- Ông đánh giá như thế nào về công tác tổ chức thực hiện của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đối với các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến hết Kỳ họp thứ Năm?
- Qua theo dõi, giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội cho thấy, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đã chủ động, quyết liệt, thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để triển khai thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội.
Trong đó, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo, tăng cường công tác tổ chức thi hành pháp luật. Bên cạnh các phiên họp thường kỳ, Chính phủ đã tổ chức 17 phiên họp chuyên đề pháp luật, đề ra nhiều giải pháp để đổi mới, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, nâng cao năng lực tổ chức thực thi pháp luật của các ngành, các cấp; ban hành mới Quy chế làm việc của Chính phủ, trong đó xác định rõ trách nhiệm, cơ chế phối hợp giữa các Bộ, cơ quan ngang Bộ và chính quyền địa phương trong công tác triển khai thi hành luật, nghị quyết.
Sau mỗi kỳ họp Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã khẩn trương ban hành Danh mục và phân công cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy định chi tiết thi hành các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua tại kỳ họp, làm cơ sở để các Bộ, cơ quan triển khai thực hiện, trong đó có văn bản được ban hành chỉ sau khi kết thúc kỳ họp của Quốc hội 14 ngày. Đối với một số luật mới hoặc phức tạp, Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch riêng để triển khai thi hành như Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở; Luật Thanh tra; Luật Cảnh sát cơ động; Luật Thi đua, khen thưởng; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công an nhân dân; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 2 luật về xuất nhập cảnh của công dân Việt Nam và người nước ngoài tại Việt Nam…; một số Bộ, UBND cấp tỉnh cũng ban hành kế hoạch của cơ quan, địa phương mình để triển khai thực hiện.
Cùng với đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tăng cường đôn đốc, kiểm tra, tập trung nguồn lực, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, có nhiều giải pháp đổi mới để đẩy nhanh tiến độ soạn thảo, ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết. Công tác truyền thông chính sách được Chính phủ chú trọng, giúp người dân, doanh nghiệp kịp thời nắm bắt nội dung các chính sách lớn, quan trọng ngay từ khâu soạn thảo, tạo thuận lợi cho việc đóng góp ý kiến, tăng cường đồng thuận xã hội. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có nhiều đổi mới.
Các Bộ, cơ quan đã tổ chức nhiều hội nghị phổ biến, quán triệt các luật, nghị quyết, tổ chức hội nghị tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ công chức thực thi pháp luật. Các địa phương cũng đã chủ động lồng ghép việc phổ biến, quán triệt luật, nghị quyết trong Kế hoạch công tác phổ biến, giáo dục pháp luật hằng năm, nhiều nơi ban hành văn bản riêng để hướng dẫn phổ biến, tuyên truyền luật, nghị quyết của Quốc hội.
Công tác kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật được tăng cường, chú trọng các lĩnh vực có nhiều vướng mắc, qua đó đã phát hiện và chỉ đạo xử lý, tham mưu xử lý đối với 446 văn bản có nội dung trái pháp luật hoặc bất cập, không còn phù hợp, góp phần chấn chỉnh, nâng cao ý thức trách nhiệm, trật tự, kỷ cương trong công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.
Chính phủ cũng đã quan tâm bảo đảm nguồn lực cho công tác triển khai, thi hành luật, nghị quyết; chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương chú trọng bồi dưỡng, nâng cao năng lực, chất lượng nguồn nhân lực làm công tác pháp chế; Bộ Tài chính đã sửa đổi Thông tư quy định tăng mức chi và định mức phân bổ kinh phí cho công tác xây dựng pháp luật.
Tuy nhiên, công tác triển khai thực hiện luật, nghị quyết của Quốc hội của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cũng vẫn còn một số tồn tại, hạn chế.
- Cụ thể những tồn tại, hạn chế đó như thế nào, thưa ông?
- Trước hết là công tác tổ chức triển khai một số luật, nghị quyết còn chậm. Theo giám sát của các cơ quan Quốc hội, một số luật được ban hành từ năm 2022 nhưng đến nay các bộ liên quan vẫn chưa ban hành kế hoạch triển khai thực hiện. Với các luật được thông qua tại Kỳ họp thứ Năm vừa qua thì đối với 6 luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1.1.2024 và 1.7.2024 cũng đều chưa có kế hoạch triển khai, trong khi đây là nội dung rất quan trọng và cần thiết để dự kiến các công việc phải làm, nguồn lực thực hiện và phân công trách nhiệm tổ chức thực hiện, bảo đảm việc thi hành kịp thời, có hiệu quả luật, nghị quyết ngay từ thời điểm có hiệu lực.
Cùng với đó, tình trạngnợ đọng, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục. Tính đến ngày 23.8.2023, vẫn còn 11/50 văn bản quy định chi tiết các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ Tư chưa được ban hành, chiếm 22%, một số văn bản đã chậm từ 8 tháng đến 1 năm rưỡi so với thời điểm luật, nghị quyết có hiệu lực. Trong số 39 văn bản quy định chi tiết đã ban hành thì cũng chỉ có 9 văn bản (23%) được ban hành đúng thời hạn. Luật Thi đua, khen thưởng và Luật Khám bệnh, chữa bệnh sẽ có hiệu lực thi hành từ 1.1.2024, theo kế hoạch phải ban hành 39 văn bản quy định chi tiết nhưng đến nay cũng chưa có văn bản nào được ban hành.
Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương cần thực hiện đồng bộ các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành luật, nghị quyết; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, tăng cường kiểm tra, thanh tra nhằm phát hiện, ngăn chặn kịp thời và kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi tiêu cực, “lợi ích nhóm”, “lợi ích cục bộ” trong xây dựng và thi hành pháp luật; kiểm soát chặt chẽ việc ban hành thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, không làm phát sinh quy trình, thủ tục, “giấy phép con” trái quy định. Chú trọng tổ chức đối thoại với doanh nghiệp, người dân, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình tổ chức thi hành luật, nghị quyết.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng
Cá biệt có một số trường hợp nghị quyết của Quốc hội được thông qua nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn, nhưng văn bản quy định chi tiết lại ban hành chậm làm giảm ý nghĩa, hiệu lực, hiệu quả của các giải pháp đã được Quốc hội quyết định. Điển hình như để đáp ứng công tác phòng, chống dịch Covid-19, căn cứ Nghị quyết số 30/2021/QH15 của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã sớm ban hành Nghị quyết số 12/2021/UBTVQH15 cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách trong lĩnh vực y tế để phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 nhưng phải sau 4 tháng Nghị định số 29/2022/NĐ-CP quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 12 mới được ban hành. Nghị quyết số 80/2023/QH15 về tiếp tục thực hiện một số chính sách trong phòng, chống dịch Covid - 19 và sử dụng giấy đăng ký lưu hành thuốc, nguyên liệu làm thuốc hết thời hạn hiệu lực từ ngày 1.1.2023 đến ngày 31.12.2024 được Quốc hội ban hành ngày 9.1.2023, nhưng phải sau hơn 2 tháng Chính phủ mới có văn bản chỉ đạo, phân công các Bộ triển khai thực hiện.
Một số văn bản chưa bảo đảm về chất lượng, vừa ban hành thời gian ngắn đã phải sửa đổi, bổ sung hoặc ngưng hiệu lực thi hành do không phù hợp với thực tiễn hoặc có bất cập, gây vướng mắc, cản trở sự phát triển. Trong khi đó, công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật tại một số Bộ, ngành chưa được quan tâm đúng mức. Một số văn bản có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập cũng chậm được xử lý. Việc xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm trong xây dựng, ban hành văn bản còn chưa kịp thời, chưa tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm.
Xử lý nghiêm trách nhiệm tổ chức thi hành pháp luật
- Có thể thấy, những tồn tại này không mới nếu không muốn nói là đã được chỉ ra từ lâu nhưng việc khắc phục vẫn còn chậm. Theo ông, nguyên nhân là do đâu?
- Chúng tôi cho rằng, nguyên nhân có cả khách quan và chủ quan, nhưng trước hết là do người đứng đầu một số Bộ, ngành, địa phương chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm, chưa dành sự quan tâm thỏa đáng đến công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật trong lĩnh vực, địa bàn thuộc phạm vi phụ trách. Báo cáo của Bộ trưởng Bộ Tư pháp tại phiên chất vấn ngày 15.8.2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nêu rõ, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ phải trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng thể chế, nhưng mới chỉ có 8/28 Bộ, cơ quan thực hiện đúng yêu cầu này, 20/28 cơ quan vẫn do Thứ trưởng phụ trách.
Vẫn còn tình trạng đùn đẩy, không dám làm, sợ sai, né tránh trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức. Chính phủ cũng chưa kịp thời xác định, xử lý nghiêm trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc để xảy ra tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết, ban hành văn bản có nội dung trái pháp luật...
- Là cơ quan được Hiến pháp giao nhiệm vụ, quyền hạn tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, theo ông, Chính phủ cần tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp như thế nào để khắc phục các bất cập, hạn chế và nâng cao hiệu quả công tác này?
- Theo tôi, Chính phủ cần phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội; rà soát, ban hành theo thẩm quyền hoặc chỉ đạo các Bộ, cơ quan ngang Bộ theo lĩnh vực phụ trách kịp thời ban hành kế hoạch triển khai thi hành các luật, nghị quyết đã được Quốc hội thông qua, bảo đảm nguồn lực và các điều kiện cần thiết cho việc thi hành luật, nghị quyết.
Đặc biệt, phải có giải pháp quyết liệt hơn nữa, khắc phục cho được tình trạng nợ đọng, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, nghị quyết. Trước mắt, với nhóm các luật, nghị quyết đã được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ Tư, Chính phủ cần tập trung chỉ đạo công tác soạn thảo, khẩn trương ban hành 11 văn bản quy định chi tiết thi hành 7 luật, nghị quyết đã có hiệu lực pháp luật thuộc trách nhiệm của Chính phủ, các Bộ còn nợ đọng và 39 văn bản quy định chi tiết thi hành Luật Thi đua, khen thưởng và Luật Khám bệnh, chữa bệnh sẽ có hiệu lực thi hành vào ngày 1.1.2024.
Với các luật, nghị quyết được thông qua tại Kỳ họp thứ Năm, cần khẩn trương xây dựng, ban hành 2 nghị định quy định chi tiết thi hành Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đã có hiệu lực pháp luật. Tập trung chỉ đạo, sắp xếp thứ tự ưu tiên hợp lý để xây dựng, kịp ban hành đầy đủ, có chất lượng và đúng thời hạn quy định 29 văn bản quy định chi tiết thi hành 6 luật chưa có hiệu lực pháp luật, bảo đảm có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của các luật, trong đó cần đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị để ban hành 7 văn bản (gồm 3 nghị định và 4 thông tư) quy định chi tiết thi hành Luật Đấu thầu sẽ có hiệu lực pháp luật từ ngày 1.1.2024.
Cùng với tiến độ, cần đặc biệt chú trọng nâng cao chất lượng các văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của các văn bản do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ và chính quyền địa phương ban hành; khắc phục tình trạng văn bản mới ban hành đã phải sửa đổi, bổ sung, đình chỉ hiệu lực do không phù hợp.
Tăng cường công tác kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật gắn với theo dõi, đôn đốc, kiểm tra trách nhiệm tổ chức thi hành pháp luật của các Bộ, ngành, địa phương. Tập trung tổ chức rà soát văn bản quy phạm pháp luật trong một số lĩnh vực theo yêu cầu của Quốc hội tại Nghị quyết số 101/2023/QH15, xác định cụ thể những quy định có mâu thuẫn, chồng chéo, sơ hở, bất cập, những vấn đề vướng mắc trong các luật và văn bản dưới luật có liên quan, kịp thời chỉ đạo sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền hoặc kiến nghị Quốc hội sửa đổi, bổ sung các văn bản, quy định không còn phù hợp, báo cáo Quốc hội kết quả rà soát tại Kỳ họp thứ Sáu; trường hợp cần thiết có thể đề xuất việc giải thích luật, pháp lệnh để tháo gỡ các vướng mắc, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý đi đôi với tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát; đề cao trách nhiệm người đứng đầu, khắc phục kịp thời, hiệu quả tình trạng đùn đẩy, né tránh, thiếu trách nhiệm trong một bộ phận cán bộ, công chức, xử lý nghiêm các vi phạm. Tăng cường cải cách hành chính, nhất là thủ tục hành chính, kiểm soát chặt chẽ việc ban hành thông tư, văn bản hướng dẫn, không để làm phát sinh thủ tục, “giấy phép con”, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật mới không phù hợp, thiếu tính khả thi; chấm dứt việc sử dụng hình thức văn bản hành chính để đặt ra thủ tục, yêu cầu khác với quy định của pháp luật.
Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Quan tâm phát triển nguồn nhân lực pháp luật, hiện đại hóa phương thức, phương tiện tổ chức thực hiện pháp luật; củng cố, kiện toàn các tổ chức pháp chế, bộ máy tổ chức thi hành pháp luật, nâng cao năng lực, trình độ, bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Có cơ chế thích hợp bảo đảm và tăng cường nguồn lực đầu tư, đổi mới cơ chế phân bổ, sử dụng hiệu quả kinh phí xây dựng và thi hành pháp luật.
- Xin cảm ơn ông!
