Để góp phần chấn chỉnh tình trạng cán bộ sợ sai, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm - đang là vấn đề nóng bỏng hiện nay, các ĐBQH và các thành viên Chính phủ đều thể hiện trách nhiệm khi "truy" đến cùng và cũng "gỡ" đến cùng từng nội dung.
"Tất cả đều vướng"
“Thưa Quốc hội, đây là ý kiến không phải chỉ của cá nhân tôi mà là ý kiến của nhiều lãnh đạo các địa phương, bộ, ngành…. Chắc chắn rằng, cho đến lúc này hầu hết đều đang vướng chuyện này. Như tôi đã nói nhiều lần, đây là một trong những ví dụ cụ thể trong việc nguyên nhân của tình trạng cán bộ sợ sai không dám làm những việc cần phải làm”.
Đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh), nói thêm một lần nữa về những vướng mắc, chồng chéo trong chi ngân sách cho đầu tư công và chi thường xuyên tại phiên chất vấn với các Bộ trưởng tuần trước. Đây là vấn đề ông đã nêu ra trong 3 kỳ họp liên tục, từ kỳ họp thứ 3 tới nay.
Cũng như ông Hậu, nhiều đại biểu khác tiếp tục giơ biển chất vấn bằng những câu hỏi chi tiết, cụ thể để truy trách nhiệm của hai luật liên quan nhất là Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách Nhà nước.
Đại biểu Trần Chí Cường (Đà Nẵng), cho rằng, Luật Ngân sách Nhà nước và các quy định của pháp luật chuyên ngành có những quy định về việc sử dụng chi thường xuyên ngân sách nhà nước để mua sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động của bộ máy.
Tuy vậy, tại điểm a, điểm b khoản 1 Điều 6 của Luật Đầu tư công có nội dung quy định tính chất của dự án đầu tư công, dẫn tới cách hiểu rằng, toàn bộ các dự án xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, mua sắm tài sản, sửa chữa, nâng cấp, v.v. đều phải sử dụng nguồn vốn đầu tư công, dẫn tới chồng lấn với các quy định của Luật Ngân sách nhà nước và các quy định của pháp luật chuyên ngành khác trong việc sử dụng chi thường xuyên để mua sắm, sửa chữa, nâng cấp tài sản công.
Ông chất vấn Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc về giải pháp để giải quyết vấn đề này.
Bộ trưởng Tài chính: Đây là vướng mắc
Ông Phớc nói ngay: “Đây là vướng mắc. Vướng mắc này cần có sự giải thích luật của Thường vụ Quốc hội để các bộ, ngành và các địa phương triển khai thực hiện một cách chính xác nhất, yên tâm nhất”.
Ông giải thích, điều 6, Khoản 2 của Luật Đầu tư công quy định về xây dựng mới, nâng cấp, sửa chữa và mở rộng đối với tài sản công. Hơn nữa, Luật Đầu tư công còn quy định kế hoạch đầu tư công trung hạn và kế hoạch đầu tư công hàng năm.
Vì vậy, Bộ trưởng Tài chính nói, nếu những chương trình, dự án và các nguồn kinh phí không được đưa vào Luật Đầu tư công sẽ sai quy định.
Ông nói: “Cho nên hiện nay thế nào là chi thường xuyên, thế nào là chi đầu tư vẫn đang bị bế tắc và thực tế đã tạo nên sự vướng mắc trong quá trình thực hiện”.
Để lấy minh họa, Bộ trưởng Tài chính cho biết, Chính phủ đã ban hành Nghị định 73 quy định quản lý đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, theo đó, những dự án dưới 15 tỷ đồng thì được là nguồn chi đầu tư, dưới 200 triệu đồng thì nguồn từ chi thường xuyên.
Tuy nhiên, ngay cả việc hướng dẫn thực hiện Nghị định 73 cũng bị vướng mắc, không rõ, dự án từ nguồn chi đầu tư có phải lập dự án đầu tư không hay có phải đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn hay không.
Bộ Tài chính từng có Thông tư 58 hướng dẫn về vướng mắc này, nhưng rồi phải sửa Thông tư 68 vì trái với Luật Đầu tư công.
“Để giải quyết những vướng mắc này, vừa qua Bộ Tài chính đã 3 lần trình. Một lần trình với Chính phủ nhưng chưa có sự đồng thuận cao cho nên (Chính phủ) chưa trình Thường vụ Quốc hội. Còn 2 lần chúng tôi đã trình theo đúng thủ tục của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật ra Thường vụ Quốc hội nhưng cũng chưa được trình ra Quốc hội...” ông nói.
Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư: Vướng mắc không hẳn là do Luật Đầu tư công, có cả ở Luật Ngân sách Nhà nước
Được Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ yêu cầu trả lời câu hỏi của các đại biểu về ranh giới giữa chi thường xuyên và chi đầu tư, có phải vướng mắc trong giải ngân chi thường xuyên là vướng mắc từ Luật Đầu tư công hay không, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đáp ngắn gọn: Về vấn đề chi thường xuyên có tính chất đầu tư thì Bộ trưởng Bộ Tài chính đã có giải trình. Ở đây tôi chỉ xin nhấn mạnh: Có lẽ cũng không hẳn là do Luật Đầu tư công, có cả ở Luật Ngân sách nhà nước.
Ông Dũng giải thích, việc sửa chữa, nâng cấp (công trình công) hiện nay vẫn được triển khai bình thường, không vướng mắc gì, chỉ có đầu tư mới thì phải thực hiện quy trình theo Luật Đầu tư công.
Ông nói: “Hiện nay Chính phủ đang trình với Quốc hội cho phép dự án dưới 15 tỷ đồng thì được thực hiện từ chi thường xuyên. Việc này đang chờ quyết định của Quốc hội”.
Sự điều hành quyết liệt của Chủ tịch Quốc hội
Sau khi nghe giải trình từ hai bộ trưởng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nói, Quốc hội đã có văn bản trả lời Chính phủ là trong thực tiễn cũng như trong quy định pháp luật, không có một văn bản nào hay một trường hợp nào quy định mức chi thường xuyên và chi đầu tư là căn cứ vào giá trị số tiền; không phải là 15 tỷ đồng trở lên thì đầu tư công, còn dưới 15 tỷ đồng lại là thường xuyên.
Ví dụ, chi lương hàng trăm nghìn tỷ đồng là chi thường xuyên. Đó là tính chất của các khoản chi chứ không phải là giá trị của các khoản chi.
Ông nói thêm, các cơ quan Quốc hội cho rằng, không có vướng mắc gì trong Luật Đầu tư công cũng như Luật Ngân sách nhà nước. Do đó, Quốc hội đã đưa (việc xem xét) Nghị quyết đặc thù về vấn đề chi thường xuyên và chi đầu tư (do Chính phủ trình) ra khỏi chương trình, không chấp nhận việc đó.
“Bây giờ nếu như các Bộ và Chính phủ thấy rằng trách nhiệm giải thích pháp luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội như thế nào thì các Bộ phải có đề xuất, Thường vụ Quốc hội mới giải thích được chứ Thường vụ Quốc hội không giải thích những gì mà đã rõ hoặc những nội dung mà không có ai yêu cầu giải thích. Tôi xin báo cáo với Quốc hội, báo cáo Chính phủ và các Bộ như vậy cho rõ ràng, minh bạch”.
Nhìn về phía Bộ trưởng Tài chính, Chủ tịch Quốc hội nói: “Về vấn đề này, chúng ta đã tranh luận rất nhiều rồi, tại diễn đàn Quốc hội, tôi nhớ Bộ trưởng Bộ Tài chính nói là từ nay không nêu lại vấn đề này nữa nhưng hôm nay Bộ trưởng lại nói lại vấn đề này. Đã 3 lần rồi, chúng tôi đã trả lại văn bản này cho Chính phủ, có liên quan gì đến Luật Ngân sách hay không thì trong lần rà soát này, Bộ Tài chính cũng không nói là có vấn đề phải rà soát”.
Bộ trưởng Tài chính: Đừng đẩy trách nhiệm xuống cho người quản lý
Đến lượt mình, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc xin giải trình tiếp: “Nhiều đại biểu tranh luận về vấn đề chi thường xuyên hay chi đầu tư. Tôi xin nói với các đại biểu là chúng tôi đã nghiên cứu rất kỹ Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách nhà nước”.
Ông nói, Luật Đầu tư công năm 2014 trói hết toàn bộ các hoạt động vào trong đầu tư công, ví dụ như sửa chữa, nâng cấp, mở rộng, toàn bộ tài sản công không phân biệt giá trị bao nhiêu tiền. Hơn nữa, Luật Đầu tư công quy định các khoản chi về đầu tư, nếu không có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn hằng năm thì không được chi. Cuối cùng, ông nói, kế hoạch đầu tư công trung hạn hằng năm phải phù hợp với kế hoạch đầu tư công trung hạn, nếu không có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn là vi phạm và chính điều đấy trói cả chi phí làm quy hoạch, chi phí để chuẩn bị đầu tư hay các vấn đề như là hỗ trợ lãi suất.
Cho nên, dẫn đến tình trạng hiện nay các ngân hàng thương mại nhà nước vẫn nợ 2200 tỷ đồng nhưng vẫn không bố trí kinh phí được để hỗ trợ cho các ngân hàng chính sách.
Ông Phớc nói: “Tôi cũng muốn nói với các đồng chí là thế nào cũng được, nhưng vấn đề chúng ta làm cho đúng, đừng đẩy trách nhiệm xuống cho người quản lý sau này bị kỷ luật, bị vướng rất mệt mỏi. Cho nên nhà cửa hỏng không dám sửa. Tôi đi Đức, tôi sang Đại sứ quán Đức không có hàng rào, tôi hỏi Đại sứ bảo tại sao không làm hàng rào, họ nói là điện về Bộ Ngoại giao bảo (thì được trả lời) là Luật Đầu tư công không bố trí vào trung hạn cho nên không làm được hàng rào. Đấy là sự thật.”
Ông nói, Nghị quyết 973 năm 2020 của Thường vụ Quốc hội gói toàn bộ chi phí về xây dựng công nghệ thông tin vào đầu tư công, chẳng hạn như xây dựng cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin, bảo mật công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu về công nghệ thông tin v.v đều phải thực hiện theo Luật Đầu tư công.
“Vậy rõ ràng, bây giờ chúng ta phải giải quyết như thế nào để đảm bảo cho kinh tế phát triển, để đảm bảo cho không có vướng mắc để cán bộ làm theo đúng lãnh đạo chỉ đạo mà không bị sai phạm”, ông Phớc nói.
Đại biểu Quốc hội: Không cấm kinh phí chi thường xuyên để chi cho các khoản đầu tư
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, nghe đến đây, đáp: Xin báo cáo với Quốc hội, có hai tổ tổng rà soát văn bản quy phạm pháp luật, một tổ của Chính phủ do Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang làm Tổ trưởng, một tổ của Phó Chủ tịch Nguyễn Khắc Định phụ trách pháp luật của Quốc hội làm Tổ trưởng. Hai tổ rà soát độc lập, tổng hợp từ các bộ, ngành, các địa phương lên, liên quan đến hơn 500 văn bản từ thông tư, nghị định cho đến luật, trong đó có cả Luật Ngân sách nhà nước và Luật Đầu tư công thì không hề có một bộ nào nói gì về vấn đề này.
Ông đề nghị Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh báo cáo thêm với Quốc hội vấn đề này.
Về phần mình, ông Mạnh trích dẫn các điều khoản của cả Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách Nhà nước và các nghị định, thông tư hướng dẫn và kết luận: “Với những câu chữ cụ thể như tôi vừa đọc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong cuộc họp đã khẳng định là không có quy định, không có cấm việc sử dụng kinh phí chi thường xuyên để chi cho các khoản chi có tính chất đầu tư”.
Ông nói thêm: “Nếu bây giờ giải quyết vướng mắc này, chúng ta có thể đề nghị giải thích pháp luật theo đúng quy định Chương XIV của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật để Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể giải thích để từ đó Bộ Tài chính có căn cứ để sửa lại Thông tư”.
Kết thúc phiên chất vấn hai Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư và Tài chính về sự chồng chéo giữa chi thường xuyên và chi đầu tư, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách đóng dấu, ký văn bản để gửi cho các cơ quan có liên quan. Trong trường hợp các cơ quan thấy không đủ rõ mà có yêu cầu giải thích thì lúc đó Thường vụ Quốc hội mới giải thích.
"Tôi đã nói Thường vụ Quốc hội không giải thích một điều khoản đã rõ hoặc tự nhiên đi giải thích một việc mà không ai yêu cầu. .. Nếu nghị định với thông tư không phù hợp với luật thì phải sửa nghị định và thông tư. Rõ ràng là như vậy”.
"Truy" đến cùng để gỡ đến cùng
Trên đây là tình huống các đại biểu Quốc hội đã truy đến cùng những vướng mắc, trách nhiệm trong các quy định liên quan đến chi ngân sách. Về phần mình, các bộ trưởng cũng đã giải trình đến tận cùng.
Cách chất vấn và trả lời chất vấn như vậy là cực kỳ cần thiết để góp phần cải thiện hệ thống luật pháp, chấn chỉnh tình trạng cán bộ sợ sai, né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong thực thi công vụ đang gây cản trở lớn cho sự phát triển.
Đây chính là điều mà Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang thừa nhận cuối phiên chất vấn: hành lang pháp lý cho một việc đang rất nóng hiện nay, đó là khuyến khích bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Ông giải trình thêm: Chúng tôi được giao nhiệm vụ phải có hành lang pháp lý cho việc này, góp phần giải quyết câu chuyện rất nhiều người có trách nhiệm nhưng né tránh, đùn đẩy công việc.
Ngày 29/9, Chính phủ đã ban hành Nghị định 73, theo đó, cán bộ, công chức dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm sẽ được ba điều là được tôn vinh, được khen thưởng, có cơ hội thăng tiến tốt hơn.
Tuy nhiên, ông Quang nói: “Nhưng đến lĩnh vực bảo vệ thì chúng tôi bí, bởi vì xung đột với tất cả những quy định hiện hành, nếu vi phạm điều này thì rơi vào khung kia và không chạy đường nào thoát”.
Để giải quyết dứt điểm, ông nói, phải sửa luật mà việc này cũng cực kỳ khó. Cho nên, Chính phủ chỉ làm được một việc, đó là người đứng đầu cơ quan, đơn vị đó có trách nhiệm xem xét một cách thấu đáo, có trách nhiệm những khuyết điểm, hạn chế, thậm chí vi phạm của cán bộ đó, xét tới động cơ, phạm vi, tâm thế muốn đóng góp cho việc chung để ứng xử theo thẩm quyền phù hợp và đề xuất một cách có trách nhiệm với các cơ quan chức năng trong việc xử lý những vi phạm này. “Về giải pháp, đúng là việc này khó”, ông nói.
Tư Giang (lược thuật)
