Phát biểu thảo luận, ông Hoàng Minh Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, đại biểu đoàn Nghệ An đồng tình với cách tiếp cận xây dựng luật này của Chính phủ, về cơ bản đã tiếp thu, kế thừa và phát triển những quy định tại Chương 4 của Luật Công nghiệp công nghệ số.
Ông nhận định: Qua dự thảo Luật này đã xác định rõ cách thức Việt Nam tiếp cận với trí tuệ nhân tạo, đó là vừa thân thiện cho sự phát triển AI, vừa có những quy định để bảo đảm hạn chế tối đa các rủi ro mà AI có thể đưa lại.
Tuy nhiên, theo vị đại biểu đoàn Nghệ An “các quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát phải là trọng tâm trong khuôn khổ pháp luật về trí tuệ nhân tạo” nên đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu, quy định cụ thể hơn về vấn đề này trong dự thảo. Bởi nếu chỉ dựa trên khuôn khổ pháp lý hiện hành thì không thể tạo điều kiện cho AI.
“Mục đích chính của cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với AI là gỡ bỏ rào cản pháp lý đang cản trở các mô hình AI, cho phép thử nghiệm trong phạm vi giới hạn để lấy dữ liệu chứng minh hiệu quả, từ đó thúc đẩy cải cách quy định lâu dài”, ông phân tích rõ thêm và cho rằng cách thức này cũng rất phù hợp với tư duy lập pháp hiện nay là “thể chế phải đi trước mở đường cho sự phát triển; cái gì biết thì quản, cái gì chưa biết, chưa rõ thì chưa quản”.
Đi vào cụ thể, đại biểu Hoàng Minh Hiếu, đề nghị xem lại quy định về việc tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm có kiểm soát được miễn trừ hoặc giảm một số nghĩa vụ tuân thủ quy định tại Luật này.
Theo phân tích của đại biểu, với cách diễn đạt như vậy thì nội hàm của quy định này dẫn đến bó hẹp phạm vi được miễn trừ; tức là chỉ giới hạn trong phạm vi quy định của Luật này; trong khi các hệ thống trí tuệ nhân tạo thường liên quan rất nhiều đến rất nhiều các quy định của pháp luật khác có liên quan.
Ông lấy ví dụ, đối với việc thử nghiệm AI trong phương tiện tự lái sẽ liên quan nhiều đến các điều cấm trong Luật Trật tự an toàn đường bộ, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.... Chẳng hạn như một cơ chế thử nghiệm AI trong máy bay tự lái chở khách ở Nhật Bản được miễn trừ một số quy tắc về bảo đảm an toàn hàng không.
Hoặc việc thử nghiệm xe tự lái ở Trung Quốc, Nhật Bản được miễn trừ quy định của Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân là được sử dụng dữ liệu hình ảnh mà không phải làm mờ hình ảnh khuôn mặt của người tham gia giao thông để đào tạo, huấn luyện thị giác của AI.
Vì vậy, đại biểu Hoàng Minh Hiếu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, chỉnh lý quy định theo hướng xác định rõ tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm có kiểm soát được miễn hoặc giảm một số nghĩa vụ tuân thủ quy định tại Luật này và các luật khác có liên quan.
Ông cũng đồng tình với quy định về việc giao cơ quan quản lý Nhà nước về trí tuệ nhân tạo tổ chức tiếp nhận, thẩm định và xử lý hồ sơ tham gia hoạt động thử nghiệm có kiểm soát theo quy trình thẩm định và phản hồi nhanh.
Tuy nhiên, vị đại biểu đoàn Nghệ An cho rằng, quy định trên có lẽ chỉ phù hợp với những hệ thống AI tạo sinh như: ChatGPT, Gemini; còn đối với những hệ thống AI chuyên biệt, có tính liên ngành rất cao thì chưa phù hợp như đối với hệ thống DrAid là sản phẩm AI hỗ trợ chẩn đoán hình ảnh y tế được phát triển bởi Công ty VinBrain, nếu đăng ký thử nghiệm thì rõ ràng không có vai trò của Bộ Y tế trong việc giám sát, thẩm định.
Chính vì vậy, ở một số nước việc thẩm định cấp phép thử nghiệm có kiểm soát đối với các hệ thống AI được giao cho một Hội đồng mang tính liên ngành và đa ngành.
Do đó, đại biểu đề nghị chỉnh lý lại quy định này theo hướng: “Cơ quan quản lý Nhà nước về trí tuệ nhân tạo chủ trì và phối hợp với các cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan tổ chức tiếp nhận, thẩm định và xử lý hồ sơ tham gia hoạt động thử nghiệm có kiểm soát”.
Ông Hoàng Minh Hiếu cũng đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường và bảo hiểm, bởi quy định hiện hành của dự thảo không đề cập ai chịu trách nhiệm nếu thử nghiệm gây thiệt hại cho bên thứ ba. Theo nguyên tắc chung thì tổ chức, cá nhân thử nghiệm sẽ phải bồi thường dân sự nếu gây thiệt hại.
Tuy nhiên, để tạo điều kiện thuận lợi cũng như khuyến khích tinh thần đổi mới sáng tạo, vị đại biểu đoàn Nghệ An cho rằng cũng cần nghiên cứu bổ sung cơ chế hỗ trợ của Nhà nước cho các tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm để phòng chống rủi ro, chẳng hạn như cơ chế hỗ trợ bảo hiểm trách nhiệm trước khi tiến hành thử nghiệm hoặc Nhà nước có thể hỗ trợ một phần ngân sách qua các loại quỹ để khuyến khích sự tham gia thử nghiệm.
“Không có cơ chế chính sách này, các doanh nghiệp phát triển các hệ thống AI rủi ro cao như xe tự lái và đang trong giai đoạn khởi nghiệm sẽ rất ngại thử nghiệm, vì chỉ một tai nạn cũng đủ dẫn đến nguy cơ phá sản”, ông Hoàng Minh Hiếu nói.
Theo quy định tại dự thảo luật: Trường hợp có quy định khác nhau về cùng một vấn đề giữa Luật này với luật, nghị quyết khác của Quốc hội thì áp dụng quy định của Luật này.
Tuy nhiên trong thực tế hiện có một số luật khác quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát và cũng được ưu tiên áp dụng, chẳng hạn như quy định trong Luật Thủ đô. Điều này dẫn đến việc một doanh nghiệp muốn đăng ký thử nghiệm hệ thống AI trên địa bàn Thủ đô sẽ không biết sẽ áp dụng quy định tại Luật này hay Luật Thủ đô.
Vì vậy, ông Hoàng Minh Hiếu đề nghị cần xác định rõ ưu tiên áp dụng trong trường hợp này ngay trong Luật này để tránh xung đột pháp luật.
Sáng cùng ngày, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) và dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.
.jpg)
