hoang, bên trong bẩn thỉu, rác rưởi. Một loạt khó khăn mà Xí nghiệp cũ để lại, chúng tôi phải nghĩ ra mục tiêu và chiến lược mới. Trước hết, tôi xin Binh đoàn một cơ sở để làm trụ sở văn phòng mới, sau đó vạch ra những mục tiêu cho Xí nghiệp. Đầu tư liên tục về con người, tiếp đó là công nghệ, kĩ thuật và mối quan hệ khách hàng. "Khắc phục khó khăn" - nghĩa là phải giải quyết số nợ tồn đọng mà Xí nghiệp cũ đã để lại. "Đoàn kết lập công" vì khi ấy tinh thần của anh em trong xí nghiệp rệu rã. "Mở rộng thị phần, giành thương hiệu mới" chính là một trong những mục tiêu chủ yếu mà tôi đề ra khi về quản lý xí nghiệp.
Những câu chuyện anh kể có nhiều đồng chí ngồi nghe. Trước đây thị phần của Xí nghiệp 36 chỉ có vài địa phương miền núi mà còn nợ đầm đìa, việc mở rộng thị phần là vô cùng quan trọng. "Giành thương hiệu mới", sau khi Xí nghiệp 36 cũ sắp phá sản thì việc tạo thương hiệu mới là con đường tiến lên tất yếu của chúng tôi.
Người lãnh đạo dám nghĩ, dám làm, dám đột phá
Con đường trở thành doanh nhân của Nguyễn Đăng Giáp là một phép tính riêng có, khi sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước thành công, bao cán bộ, chiến sĩ lại lăn lộn vào mặt trận xây dựng kinh tế. Lúc đó Nguyễn Đăng Giáp đang là một thương binh, cuộc sống quen với cơm nắm, rau rừng, xông pha nơi gian khổ, hy sinh. Sự thành công khởi đầu trong tâm trí anh là phải biết cách tập hợp đồng đội. Những đồng đội, đồng chí của Nguyễn Đăng Giáp gặp chúng tôi đều kể vanh vách câu chuyện khởi đầu của đơn vị anh về Môn Sơn, phía tây huyện Con Cuông, Nghệ An xây dựng đập thủy lợi ở đây. Con đập bê tông này đòi hỏi kĩ thuật cao, nhất là việc xây dựng ngầm bê tông cốt thép dưới lòng sông có cường suất lớn về mùa nước. Mấy chục năm trước việc xây dựng được kể thực sự là huyền thoại. Có đợt lũ quét đã cuốn trôi hết đê quai, dụng cụ lao động lán trại của bộ đội. Hàng trăm công nhân lao động phải nghỉ việc chạy tránh nước lũ. Công việc thi công tưởng chừng bế tắc, nhưng Nguyễn Đăng Giáp người chỉ huy công trường kiên quyết không bỏ cuộc. Anh bám sát đơn vị, động viên cán bộ chiến sĩ bám sát tại chỗ công trường, nêu gương sáng Bộ đội Cụ Hồ xây dựng kinh tế. Bây giờ ai cũng nhớ công trình đập thủy lợi Môn Sơn không những bảo đảm chất lượng, trải qua thử thách mấy chục năm nay mà lúc đó đã vượt thời gian thi công trước 18 tháng. Công trình này đã cấp nước cho hàng trăm hécta ruộng ở địa phương miền núi có đủ nước tưới tiêu, cây trồng hai vụ phục vụ sinh hoạt cho đồn biên phòng, ổn định cuộc sống bà con dân tộc Đan Lai. Giờ đây Tổng Công ty 36 đã thi công những công trình kinh tế - kĩ thuật lên đến hàng nghìn tỷ đồng nhưng Nguyễn Đăng Giáp bao giờ cũng nhắc đến công trình này, mở đầu cho sự nghiệp làm ăn, xây dựng kinh tế của mình như vậy.
Sống và làm việc trong môi trường mới, tiếp xúc với cơ chế thị trường anh hiểu rõ về chấp nhận những gì có tính xã hội nhưng luôn đi theo cái đúng, đi là vì lợi ích của quân đội, của đất nước và tập thể, không chấp nhận cái sai. Anh đã bước ra khỏi "hang sâu" nhân tạo giữa những thách thức miếng ăn để giữ an toàn cho sự nghiệp. Hàng loạt công trình lớn như: Thủy điện Bản Vẽ, đường Hoàng Mai - Đồng Hới (Nghệ An), hội trường Bộ Quốc phòng, nhà đa năng Đại học Ngoại thương, Nhiệt điện Duyên Hải, Trà Vinh, đường tuần tra biên giới Thủy điện Khe Bố và nhiều dự án khác vừa thực hiện đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng công trình.
Nếu thương hiệu phản ánh sự chuyển động sâu xa của thời cuộc, thì Nguyễn Đăng Giáp chính là một tấm gương tiêu biểu cho tinh thần năng động, quyết liệt trong kinh doanh, hướng tới hiệu quả và chất lượng cao. Ai cũng biết, trong mọi hoàn cảnh qui luật của cuộc đời, của một sự nghiệp lớn đều bắt đầu từ người chỉ huy. Làm sao phải "thổi hồn" mình vào từng bộ phận, từng cơ quan, từng người chỉ huy đơn vị cũng như tất cả người lính. Công ty lúc nào cũng như một cơ thể sống mạnh để làm trỗi dậy trái tim, khối óc người thợ. Nguyễn Đăng Giáp kể: Năm 2008, tôi nhận Công ty 56 đã được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định tuyên bố phá sản với mức nợ đọng lên tới hơn 100 tỷ đồng. Rất nhiều Công ty của quân đội đã đến và khảo sát nhưng đều không dám nhận. Đây là Công ty được xem là rất "tù đọng" của Binh đoàn 11. Ví dụ, Xí nghiệp 31 khi bị thua lỗ đã điều nguyên trạng phần nhân sự của Doanh nghiệp này về 394, nhưng phần nợ lại được "nhồi" cho Công ty 56, toàn bộ đất đai thì bị phân chia. Nhận Công ty 56 về đơn vị mình, tôi không nhìn vào đất đai mà nhìn vào con người. Bởi tôi đã trải qua những khó khăn khi tiếp nhận Xí nghiệp 36 trước đây. Tôi hiểu rằng khó mà có ngay một lúc trong tay 400 sĩ quan và cán bộ, nhân viên như Công ty 56, tập trung đầy đủ từ đại tá, thượng tá, trung tá đến các sĩ quan, kĩ sư đã qua đào tạo của Học viện kĩ thuật quân sự. Phần đông trong số họ là những người có trình độ giỏi về cầu đường. Đây là đơn vị từng là anh cả của Binh đoàn 11. Tôi nhìn vào đội ngũ sĩ quan ấy và cho rằng họ đang cần một cơ chế, một thủ lĩnh dám nghĩ, dám làm có phương pháp khoa học trong điều hành, chỉ huy tổ chức lực lượng. Thực tế cho thấy khi sáp nhập vào Công ty chúng tôi anh em hội nhập rất nhanh, không phân biệt giữa hai công ty. Từ chỗ doanh thu chỉ có 700 tỉ, chỉ một thời gian ngắn doanh thu đã tăng lên 1000 tỉ. Đó là một bước đột phá. Tôi đã phát biểu như vậy tại hội nghị điển hình toàn quốc "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh". Đồng chí Cần hồi đó là Bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang và đồng chí Bình, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh không hề đắn đo, trao đổi với tôi rằng: "Doanh nghiệp nhà nước hay tư nhân đều cần một người đứng đầu giỏi, đó là yếu tố quan trọng nhất quyết định thành công". Với tôi, điều tâm đắc nhất, khoa học và làm theo lời Bác là ở cách dùng người. Phải mạnh dạn giao cho cán bộ trẻ, những người có năng lực hành động, có tài để họ làm việc và trưởng thành. Giám đốc phải là một người đáng tin cậy để chia sẻ tình cảm và trách nhiệm.
Cũng lạ, trong cuộc sống, trong công việc, Nguyễn Đăng Giáp không bao giờ dừng bước. Có hàng trăm cán bộ chỉ huy, chuyên môn kĩ thuật, anh nắm bắt sở trường, thế mạnh, điểm yếu của từng người cụ thể. Đối với anh, sự nghiệp xây dựng là cả cuộc đời. Có thời điểm Tổng Công ty 36 thi công ngót 100 dự án trải dải trên nhiều tỉnh, thành phố của cả nước và trên đất bạn Lào. Để mỗi công trình thành công, người giám đốc phải biết điều hành, quản trị kinh doanh tốt. Nguyễn Đăng Giáp đã áp dụng phương thức điều hành trực tuyến nhằm quản lý, giám sát tiến độ thi công cũng như chất lượng ở từng công trình. Công trình nào cũng đòi hỏi chất lượng, kĩ thuật cao, nhiều tình huống đòi hỏi phải có ý kiến chỉ đạo trực tiếp và quyết định của giám đốc. Đối với các công trình ở Hà Nội, Công ty đã đầu tư mua các camera tốt nhất, thuê đường truyền hiện đại nhất để giám sát kiểm tra. Giờ đây trong thời kỳ cạnh tranh, thi công các công trình tầm cỡ quốc gia, quốc tế như đường cao tốc, các sân bay quốc tế đơn vị có đủ các thiết bị và công nghệ hiện đại để xử lý kĩ thuật, đáp ứng nhu cầu thông tin.
Đã có nhiều cán bộ quân đội cao cấp, nhiều nhà báo, nhà khoa học ca ngợi con người Anh hùng Nguyễn Đăng Giáp và cắt nghĩa sâu xa những bí quyết thành công của anh trên con đường lập nghiệp. Nguyên Đại tướng Phùng Quang Thanh, Đại tướng Phạm Văn Trà đều khẳng định, đây là một Giám đốc rất năng động, thông minh, sáng tạo, biết dựa vào tập thể, đã quyết thì làm cho bằng được. Với riêng tôi, Đại tá, Anh hùng Nguyễn Đăng Giáp bộc lộ rất rõ phẩm chất cá nhân, có ý thức công dân, giữ được các giá trị nhân bản, tiên phong về tri thức, kĩ năng kinh doanh năng động và sáng tạo, sẵn sàng thích ứng với thời cuộc.
Người Anh hùng Lao động thời đổi mới
Giờ đây tôi còn giữ trong sổ tay ghi chép của mình những khúc chiết trải nghiệm, những ẩn ý suy nghĩ của Nguyễn Đăng Giáp về sự khác nhau, cái đúng, cái sai trải qua thời gian gấp khúc. Có những điều hôm qua đúng nhưng hôm nay đã đổi thay. Bởi vậy, người chỉ huy phải có tư duy độc lập, nhưng phải biết tự mình phản biện. Anh Giáp nói, những khó khăn, thử thách trong làm ăn buộc tôi phải học luật để hiểu được pháp luật cho phép mình làm gì, không làm những việc pháp luật đã cấm. Hiện nay, ranh giới giữa doanh nhân dám nghĩ, dám làm và người phạm tội chỉ cách nhau trong gang tấc. Trong làm ăn, giữ được khí tiết của mình không hề đơn giản. Mặt khác, người chỉ huy phải luôn có tâm và có tầm. Tâm sáng, chí cao, lực bền sẽ soi rọi đường đi tới, đủ sức để vượt qua những khó khăn, thách thức mà có lúc tưởng chừng không qua được. Trong điều kiện xã hội dân trí đã lên cao thì để thuyết phục và tập hợp được đội ngũ của mình, mọi việc cần phải minh bạch, thẳng thắn và phải đấu tranh với tiêu cực, những lực cản trong quá trình đổi mới. Tôi đã chứng kiến và lắng nghe những tranh luận của anh với các thủ trưởng, chỉ huy cấp trên, các đồng nghiệp về muôn vàn sự thể đúng sai trong làm ăn. Nguyễn Đăng Giáp luôn tự nhắc nhở mình: Làm kinh tế đồng tiền không phải là mục tiêu duy nhất, đồng tiền luôn có hai mặt, có thể quay lại hại mình, cho nên sản xuất kinh doanh phải vươn tới phục vụ cho đất nước, mang đến hạnh phúc cho mọi người, trong đó có lợi ích của mình. Tôi chưa bao giờ nghe vị Tổng Giám đốc này nói trực tiếp về đường lối, chính sách, nhưng qua những câu chuyện của ông, tôi cảm nhận được sinh lực tràn đầy trong từng công việc và thành quả đạt được.
Rất lạ, bốn bề bát ngát xa trông, Nguyễn Đăng Giáp còn là hiện tượng nhà thơ đích thực. Quê hương, gia đình, tuổi thơ và sự nghiệp "lao tâm khổ tứ" trong lao động sản xuất mấy chục năm qua đã gói gọn trong hồn thơ của anh. Anh là người luôn tự hào về vốn tri thức và trí tuệ trong thơ mà ông tự bồi đắp. Viết về Nguyễn Đăng Giáp, tôi mạnh dạn nêu ít dòng này để mong mọi người tìm đọc thơ ông, hiểu thêm tư chất sáng tạo của con người này. Doanh nhân thành đạt, tác phẩm tài hoa đấy là con người của Giám đốc, Anh hùng Lao động Nguyễn Đăng Giáp. Anh sinh năm 1954, tuổi Giáp Ngọ tại làng Đông Chử, xã Nghi Trường, huyện Nghi Lộc, Nghệ An trong một gia đình hiếu học và gia phong nền nếp. Anh là người anh cả trong gia đình có 8 anh em trai đều là bộ đội. Người em thứ ba là liệt sĩ, hy sinh năm 1980 ở chiến trường Tây - Nam. Cụ nội là Nguyễn Đăng Lương, 18 tuổi được bổ làm Chánh tổng, là học trò của thầy Nguyễn Huy Tự, bạn đồng môn với cụ Nguyễn Sinh Sắc.
Hiện tại Từ đường dòng họ Nguyễn Đăng vẫn còn lưu giữ sắc phong và ký vận câu đối cụ Nguyễn Sinh Sắc tặng đồng môn. Năm 1971, Nguyễn Đăng Giáp tốt nghiệp trung học phổ thông. Liền ngay đó anh nhận giấy gọi nhập học của Trường Đại học mỏ - địa chất. Nhưng theo tiếng gọi của Tổ quốc, chàng trai 17 tuổi Nguyễn Đăng Giáp đã xung phong nhập ngũ ra tiền tuyến trong vai một chiến sĩ lái xe. Tuyến đường Trường Sơn, tuyến đường 20, Phu La Nhích, ngã ba Lùn Bùm, cửa chữ Am, ngầm Ta Lê đã in đậm lái xe Nguyễn Đăng Giáp và đồng đội, góp phần làm nên lịch sử vĩ đại của dân tộc ta, đúng như thi sĩ Chế Lan Viên đã viết:
Ôi, kháng chiến! Mười năm như ngọn lửa
Nghìn năm sau còn đủ sức soi đường.
Ước mong sao các bậc học giả, những người tìm tòi về cuộc đời và sự nghiệp Anh hùng Nguyễn Đăng Giáp quan tâm đến một hiện tượng riêng có trong phẩm cách của anh. Tài năng, tâm sáng nên đồng đội đồng chí kể cả những người đã nghỉ hưu, đồng hướng xứ Nghệ thêm quý mến con người được cho là tính cách "không giống ai" này.
Quá khứ không chỉ ở sau lưng, quá khứ vẫn còn trước mắt. Sau 16 năm, Đại tá Nguyễn Đăng Giáp được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời đổi mới./.
Anh hùng lao động Nguyễn Đăng Giáp - Từ chiến trường đến thương trường | Người Nghệ muôn phương
