Ngân hàng nhà nước Việt Nam trả lời nội dung chất vấn tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khoá XIII

1. Ngân hàng chính sách xã hội, ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho người dân vay mới để thu lại nợ cũ, thực chất vay mà không được nhận tiền

Trên thực tế, để đơn giản thủ tục vay và tiết kiệm chi phí, một số tổ chức tín dụng thực hiện xem xét cho vay theo phương thức lưu vụ đối với các trường hợp khách hàng có chu kỳ sản xuất kinh doanh ngắn và các chu kỳ sản xuất kinh doanh sát nhau (như trường hợp các vụ trồng lúa ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long). Tức là, khi đến hạn trả nợ vay mà khách hàng vẫn tiếp tục có nhu cầu vay vốn để phục vụ chu kỳ sản xuất kinh doanh mới, nếu tổ chức tín dụng đánh giá khách hàng vẫn đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn, thì có thể chấp thuận để khách hàng tiếp tục sử dụng tiền vay phục vụ cho chu kỳ sản xuất kinh doanh mới trên cơ sở thủ tục cho vay mới và thu hồi nợ vay cũ. Hình thức này phù hợp với các quy định của pháp luật về cơ chế cho vay.

Đối với các trường hợp cho vay mới để thu lại nợ cũ với mục đích che giấu nợ xấu là vi phạm quy định về cơ chế cho vay. Nếu phát hiện trường hợp vi phạm, các tổ chức tín dụng cũng như Ngân hàng Nhà nước sẽ xử lý nghiêm, đúng quy định theo mức độ vi phạm. Ngân hàng Nhà nước rất mong nhận được những phản ánh cụ thể của Đại biểu Quốc hội và cử tri đối với hành vi vi phạm quy định cơ chế cho vay của tổ chức tín dụng và cán bộ tín dụng.

2. Về công tác quản lý, giáo dục, kiểm tra, thanh tra các ngân hàng thuộc quyền quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với nhân viên chiếm dụng, thất thoát số tiền lớn

Công tác quản lý, giáo dục, kiểm tra, thanh tra các ngân hàng luôn được Ngân hàng Nhà nước thực hiện nghiêm túc và thường xuyên theo các chương trình, kế hoạch hàng năm và được các tổ chức tín dụng tuân thủ nghiêm túc. Tuy nhiên, vẫn có một số cán bộ, nhân viên ngân hàng lạm dụng chức vụ, tín nhiệm và sự sơ hở trong quy định, quy trình nội bộ của tổ chức tín dụng để chiếm dụng số tiền rất lớn, gây hình ảnh xấu cho hệ thống ngân hàng và tạo sự bất bình trong dư luận công chúng. Để hạn chế tình trạng này, Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các tổ chức tín dụng thực hiện nghiêm một số biện pháp sau:

- Hoàn thiện các quy định, quy trình nội bộ của tổ chức tín dụng nhằm giảm thiểu những sơ hở và hạn chế rủi ro trong hoạt động; Tăng cường hoạt động kiểm tra, kiểm soát và kiểm toán nội bộ trong từng tổ chức tín dụng.

- Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ, nhân viên ngân hàng, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo, quản lý và cán bộ giữ vị trí quan trọng trong các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, đây không chỉ là yêu cầu riêng đối với ngành Ngân hàng mà là yêu cần chung đối với toàn xã hội, cần có sự tham gia của toàn dân về quản lý, giáo dục đạo đức con người, trong đó có đạo đức nghề nghiệp của cán bộ, nhân viên ngân hàng.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng từng bước nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát để kịp thời cảnh báo, phát hiện các sai phạm của các tổ chức tín dụng và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, trong đó có cả hình thức đình chỉ, cách chức, buộc thôi việc đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý tổ chức tín dụng. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu lừa đảo và vi phạm nghiêm trọng quy định của pháp luật, Ngân hàng Nhà nước sẽ phối hợp với Cơ quan pháp luật để xử lý hình sự.

Hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đang phối hợp với Cơ quan công an điều tra, xác minh, làm rõ một số vụ việc lừa đảo, chiếm đoạt tài sản liên quan đến cán bộ ngân hàng để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

3. Về việc một số ngân hàng vi phạm quy định trần lãi suất tiết kiệm

Để ổn định và tiến tới giảm dần mặt bằng lãi suất cho vay, Ngân hàng Nhà nước đã sử dụng đồng bộ, quyết liệt nhiều giải pháp nhằm kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc chấp hành các quy định của pháp luật về trần lãi suất huy động. Nhìn chung, các tổ chức tín dụng đã chấp hành khá nghiêm túc quy định của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, vẫn còn một số tổ chức, cá nhân vi phạm quy định này, gây ảnh hưởng đến sự ổn định, lành mạnh của hệ thống ngân hàng và tính nghiêm minh của pháp luật.

Theo quy định tại Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 07/9/2011 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, việc xử lý đối với những hành vi vi phạm quy định về trần lãi suất huy động được quy định cụ thể như sau: (i) Đình chỉ, miễn nhiệm chức vụ trong thời hạn 03 năm đối với người quản lý, người điều hành tổ chức tín dụng vi phạm quy định trần lãi suất huy động; (ii) Hạn chế hoặc tạm đình chỉ hoạt động huy động và cho vay của đơn vị vi phạm thuộc tổ chức tín dụng và hạn chế mở rộng phạm vi, quy mô, địa bàn hoạt động trong thời hạn 01 năm đối với tổ chức tín dụng có đơn vị vi phạm. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước cũng yêu cầu các tổ chức tín dụng tự kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm người đứng đầu các đơn vị của tổ chức tín dụng để xảy ra vi phạm; chủ động phát hiện và báo cáo Ngân hàng Nhà nước những tổ chức tín dụng vi phạm.

Trong thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã phối hợp với các cơ quan chức năng phát hiện và xử lý nghiêm trường hợp vi phạm tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á – Chi nhánh Tây Ninh theo đúng quy định tại Chỉ thị 02/CT-NHNN và yêu cầu Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc ngân hàng này có văn bản cam kết thực hiện nghiêm túc quy định về trần lãi suất huy động của Ngân hàng Nhà nước. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cũng phát hiện và đang hoàn tất thủ tục xử lý hành vi vi phạm trần lãi suất huy động của Ngân hàng Phát triển Nhà thành phố Hồ Chí Minh (HD Bank).

Ngân hàng Nhà nước cam kết sẽ xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trần lãi suất huy động của tổ chức tín dụng và mong muốn nhận được sự hỗ trợ của toàn xã hội trong việc phát hiện và tố giác các hành vi vi phạm trần lãi suất huy động của các tổ chức, cá nhân trong ngành Ngân hàng, góp phần lập lại trật tự, kỷ cương trong việc chấp hành các quy định về tiền tệ và hoạt động ngân hàng.

4. Về tái cấu trúc hệ thống ngân hàng

Mục tiêu của quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng là nhằm: (i) tạo ra một hệ thống ngân hàng lành mạnh, hiệu quả, hoạt động ngày càng phù hợp hơn với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, có sức sống và khả năng cạnh tranh tốt trong môi trường kinh tế trong nước và quốc tế đầy biến động; (ii) người dân được tiếp cận sâu, rộng với mọi loại hình dịch vụ ngân hàng với chất lượng ngày càng cao; (iii) tạo ra một hệ thống ngân hàng đa dạng về loại hình, quan hệ sở hữu; đa dạng về qui mô: có các ngân hàng đủ mạnh để có thể cạnh tranh trong khu vực và quốc tế, có các ngân hàng làm trụ cột cho cả hệ thống ngân hàng trong nước, có các ngân hàng có qui mô vừa và nhỏ hoạt động trong những phân khúc thị trường khác nhau; (iv) trong quá trình cơ cấu lại, không để xảy ra đổ vỡ ngân hàng, rối loạn tài chính và mất an toàn hoạt động ngân hàng ngoài tầm kiểm soát của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, hạn chế tới mức thấp nhất tổn thất, chi phí xử lý những vấn đề của hệ thống các tổ chức tín dụng.

Quá trình cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng được thực hiện qua các giai đoạn: (1) Bảo đảm khả năng chi trả của từng tổ chức tín dụng và của cả hệ thống; (2) Cơ cấu lại tổ chức tín dụng yếu kém theo phương án được duyệt; (3) Bán, sáp nhập, hợp nhất tổ chức tín dụng. Trong quá trình đó Ngân hàng Nhà nước cũng thực hiện các giải pháp hỗ trợ cơ cấu lại các tổ chức tín dụng như: Đổi mới và hoàn thiện các quy định về an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống kế toán của các tổ chức tín dụng phù hợp hơn với thông lệ, chuẩn mực quốc tế; Tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả thanh tra, giám sát ngân hàng; Phối hợp đồng bộ quá trình cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng với cơ cấu lại hệ thống doanh nghiệp, đặc biệt trong vấn đề xử lý tài chính, nợ giữa tổ chức tín dụng và doanh nghiệp.

Hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đang tập trung giám sát chặt chẽ hoạt động của các ngân hàng yếu kém và xây dựng phương án xử lý đối với từng ngân hàng này; chỉ đạo các ngân hàng thương mại nhà nước và ngân hàng thương mại cổ phần lớn hỗ trợ các ngân hàng này trong việc đảm bảo thanh khoản và xây dựng phương án tái cấu trúc. Những bước đi đầu tiên của quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng đang được ngành Ngân hàng triển khai thận trọng và đảm bảo an toàn.

5. Về việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp và ngân hàng cùng đồng hành phát triển

Trước những khó khăn của nền kinh tế, trong 5 tháng đầu năm 2011, nguồn vốn huy động VND của các tổ chức tín dụng đã sụt giảm mạnh. Để cạnh tranh trong huy động vốn, các tổ chức tín dụng đã đẩy lãi suất huy động VND lên cao khiến cho lãi suất cho vay cũng tăng cao và vượt quá khả năng chịu đựng của hầu hết các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, xu hướng nợ xấu của hệ thống ngân hàng gia tăng đã khiến các ngân hàng thận trọng hơn trong việc cho vay. Vì vậy, các doanh nghiệp càng khó tiếp cận hơn với nguồn vốn ngân hàng.

Nhờ những diễn biến tích cực trong kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và những biện pháp điều hành, quản lý mạnh mẽ, quyết liệt của Ngân hàng Nhà nước nên từ tháng 9/2011 đến nay, các tổ chức tín dụng đã có điều kiện cải thiện nguồn vốn huy động và giảm dần lãi suất cho vay VND, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp tiếp cận vốn vay ngân hàng. Thực tế hiện nay, lãi suất cho vay của tổ chức tín dụng đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu phổ biến ở mức 17-19%/năm và mức thấp nhất là 15%/năm; lãi suất cho vay các lĩnh vực sản xuất khác phổ biến ở mức 18-21%/năm và mức thấp nhất là 17%/năm, giảm khoảng 1-2%/năm so với cuối tháng 8/2011.

Để tạo điều kiện cho doanh nghiệp và ngân hàng cùng đồng hành phát triển, trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục triển khai các biện pháp nhằm giảm mặt bằng lãi suất cho vay, như: (i) điều chỉnh giảm trần lãi suất huy động vốn bằng VND nếu lạm phát tiếp tục xu hướng giảm và tình hình thanh khoản của hệ thống ngân hàng được cải thiện; (ii) tăng cường công tác thanh tra, giám sát việc chấp hành quy định trần lãi suất huy động trong toàn hệ thống tổ chức tín dụng và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm; (iii) tăng cường điều hoà vốn giữa các tổ chức tín dụng thừa và các tổ chức tín dụng thiếu vốn; (iv) có giải pháp khuyến khích các tổ chức tín dụng đồng thuận giảm lãi suất cho vay, nhất là đối với lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục chỉ đạo các tổ chức tín dụng xem xét gia hạn nợ, cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi vay... đối với các doanh nghiệp đang gặp khó khăn, chưa trả được nợ, lãi. Tuy nhiên, trong bối cảnh nợ xấu đang có xu hướng gia tăng, việc lựa chọn khách hàng đủ điều kiện để cho vay gia hạn, cơ cấu lại thời hạn trả nợ... là cần thiết để hạn chế rủi ro, góp phần nâng cao chất lượng tín dụng và đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng.