"Sau cơn mưa trời lại sáng và sẽ càng rực rỡ hơn"

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu bế mạc Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021 Nguồn: diendankinhte.brandx.com.vn

Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021 "Phục hồi và phát triển bền vững" được tổ chức với Phiên toàn thể, Tọa đàm cấp cao và hai Phiên chuyên đề đã thu hút sự quan tâm rất lớn của xã hội, của người dân và cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước cũng như các cơ quan thông tấn báo chí Trung ương và địa phương. Chỉ riêng tại điểm cầu trung tâm Hội nghị quốc tế ICC đã có gần 200 đại biểu tham dự gồm 4 Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, 20 Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Trưởng Ban Đảng, trưởng ngành, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc và Chủ nhiệm các Ủy ban của Quốc hội. Có 9 đại sứ, đại biện lâm thời của các nước trong khu vực và trên thế giới. Diễn đàn được kết nối trực tuyến với 57 điểm cầu trong cả nước, kết nối với điểm cầu tại Pháp, Mỹ, Thuỵ Sỹ, Thái Lan và đại diện 5 tổ chức quốc tế tại Việt Nam. Rất nhiều ý kiến các chuyên gia trong nước, quốc tế, các doanh nghiệp đã tham gia thảo luận tại Diễn đàn. Mặc dù trong diễn biến phức tạp của đại dịch Covid - 19 nhưng đã mời 20 CEO của các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân; có 10 báo cáo đề dẫn, 15 diễn giả tại Phiên toàn thể và hai Phiên chuyên đề. Rất nhiều ý kiến tham gia trao đổi thảo luận tương tác lẫn nhau.

Diễn đàn đầy ắp thông tin, cởi mở, đa chiều và rất toàn diện

Diễn ra trong một ngày nhưng Diễn đàn đầy ắp thông tin về tình hình thế giới, trong nước, không chỉ về phòng, chống dịch bệnh mà còn cả về tăng trưởng phát triển kinh tế ở các nước, chia sẻ kinh nghiệm về chính sách tài khoá, tiền tệ của các nước; chia sẻ tiếng nói của cộng đồng doanh nghiệp thông qua đại diện là Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đại diện các hợp tác xã và trực tiếp của một số doanh nghiệp; chia sẻ giữa Trung ương và địa phương, giữa chuyên gia trong nước và nước ngoài, giữa các học giả, nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách, cơ quan thực thi chính sách và đối tượng thụ hưởng chính sách. Diễn đàn của chúng ta rất mở, đa chiều và rất toàn diện.

Diễn đàn đã dành nhiều thời gian và trọng tâm thảo luận về chính sách tài khóa và tiền tệ, các chính sách an sinh xã hội và các vấn đề lao động trong tổng thể chương trình phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Ban Tổ chức sẽ có báo cáo tổng thuật đầy đủ diễn biến, kết quả của Diễn đàn, biên soạn kỷ yếu chính thức gửi các đến cơ quan hữu quan, các cơ quan của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội làm căn cứ nghiên cứu, chuẩn bị cho phiên họp tới đây của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và kỳ họp bất thường của Quốc hội dự kiến diễn ra cuối năm nay hoặc chậm nhất là đầu năm 2022.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn đều thống nhất cho rằng, tác động của đại dịch Covid - 19 là bất ngờ, chưa có tiền lệ, không lường trước được. Đặc biệt đại dịch đã gây ra tổn thất rất nặng nề, sâu rộng cho các nước trên thế giới và Việt Nam không là ngoại lệ.

Theo tính toán của Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Thành Phong, trong 2 năm ảnh hưởng bởi đại dịch Covid – 19, tính theo GDP nước ta thiệt hại khoảng 847.000 tỷ đồng, chưa tính những thiệt hại khác. Vì vậy trong bối cảnh đặc biệt cần thiết phải có giải pháp đột phá, có cơ chế khác với điều kiện bình thường. Theo đó, cần tập trung tăng cả tổng cung và tổng cầu, trong đó ưu tiên nhiều hơn cho tổng cung, phối hợp chặt chẽ, hài hòa cả chính sách tài khóa, tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác. Theo kinh nghiệm thế giới thì trong gói chính sách hỗ trợ, quy mô chính sách tài khóa chiếm khoảng 65% và chính sách tiền tệ khoảng 35%. Chúng ta cần có gói hỗ trợ có quy mô đủ lớn, diện bao phủ rộng hơn, liều lượng hợp lý, thời điểm phù hợp, có lộ trình khoảng 2 năm 2022 - 2023 và kéo dài sang những tháng đầu năm 2024 với những mục tiêu dài hạn. Phải có mục tiêu cụ thể, dễ dàng trong tổ chức thực hiện, đảm bảo tính khả thi, nhanh chóng, kịp thời, vừa đáp ứng yêu cầu hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã, người sử dụng lao động vượt qua khó khăn, phục hồi kinh tế, vừa giữ được ổn định kinh tế vĩ mô và củng cố nền tảng cho giai đoạn phát triển mới. Như đại diện Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đánh giá, vĩ mô giữ được là rất lâu dài và rất khó, nhưng để mất ổn định vĩ mô thì rất nhanh, rất dễ. Chúng ta phải thấm thía điều này, mất ổn định vĩ mô là mất hết. Do đó giải pháp trước mắt phải gắn với lâu dài.

Các đại biểu nhất trí cần thiết phải có chính sách hỗ trợ và cần sớm thực hiện chương trình phục hồi, phát triển kinh tế, xã hội. Điều này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong hỗ trợ cải cách, tăng cường niềm tin của người dân doanh nghiệp, tín nhiệm của quốc gia với các tổ chức và cộng đồng quốc tế, nhất là cộng đồng doanh nghiệp trong thu hút đầu tư nước ngoài phát triển kinh tế, đầu tư thương mại giữa các nước với Việt Nam.

Các chính sách tổng thể cần tập trung hỗ trợ phục hồi các ngành và lĩnh vực quan trọng, các doanh nghiệp bị tác động trực tiếp bởi dịch Covid - 19, giải quyết các vấn đề an sinh xã hội, chuẩn bị năng lực đầu tư, tạo điều kiện phục hồi kinh tế, đưa ra gói kích thích kinh tế lớn hơn hướng đến các ngành, lĩnh vực có khả năng tăng trưởng cao và có tính dài hạn, trong việc cải cách thể chế hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh, bền vững, đối với kết cấu hạ tầng logicstic, chuyển đổi số, tăng trưởng xanh... Các chính sách cần xác định đúng và trúng đối tượng, tạo ra tác động lan tỏa, kích thích phục hồi kinh tế và đảm bảo hiệu quả của dòng vốn đầu tư.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ với các đại biểu dự Diễn đàn Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Kiên trì giữ vững ổn định vĩ mô, nâng cao khả năng thích ứng của nền kinh tế

Có nhiều ý kiến trao đổi về giải pháp phục hồi kinh tế trong điều kiện bình thường mới, thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid – 19. Đối với chương trình phục hồi phát triển kinh tế, xã hội có một số quan điểm lớn:

Một là, cần bám sát chủ trương định hướng của Đảng, Nhà nước để cụ thể hóa Kết luận Hội nghị Trung ương 4, Khóa XIII; Nghị quyết Kỳ họp thứ Hai, Quốc hội Khóa XV, trong đó bảo đảm tính nhất quán, kiên trì giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao tính tự chủ, khả năng chống chịu, thích ứng của nền kinh tế Việt Nam.

Hai là, tập trung tăng cả tổng cung và tổng cầu, vì hiện nay cả cung và cầu của nền kinh tế đều rất yếu. 11 tháng qua, tổng mức doanh thu bán lẻ hàng hóa, dịch vụ giảm 8,7% trong khi bình thường tăng 12-14%. Cung là hỗ trợ đầu vào cho doanh nghiệp, cho người sử dụng lao động, giảm thuế, hỗ trợ người lao động, người sử dụng lao động. Cầu là kích cầu thị trường, kể cả thị trường dịch vụ hàng hóa và kích cầu đầu tư trong nước của mọi thành phần kinh tế, bao gồm cả đầu tư công và đầu tư của các thành phần kinh tế.

Ba là, cần phối hợp linh hoạt, chặt chẽ, hài hòa về chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác, như chính sách thương mại...

Bốn là, quy mô phải đủ lớn, có mục tiêu trọng tâm, trọng điểm. Nếu không đủ liều lượng sẽ không giải quyết được những vấn đề cấp bách, không tạo ra được sự thay đổi, không khéo sẽ gây ra lãng phí. Ở đây có quan hệ giữa lượng và chất, đến một mức độ nào đó về lượng thì mới thực sự trở thành chất. Thế giới cũng làm như vậy.

Năm là, thiết kế chương trình khả thi, thực hiện nhanh, nguồn lực đưa ra phải có khả năng hấp thụ ngay. Một trong những điểm nghẽn của chúng ta là khả năng hấp thụ của nền kinh tế yếu như các đại biểu đã chỉ ra. Cùng với đó là tốc độ tăng trưởng của tín dụng và các vấn đề liên quan đến thực thi, giải ngân đầu tư công, triển khai các dự án của các thành phần kinh tế. Không chỉ đầu tư công mà đầu tư tư nhân cũng rất chậm, vướng mắc. Vì vậy, cần cải thiện cả năng lực hấp thụ của nền kinh tế.

Sáu là, có thời hạn triển khai chủ yếu trong 2 năm, 2022-2023, đặt ra yêu cầu phải tập trung nguồn lực để phục hồi và kích thích kinh tế.

Bảy là, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế. Đây là yêu cầu bắt buộc và rất quan trọng. Cần đánh giá kỹ lưỡng tác động của chính sách và lưu ý đến độ trễ của chính sách. Có thể chấp nhận một số thay đổi trong ngắn hạn. Ví dụ, tăng bội chi, tăng trần nợ công, lạm phát, có thể không kiểm soát theo từng năm mà theo mục tiêu, bảo đảm an toàn các chỉ số tài chính, tiền tệ quốc gia theo giai đoạn, nhất là khả năng trả nợ của ngân sách Nhà nước.

Tám là, huy động, quản lý, phân bổ các nguồn lực hợp lý, minh bạch, công khai, chống tiêu cực và lợi ích nhóm. Như vậy cần có thiết chế giám sát, kiểm tra bằng nhiều cách thức khác nhau.

Các đại biểu dự Diễn đàn tại điểm cầu Trung tâm Hội nghị Quốc tế 11 Lê Hồng Phong Ảnh: Lâm Hiển

Vận dụng kinh nghiệm quốc tế phù hợp, không máy móc

Một trong những luận điểm được nhấn mạnh tại Diễn đàn, tuy không mới nhưng ít khi được đề cập, là khủng hoảng kinh tế, xã hội lần này xuất phát từ dịch Covid-19 chứ không phải xuất phát từ khủng hoảng kinh tế - tài chính. Có ý kiến cho rằng, hiện nay, nhiều nước tung ra gói kích thích lớn, một số nước thực hiện siêu nới lỏng cả về chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, một mặt để đối phó với thiệt hại do dịch bệnh gây ra, nhưng cũng để đề phòng, giảm thiểu tiêu cực của suy giảm kinh tế theo chu kỳ. Đây là vấn đề cần tiếp tục chú ý nghiên cứu thêm. Cái hay của Diễn đàn là đã thống nhất với nhau không chỉ khắc phục hậu quả của khủng hoảng do y tế, mà tính toán cả vấn đề lâu dài về cấu trúc lại nền kinh tế hướng tới phát triển theo hướng xanh, số và bền vững.

Kể cả phương diện lý luận và thực tiễn đều cho thấy phải xử lý triệt để các giải pháp chuyên môn về y tế, đây là vấn đề mang tính chất quyết định và chủ yếu, còn chính sách kinh tế vĩ mô và công cụ mang tính hỗ trợ, trong đó chính sách tài khóa đóng vai trò chủ đạo, song vẫn cần có sự kết hợp hài hòa với chính sách tiền tệ, sự đóng góp của chính sách tiền tệ và phối hợp giữa hai chính sách này.

Cần chú trọng mối quan hệ hữu cơ gắn kết giữa ngân sách nhà nước, tín dụng ngân hàng và nhu cầu năng lực của doanh nghiệp và người dân. Doanh nghiệp, người dân tạo ra của cải, vật chất, đóng góp vào ngân sách nhà nước cũng như tạo ra dòng tiền đối với hệ thống ngân hàng. Do vậy, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người dân cũng chính là nuôi dưỡng nguồn thu ngân sách Nhà nước và phát triển hệ thống ngân hàng. Ở đây không phải Nhà nước hay ngân hàng "làm ơn" cho doanh nghiệp mà đứng ra hỗ trợ doanh nghiệp cũng chính là giúp mình. Không có doanh nghiệp thì làm sao có việc làm, có thuế, có thu ngân sách, ngân hàng có lợi nhuận...? Chúng ta phải nuôi dưỡng nguồn thu. Vấn đề này phải tiếp tục củng cố, quán triệt nhận thức để thông thoáng trong tư duy. Suy cho cùng, Việt Nam phải áp dụng theo cách của Việt Nam trên cơ sở học tập triệt để kinh nghiệm thế giới. Ví dụ, giảm để tăng, vừa rồi chúng ta giảm thuế trước bạ nhưng tổng thu thuế trước bạ lại tăng lên vì lượng xe mua nhiều hơn; hay giảm VAT thì kích cầu tiêu dùng tăng lên, từ đó có thêm nguồn thu từ doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ.

Có đại biểu cho rằng cần tập trung phát tiền trực tiếp cho dân nhiều hơn. Cái này đúng và thế giới đang làm. Nhưng Việt Nam có khác một chút. Vừa rồi, Việt Nam đã có hỗ trợ cho người lao động và đối tượng thụ hưởng, nhưng bằng tiền tiết kiệm trong chi tiêu thường xuyên, bằng các quỹ. Một nguyên tắc quan trọng của Việt Nam là bội chi ngân sách chỉ dùng chi đầu tư. Do đó, Việt Nam phải hỗ trợ bằng cách khác. Ví dụ, giảm 2% thuế giá trị gia tăng, tác động đến thu ngân sách 70.000-80.000 tỷ đồng. Có hai cách, hoặc là vẫn tiếp tục thu rồi lấy 80.000 tỷ đồng đó trợ cấp cho người dân. Nhưng thay vì như vậy, chúng ta giảm thuế thì người dân cũng được thụ hưởng với phạm vi rất rộng, đồng thời lại kích cầu tiêu dùng nội địa. Như vậy là đa mục tiêu và đạt được kết quả nhiều mặt. Ở các nước phát triển, dư địa để có co giãn "cầu" là rất hẹp nên họ phải bơm nhiều tiền mặt trực tiếp cho người dân. Đó là khác biệt giữa nước phát triển và nước đang phát triển. Chúng ta nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế nhưng phải biết vận dụng cho phù hợp, không máy móc.

Nguồn: diendankinhte.brandx.com.vn

Về chính sách tài khóa và cách thức huy động nguồn lực, các đại biểu cho rằng cần cân nhắc kế hoạch vay và trả nợ, có thể chấp nhận một tỷ lệ nợ công/GDP cao hơn và một tỷ lệ bội chi ngân sách cao hơn trong năm 2022-2023, sau đó sẽ phấn đấu đưa trở về trạng thái bình thường. Tổng các chỉ tiêu vĩ mô của các vấn đề này trong 5 năm đều giữ được ổn định. Tiếp tục chú trọng biện pháp miễn và giảm thuế; tiếp tục triển khai các biện pháp giãn, hoãn thuế, phí. Đồng thời cân nhắc giảm thêm một số loại thuế, phí có thể triển khai nhanh, mang lại lợi ích cho nhiều đối tượng, tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực, kích cầu tiêu dùng, kích thích kinh tế.

Các đại biểu gợi ý có thể giảm thuế VAT với hàng hóa sản xuất trong nước và những loại có thuế suất 10%, không tính loại có thuế suất 5%, giảm thuế môi trường, thuế trước bạ, các loại phí và lệ phí. Nghiên cứu áp dụng kinh nghiệm quốc tế trong hỗ trợ chi phí đầu vào cho doanh nghiệp qua chính sách thuế. Tôi rất quan tâm đến báo cáo của WB về kinh nghiệm quốc tế trong áp dụng chính sách thuế, nhất là giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp không có lãi, thậm chí bị lỗ thì phải có hỗ trợ chi phí đầu vào, khấu trừ chi phí đầu vào cao hơn thực tế, hay cho chuyển lỗ. Vừa qua, Bộ Tài chính bảo thế giới không làm thế nhưng bây giờ có quan điểm của WB là độc lập, khách quan. Thực tế trong Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp đã quy định rồi, chúng ta đã hỗ trợ doanh nghiệp được khấu trừ đầu vào chi phí với doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ. Vừa qua, nhiều doanh nghiệp thực hiện một cung đường hai điểm đến, chi phí đầu vào rất lớn nếu không khấu trừ chi phí đầu vào thì doanh nghiệp chịu không thấu, Nhà nước phải hỗ trợ vấn đề này. Chính sách hỗ trợ như vậy sẽ giúp doanh nghiệp tồn tại được, sau này phát triển được. Đây là vấn đề phải nhấn mạnh.

Một đề xuất khác cũng rất quan trọng là tăng cường đánh thuế đối với kinh tế số với mức rất nhỏ là 0,01% với tất cả các giao dịch tài chính điện tử để lấy nguồn đóng góp cho các lĩnh vực khác. Ý kiến này rất hay và cần được nghiên cứu thêm.

Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Về đề xuất nghiên cứu một gói hỗ trợ lãi suất khoảng 2-3%, các diễn giả cho rằng, nếu chúng ta bỏ ra khoảng 30-40 nghìn tỷ đồng với mức hỗ trợ 2% lãi suất thì sẽ tạo ra tín dụng khoảng 670 nghìn tỷ đồng, nếu hỗ trợ 3% lãi suất thì sẽ tạo ra khoảng hơn 1 triệu tỷ đồng cho nền kinh tế. Như vậy, bỏ ra ít mà lại thành nhiều, có tác dụng lan tỏa. Gói hỗ trợ lãi suất này có ý kiến quan ngại năm 2008- 2009 áp dụng không tốt là đúng. Vì lúc đó hỗ trợ tràn lan, không có mục tiêu, không có tiêu chí cụ thể. Bây giờ chúng ta vẫn đang hỗ trợ lãi suất cho Ngân hàng Chính sách xã hội, Ngân hàng Nông nghiệp nhưng hàng năm vẫn giải ngân, quyết toán được bình thường. Mình cứ muốn dễ làm khó bỏ thì không nên. Cần phải có gói hỗ trợ về lãi suất, tập trung vào một số ngành, lĩnh vực quan trọng, các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi..., tức là hỗ trợ có điều kiện chứ không phải là hạ chuẩn. Chú trọng cải tạo chung cư cũ. Hiện nay Hà Nội có 1.560 tòa chung cư cũ cần cải tạo, TP. Hồ Chí Minh khoảng 600 tòa, Hải Phòng cũng rất nhiều... nhưng các nhà đầu tư không đầu tư vì không tìm được điểm hòa vốn, vướng các vấn đề về quy hoạch. Nếu chúng ta hỗ trợ tài chính để nhà đầu tư có cơ hội đầu tư, có lãi ở mức độ nhất định nào đó thì mới làm được. Nếu gỡ được điểm nghẽn này thì Hà Nội, TP Hồ Chí Minh tăng trưởng 7-8% là bình thường. Bên cạnh đó, hỗ trợ xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân theo hình thức thuê mua chứ không phải là bán như hiện nay. Chủ tịch VCCI cũng đề xuất vấn đề này đầu tư các thiết chế cho công nhân.

Cùng với đó, hỗ trợ các lĩnh vực chịu thiệt hại nặng như vận tải hàng không, đường bộ, đường sắt, dịch vụ hoặc các lĩnh vực ưu tiên có cơ hội như công nghệ thông tin, chuyển đổi số, hiện đại hóa y tế... Tăng thêm hạn mức phát hành trái phiếu để Chính phủ bảo lãnh cho Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay hỗ trợ sản xuất và việc làm cho các đối tượng gặp khó khăn. Hiện nay Ngân hàng Chính sách xã hội nợ xấu chỉ có 0,4% và tập trung cho người nghèo, người yếu thế vay giải quyết sinh kế, cho vay trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Đây chính là an sinh xã hội. Chúng ta không dùng tiền trực tiếp nhưng lại giải quyết được sinh kế cho người dân thông qua Ngân hàng chính sách xã hội.

Một số ý kiến đề nghị tiếp tục tiết giảm chi thường xuyên, đẩy nhanh tiến độ thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp. Phối hợp với Ngân hàng Nhà nước trong việc phát hành trái phiếu Chính phủ, nghiên cứu khả năng Ngân hàng Trung ương mua trái phiếu Chính phủ vì khi muốn tăng bội chi, tăng nợ công thì phải đi vay, nếu vay mà thị trường vốn không đáp ứng được thì có thể tính đến câu chuyện này.

Rà soát, khai thác nguồn vốn đang tồn đọng tại các Quỹ ngoài ngân sách nhà nước như Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích, Quỹ Vaccine hay Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ tại doanh nghiệp... Tôi có thông tin khoảng 1 tỷ USD nằm ở doanh nghiệp mà không tiêu được do những vướng mắc trong thi hành Luật Khoa học và Công nghệ. Chúng ta có cho phép doanh nghiệp sử dụng nguồn này để chuyển đổi số, mua sắm tài sản, đổi mới công nghệ được không? Quy định hiện nay chỉ được dùng cho nghiên cứu khoa học. Chúng tôi đã đề xuất rất nhiều lần, tới đây giao cho Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường phối hợp với Ủy ban Tài chính và Ngân sách rà soát vấn đề này. Tại sao Quỹ này “đóng băng” ở đó không sử dụng được? Nếu có vướng mắc gì về mặt luật pháp thì phải tập trung tháo gỡ để có thể áp dụng trong tình thế đặc biệt hiện nay. Quy định khiến hàng tỷ USD của doanh nghiệp nhà nước (chưa kể tư nhân) trích lập Quỹ mà không dùng được là một điểm nghẽn phải tháo gỡ. Một số ý kiến cũng đề nghị tiếp tục nghiên cứu để giảm phí bảo hiểm xã hội, giảm thuế bảo vệ môi trường, giảm phí trước bạ ô tô, bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa...

Về chính sách tiền tệ, nhiều ý kiến đề nghị ngân hàng Trung ương có thể bằng các công cụ của chính sách tiền tệ như: phấn đấu giảm lãi suất điều hành, các công cụ của thị trường mở cùng với cắt giảm chi phí của ngân hàng thương mại để tiếp tục chia sẻ khó khăn với các đối tượng tiếp cận tín dụng. Nhóm nghiên cứu của Thường trực Ủy ban Kinh tế và các chuyên gia đề nghị tối thiểu mức giảm từ 0,5-1%. Lãi suất của chúng ta vừa qua đã thấp rồi nhưng vẫn còn cao so với khu vực. Lạm phát 11 tháng chỉ 1,84%. Lãi suất cơ bản chưa đến 2%, chênh lệch lãi suất tiền gửi và lãi suất cho vay vẫn còn khá lớn. Tôi nghĩ cũng còn dư địa để điều chỉnh, chia sẻ một phần khó khăn với doanh nghiệp.

Một số ý kiến đề nghị tiếp tục thực hiện giãn, hoãn, cơ cấu lại các khoản nợ vay để chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp, hỗ trợ nguồn vốn cho các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ phục hồi sản xuất kinh doanh. Sử dụng linh hoạt các công cụ khác của chính sách tiền tệ. Có ý kiến đề nghị tạm thời "neo" tỷ lệ tiền vay trung và dài hạn như mức hiện nay, tức là khoảng 34%, theo lộ trình sẽ phải kéo về khoảng 30%, nhưng trong điều kiện đặc biệt cần giải pháp đặc biệt thì có thể tạm thời “neo” lại, trì hoãn một vài năm để không tạo áp lực buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất huy động vốn vay.

Bên cạnh đó cũng cần có giải pháp tăng cường vốn điều lệ cho ngân hàng, kể cả ngân hàng Nhà nước và ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước. Trong hơn 10 triệu tỷ đồng dư nợ tín dụng thì 4 ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước chiếm tỷ trọng dư nợ tín dụng hơn 50%. Phải chăm lo, tăng cường năng lực cho 4 ngân hàng này mới gánh vác được trách nhiệm. Một mặt chúng ta đòi hỏi ngân hàng chia sẻ nhiều hơn với nền kinh tế, một mặt nền kinh tế cũng phải có trách nhiệm với các ngân hàng thương mại. Đây là mối quan hệ biện chứng.

Các ý kiến cũng đề nghị cần theo dõi và xây dựng các kịch bản ứng phó với rủi ro lạm phát đang có xu hướng gia tăng và cũng phải tính toán đến rủi ro chúng ta lỡ nhịp với kinh tế thế giới. Việt Nam đang hồi phục đi lên thì các nước lại thắt chặt chính sách tài khóa và tiền tệ. Đây cũng là vấn đề phải tính toán, tăng cường khả năng dự báo.

Một số ý kiến đề nghị nghiên cứu gói cho vay tái cấp vốn với quy mô đủ lớn để hỗ trợ gói tín dụng nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân và người lao động như đã áp dụng trong thời kỳ giải quyết hậu quả khủng hoảng kinh tế trước đây.

Về sử dụng nguồn lực, các ý kiến cho rằng, đầu tiên cần tập trung cho lĩnh vực y tế. Trong đó, ưu tiên tăng chi ngân sách củng cố hệ thống y tế cơ sở các cấp, chú trọng y tế cơ sở, y tế dự phòng; đầu tư hiện đại hóa ngành y tế, các trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC); đẩy mạnh mua vaccine cùng nghiên cứu, sản xuất vaccine trong nước; tăng cường năng lực xét nghiệm, trang thiết bị y tế, đào tạo huấn luyện nghiệp vụ y tế, chủ động phòng chống dịch Covid - 19...

Ưu tiên khôi phục thị trường lao động

Về lao động việc làm, các ý kiến đề nghị phân bổ nguồn lực hợp lý để bảo đảm an sinh xã hội, ưu tiên khôi phục thị trường lao động, hỗ trợ cho lao động quay trở lại làm việc, khắc phục tình trạng đứt gãy thị trường lao động, thiếu lao động… Tăng quy mô đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo trong hợp tác công tư, chuyển đổi số. Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi thị trường với những đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề như lao động nữ, lao động trẻ, đầu tư vào các chính sách thị trường lao động chủ động bao gồm dịch vụ, việc làm, công việc làm có trợ cấp, các chương trình việc làm công, tăng cường an toàn và sức khỏe nghề nghiệp, xây dựng cơ chế và quy trình đối thoại, phản ánh tiếng nói của những đối tượng bị ảnh hưởng nhất.

Về hỗ trợ doanh nghiệp và người sử dụng lao động, các ý kiến đề nghị hỗ trợ người sử dụng lao động để sớm ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh, hỗ trợ chuyển đổi số, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Cần có chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo, kiến tạo môi trường vĩ mô, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, chia sẻ rủi ro cho doanh nghiệp, tài trợ các dự án nâng cấp đổi mới công nghệ của doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến, chế tạo…

Về cơ sở hạ tầng, một số ý kiến đề nghị bổ sung vốn cho các dự án quan trọng đã nằm trong danh mục đầu tư công và chuẩn bị xong thủ tục đầu tư, có thể phân bổ và giải ngân vốn được ngay, bao gồm cả các dự án quan trọng còn dở dang do thiếu vốn để có khả năng giải ngân ngay, chú trọng tính hài hòa các vùng, miền, lĩnh vực, có thể hỗ trợ giải phóng mặt bằng dự án đối với một số dự án có ý nghĩa quan trọng đối với vùng cũng như quốc gia. Vấn đề quan trọng nhất là đẩy nhanh công tác chuẩn bị đầu tư.

Vấn đề an sinh xã hội, các ý kiến đề nghị nghiên cứu hỗ trợ tiền thuê nhà của lao động ngoại tỉnh đến làm việc tại các khu vực kinh tế trọng điểm, hỗ trợ đào tạo nghề; khẩn trương sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội Việt Nam để giải quyết những vấn đề bất cập hiện nay đối với lĩnh vực này.

Một số vấn đề khác như chuyển đổi số bao gồm xây dựng chính quyền số, kinh tế số, xã hội số, thành phố thông minh... là lựa chọn cấp thiết, nhiệm vụ bao trùm trong cả giai đoạn 2021-2025 và có thể đẩy mạnh từ giai đoạn phục hồi, phát triển kinh tế này. Khuyến khích đầu tư xanh, kinh tế xanh, phục hồi xanh, kinh tế tuần hoàn, vấn đề môi trường, năng lượng xanh, năng lượng sạch, thực hiện việc giảm khí thải xuống mức zero. Phải đầu tư nhiều hơn cho công nghệ, tăng thuế phát thải các-bon. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho môi trường đầu tư kinh doanh. Các ý kiến cũng cho rằng, nhiều doanh nghiệp cần thể chế nhiều hơn là cần tiền. Quốc hội, Chính phủ đang tập trung cho vấn đề cải cách thể chế, nhất là môi trường đầu tư kinh doanh, các thủ tục hành chính…

Về kích cầu nội địa, tăng cường xuất khẩu, kích cầu một số ngành, lĩnh vực như du lịch, bán lẻ, vận tải, lưu trú, sắp xếp lại chuỗi cung ứng, nhất là chuỗi cung ứng nông sản, tháo gỡ nút thắt về logistics, chuỗi phân phối, xây dựng các vùng chuyên canh và bảo đảm, hoàn chỉnh vùng nguyên liệu hướng vào thị trường mới và giữ vững thị trường cũ; tập trung phát triển kinh tế hộ, kinh tế tập thể, hợp tác xã… Chú trọng khâu thực thi chính sách, đặc biệt là quản trị rủi ro, bảo đảm các chính sách nhanh chóng đi vào cuộc sống, hỗ trợ tích cực để phục hồi, phát triển kinh tế trong thời gian tới. Tăng cường sự phối hợp, hợp tác và hỗ trợ quốc tế giữa các nước, các khu vực với nhau cũng như các tổ chức quốc tế.

Tự tin vào chính mình, dân tộc mình để biến nguy thành cơ

Để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, giải quyết các tồn tại, thúc đẩy phục hồi, phát triển kinh tế trong thời gian tới, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ cần tích cực, khẩn trương nghiên cứu, căn cứ các ý kiến rất quý báu của các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức trong nước và quốc tế, các doanh nhân hôm nay để đưa ra các giải pháp kịp thời và phù hợp; đồng thời hoàn thiện chương trình tổng thể phục hồi, phát triển kinh tế xã hội, trong đó lưu ý đến vấn đề cải cách và hoàn thiện về thể chế.

Diễn đàn Kinh tế lần này được tổ chức nhằm thực hiện nhiệm vụ cấp bách nhưng nhờ sự nỗ lực tích cực của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và Ban Kinh tế Trung ương, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Văn phòng Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các cơ quan hữu quan cho đến nay đã thành công tốt đẹp.

Qua Diễn đàn đã toát lên một số thông điệp như: chúng ta phải tự cường, phải có ý thức đứng trên đôi chân của mình, không ngừng cải thiện năng lực quản trị quốc gia cũng như năng lực quản trị doanh nghiệp. Nhiều diễn giả cho rằng chúng ta phải lạc quan, tự tin vào chính mình, tự tin vào dân tộc mình, tự tin với khả năng biến nguy thành cơ, tự tin trong tìm kiếm cơ hội…

Thông điệp rất nhất quán, rất thống nhất và được nói nhiều ở Diễn đàn là chúng ta đồng hành với nhau. Ngạn ngữ có câu muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa phải đi cùng nhau. Muốn đi xa trong điều kiện đường xá khúc khuỷu, gập ghềnh, khó khăn, thách thức như hiện nay thì càng phải đoàn kết, sát cánh cùng nhau, không chỉ đoàn kết trong nước mà còn tăng cường đoàn kết, hợp tác quốc tế, khu vực. Tôi cho đây là thông điệp hết sức quan trọng.

Các thông tin tại Diễn đàn với những kiến nghị, giải pháp rõ ràng, cụ thể sẽ là dữ liệu đầu vào hết sức quan trọng để Chính phủ, Quốc hội xây dựng, hoàn thiện chương trình tổng thể phục hồi, phát triển kinh tế, xã hội và đề xuất các gói chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ cho phòng, chống dịch Covid - 19 và chương trình tổng thể phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tôi tin rằng, sau cơn mưa trời lại sáng và sẽ càng rực rỡ hơn. Hãy biến Covid – 19 thành cơ hội của chúng ta!

Phạm Thúy lược ghi