Các quy định hiện hành về khen thưởng đối với đại biểu Hội đồng nhân dân và cán bộ phục vụ
Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp và những người phục vụ Hội đồng nhân dân các cấp ở địa phương có các hình thức khen thưởng gắn với hoạt động của địa phương, như giấy khen, bằng khen của Ủy ban nhân dân các cấp, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, huân chương lao động… theo quy định của Luật Thi đua khen thưởng.
Về việc tặng danh hiệu cho đại biểu Hội đồng nhân dân và cán bộ, công chức tham mưu, phục vụ hoạt động Hội đồng nhân dân các cấp, tại Điều 69 Luật Thi đua khen thưởng năm 2003 (sửa đổi, bổ sung năm 2013) quy định:“Kỷ niệm chương hoặc Huy hiệu để tặng cho cá nhân có đóng góp vào quá trình phát triển của bộ, ban, ngành, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội.
Huy hiệu để tặng cho cá nhân có đóng góp vào quá trình phát triển của tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Tên Kỷ niệm chương, tên Huy hiệu, đối tượng và tiêu chuẩn tặng Kỷ niệm chương, Huy hiệu do bộ, ban, ngành, cơ quan trung ương của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quy định. Kỷ niệm chương, Huy hiệu phải được đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng ở Trung ương”.
Như vậy, Hội đồng nhân dân tỉnh có thẩm quyền ban hành Huy hiệu để tặng cho các cá nhân có đóng góp vào quá trình phát triển của tỉnh. Tuy nhiên, việc tặng thưởng này là về thành tích đóng góp vào quá trình phát triển của tỉnh mà không phải là vì thành tích đóng góp cho hoạt động của Hội đồng nhân dân. Còn việc tặng kỷ niệm chương của cơ quan Trung ương đối với đại biểu Hội đồng nhân dân và cán bộ, công chức tham mưu, phục vụ hoạt động Hội đồng nhân dân các cấp thì chưa được quy định. Hiện nay, Văn phòng Quốc hội thực hiện Quy chế xét tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp phục vụ Quốc hội Việt Nam” theo Quyết định số 807/QĐ-VPQH ngày 08 tháng 8 năm 2014 của Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Đối tượng được xét tặng là cán bộ, công chức, viên chức và người lao động đã và đang công tác tại Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và một số trường hợp khác. Nhưng việc tặng kỷ niệm chương này chỉ dành cho công tác phục vụ Quốc hội.
Theo quy định, Ủy ban thường vụ Quốc hội có chức năng giám sát, hướng dẫn hoạt động của Hội đồng nhân dân; Chính phủ có chức năng kiểm tra, hướng dẫn hoạt động của Hội đồng nhân dân. Theo quy định của Luật Thi đua khen thưởng thì việc tặng kỷ niệm chương chỉ dành cho Bộ, ngành, tổ chức chính trị xã hội, chính vì vậy, Ủy ban thường vụ Quốc hội và Chính phủ là các cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, giám sát, hướng dẫn hoạt động của Hội đồng nhân dân nhưng không có thẩm quyền ban hành kỷ niệm chương. Ủy ban thường vụ Quốc hội có Ban Công tác đại biểu là cơ quan tham mưu, giúp việc cho Ủy ban thường vụ Quốc hội trong việc thực hiện chức năng hướng dẫn, giám sát hoạt động của Hội đồng nhân dân, tuy nhiên, Ban Công tác đại biểu không phải là cơ quan cấp Bộ, nên không thể tặng kỷ niệm chương. Bộ Nội vụ là cơ quan tham mưu giúp Chính phủ trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động của Hội đồng nhân dân, tuy nhiên, Bộ Nội vụ chỉ tặng kỷ niệm chương vì sự nghiệp tổ chức Nhà nước mà không tặng kỷ niệm chương vì sự nghiệp hoạt động của Hội đồng nhân dân. Như vậy, các quy định hiện hành chưa có việc tặng kỷ niệm chương cho đại biểu Hội đồng nhân dân và những người phục vụ Hội đồng nhân dân các cấp.
Cần có hình thức ghi nhận đóng góp khi vai trò, nhiệm vụ Hội đồng nhân dân ngày càng được tăng cường
Nhiệm kỳ 2011 – 2016, cử tri toàn tỉnh Nghệ An đã bầu tổng số 12.693 đại biểu, trong đó đại biểu HĐND tỉnh có 85 người, đại biểu HĐND cấp huyện có 779 người, đại biểu HĐND cấp xã có 11.829 người. Cán bộ phục vụ Hội đồng nhân dân ở cấp xã chỉ có một người vừa phục vụ Hội đồng nhân dân, vừa phục vụ Ủy ban nhân dân; ở cấp huyện có một chuyên viên và 01 Phó Văn phòng vừa phục vụ Hội đồng nhân dân, vừa phục vụ Ủy ban nhân dân. Đối với Hội đồng nhân dân tỉnh có văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân vừa phục vụ Đoàn đại biểu Quốc hội, vừa phục vụ Hội đồng nhân dân. Tính trên địa bàn tỉnh Nghệ An, tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân 3 cấp và cán bộ phục vụ là hơn 13 nghìn người.
Theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương với nhiều quy định mới về cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân các cấp, trong số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân chuyên trách cấp tỉnh, cấp huyện tăng lên so với nhiệm kỳ trước. Trong đó, ở cấp tỉnh có Chủ tịch Hội đồng nhân dân có thể hoạt động chuyên trách, có 02 Phó Chủ tịch hoạt động chuyên trách; Trưởng Ban có thể hoạt động chuyên trách và có 02 Phó Ban hoạt động chuyên trách. Như vậy, ở tỉnh Nghệ An có 4 Ban và số lượng chuyên trách ít nhất là 10 người. Đối với Hội đồng nhân dân cấp huyện thì số lượng đại biểu chuyên trách cũng tăng thêm, theo đó, Chủ tịch Hội đồng nhân dân có thể hoạt động chuyên trách, 02 Phó Chủ tịch hoạt động chuyên trách, đối với Hội đồng nhân dân cấp huyện có 3 Ban (Ban Dân tộc), mỗi Ban có ít nhất 01 người hoạt động chuyên trách thì có tối thiểu 5 đại biểu hoạt động chuyên trách; đối với huyện có 2 Ban thì số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân chuyên trách có ít nhất là 4 người hoạt động chuyên trách; đối với cấp xã được quy định thành lập thêm 2 Ban là Ban Pháp chế và Ban Kinh tế - xã hội. Đồng thời chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương các cấp cũng có nhiều thay đổi so với trước. Văn phòng Hội đồng nhân dân cấp tỉnh cũng được tách ra từ Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Luật đã phân định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của chính quyền đô thị, nông thôn; thực hiện phân cấp, phân quyền giữa các cấp chính quyền địa phương.
Như vậy, cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân các cấp đã được tăng cường nhiều hơn so với Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003, theo hướng thực quyền của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Tuy nhiên, điều kiện hoạt động, chế độ đãi ngộ thì vẫn còn những bất cập để thu hút được nhiều người có tài, đức về phục vụ cho hoạt động của Hội đồng nhân dân, nhất là những người hoạt động chuyên trách, đồng thời cũng có băn khoăn khi chưa có một hình thức tặng kỷ niệm chương để ghi nhận sự đóng góp lâu năm cho hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp.
Ý kiến, nguyện vọng về việc tặng kỷ niệm chương
Có ý kiến cho rằng, đại biểu dân cử nói chung và đại biểu Hội đồng nhân dân nói riêng cho nhân dân bầu ra, Hội đồng nhân dân cấp trên không phải là cấp trên của Hội đồng nhân dân cấp dưới. Chính vì đặc thù không có ngành dọc nên không có cơ quan để tặng kỷ niệm chương cho đại biểu và cán bộ tham mưu phục vụ Hội đồng nhân dân các cấp. Tuy nhiên, ý kiến, nguyện vọng của các đại biểu Hội đồng nhân dân và cán bộ phục vụ Hội đồng nhân dân các cấp cho rằng, trong khi các Bộ, ngành, tổ chức Chính trị xã hội đều có hình thức tặng kỷ niệm chương cho những người có thời gian, thành tích đóng góp cho hoạt động của bộ, ngành, lĩnh vực hay tổ chức chính trị xã hội. Trong khi đó, có nhiều đại biểu Hội đồng nhân dân, nhiều cán bộ tham mưu, giúp việc cho Hội đồng nhân dân các cấp gắn bó gần cả cuộc đời công tác với Hội đồng nhân dân nhưng không được tặng kỷ niệm chương để ghi nhận quá trình đóng góp.
Việc không được tặng kỷ niệm chương vì công tác phục vụ Hội đồng nhân dân là một khoảng trống làm cho nhiều người phục vụ công tác Hội đồng nhân dân có những tâm tư. Để động viên, khuyến khích đối với đại biểu Hội đồng nhân dân và cán bộ tham mưu, phục vụ Hội đồng nhân dân các cấp, đề nghị các cấp, các ngành ở Trung ương cần nghiên cứu, xem xét để sớm có hình thức tặng kỷ niệm chương cho đại biểu Hội đồng nhân dân và những người phục vụ Hội đồng nhân dân các cấp nhằm ghi nhận sự đóng góp cho sự phát triển của Hội đồng nhân dân trong chiều dài lịch sử.
Phan Trung Tú
