Một số kinh nghiệm trong hoạt động thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh

Qua quá trình chuẩn bị các kỳ họp HĐND tỉnh, có thể rút ra những kinh nghiệm như sau:

1. Đảm bảo tính chủ động trong công tác thẩm tra

Thành viên các ban HĐND đa số là kiêm nhiệm và sự am hiểu về các lĩnh vực cũng có giới hạn, trong khi các báo cáo, đề án của UBND tỉnh trình mỗi kỳ họp có nhiều nội dung trên nhiều lĩnh vực khác nhau, có những vấn đề mang tính chiến lược lâu dài, có những vấn đề mang tính chuyên môn sâu, thậm chí có vấn đề khá phức tạp và nhạy cảm, nếu không có cách làm thích hợp thì ban HĐND khó có thể thẩm tra đạt chất lượng. Do đó, trước hết các ban HĐND phải bảo đảm tính chủ động, chuẩn bị tốt các điều kiện cần thiết để phục vụ cho công tác thẩm tra. Các vấn đề lớn, phức tạp phải dành thời gian thỏa đáng để tiếp cận thông tin, sớm có kế hoạch và tổ chức giám sát, khảo sát, TXCT để nắm thực trạng tình hình; thường xuyên cập nhật các văn bản pháp luật, các văn bản sửa đổi, bổ sung có liên quan; nắm thông tin về ý kiến của các bộ chuyên ngành; tham dự các cuộc họp của UBND và cơ quan soạn thảo bàn về nội dung có liên quan; phân công thành viên ban và chuyên viên Văn phòng có khả năng tiếp cận vấn đề để tập trung nghiên cứu; tranh thủ ý kiến của các cá nhân có kinh nghiệm và am hiểu sâu về nội dung thẩm tra... Có vậy ban mới nắm chắc, hiểu sâu vấn đề và khi đến hội nghị thẩm tra mới có nguồn thông tin phong phú, đa chiều, ý kiến phản biện của các thành viên ban có đủ căn cứ xác đáng, đề xuất giải pháp phù hợp và cũng từ đó mà báo cáo thẩm tra của ban cung cấp được nhiều thông tin bổ ích, có sức thuyết phục, giúp cho đại biểu HĐND có đủ căn cứ xem xét, quyết nghị.

2.Tuân thủ trình tự, thủ tục và thời gian trong quá trình soạn thảo, thẩm tra

Theo quy định, các báo cáo, đề án và dự thảo nghị quyết trình kỳ họp phải được tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục và thời gian quy định như: lập chương trình xây dựng Nghị quyết của HĐND, phân công cơ quan soạn thảo; tổ chức lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức hữu quan và đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản; thẩm định của Sở Tư pháp; thông qua tập thể UBND; thẩm tra của ban và Thường trực HĐND tỉnh. Tuy nhiên, trong thực tế một số nội dung phát sinh gần đến kỳ họp UBND tỉnh mới yêu cầu xin thông qua báo cáo, đề án và dự thảo nghị quyết, không có trong danh mục ban hành nghị quyết đã được HĐND thông qua, nhưng do yêu cầu cần thiết của vấn đề buộc phải bổ sung danh mục ban hành nghị quyết, dẫn đến sự bị động trong thẩm định, thẩm tra, nhiều trường hợp hồ sơ, tài liệu gửi thẩm tra rất chậm trễ. Thực trạng đó cho thấy, nếu cơ quan trình, cơ quan soạn thảo văn bản thực hiện đúng trình tự, thủ tục và thời gian theo quy định thì đó cũng là nhân tố quan trọng góp phần bảo đảm cho các báo cáo, đề án, dự thảo nghị quyết đạt chất lượng và thuận lợi trong công tác thẩm tra. Để khắc phục những hạn chế đó, trong những năm gần đây việc xác định nội dung Chương trình xây dựng Nghị quyết của HĐND hàng năm càng được chú trọng nên hạn chế các báo cáo, đề án “phát sinh đột xuất”; hồ sơ, tài liệu gửi thẩm tra phần lớn là đúng quy định. Mặc khác, các ban HĐND còn thường xuyên nắm thông tin tư liệu, kịp thời phát hiện những bất cập trong quá trình soạn thảo và đề xuất với Thường trực HĐND- UBND có ý kiến đôn đốc, nhắc nhở khắc phục những lệch lạc, đảm bảo cho các văn bản thông qua HĐND tuân thủ đúng trình tự, thủ tục và thời gian theo luật định.

3. Phối hợp chặt chẽ, thống nhất giữa Thường trực và các Ban HĐND

Theo quy định, các ban HĐND có nhiệm vụ tổ chức hội nghị thẩm tra các báo cáo, đề án và dự thảo nghị quyết do UBND tỉnh trình kỳ họp, sau cuộc họp đó, Ban HĐND xây dựng báo cáo thẩm tra gửi cho Thường trực và đại biểu HĐND. Đặc biệt, đối với những trường hợp còn có ý kiến khác nhau thì ban làm rõ nội dung còn khác nhau trình Thường trực HĐND xem xét, cho ý kiến (trước khi trình HĐND) để ban HĐND và cơ quan trình tiếp tục cân nhắc (điều chỉnh, bổ sung), hoàn chỉnh văn bản trình kỳ họp. Nếu làm đúng trình tự nói trên thì sẽ mất rất nhiều thời gian, trong khi áp lực về thời gian và công việc chuẩn bị cho kỳ họp là rất lớn. Do đó, cần thống nhất phối hợp tổ chức chung một cuộc hội nghị thẩm tra các văn bản trình kỳ họp với đầy đủ thành phần . Tùy theo từng nội dung mà phân công một ban chủ trì với sự tham gia đầy đủ các thành phần trong Thường trực HĐND, các thành viên của ban chủ trì và Trưởng, Phó các ban HĐND còn lại; về phía cơ quan trình dự thảo phải có Chủ tịch hoặc Phó chủ tịch UBND tỉnh, đại diện cơ quan soạn thảo và các cơ quan có liên quan.

4.Thực hiện đúng yêu cầu và nội dung thẩm tra, thể hiện tính phản biện

Vấn đề có tính quyết định đến chất lượng của công tác thẩm tra (bao gồm công tác chuẩn bị báo cáo dự thảo, chất lượng hội nghị thẩm tra và chất lượng của báo cáo thẩm tra) trước hết là ban HĐND phải xác định tính hợp Hiến, hợp pháp và tính khả thi, tính đúng đắn của các nội dung trình kỳ họp. Trên cơ sở đó, trong hội nghị thẩm tra phải nêu cụ thể những vấn đề thống nhất, không thống nhất, những vấn đề cần làm rõ thêm, những vấn đề còn có ý kiến khác nhau... Nội dung báo cáo thẩm tra phải thật súc tích và có sức thuyết phục, đi sâu phân tích những vấn đề chưa thống nhất, những vấn đề có ý kiến khác nhauvà những vấn đề cần kiến nghị giải quyết đối với các cấp, các ngành.

Đặc biệt, để nâng cao chất lượng công tác thẩm tra, chủ động và làm tốt việc nghiên cứu, thu thập các nguồn thông tin để có cơ sở phản biện một cách khách quan, “có lý, có tình”, có căn cứ và dẫn chứng cụ thể. Có như vậy các kiến nghị được cơ quan trình tiếp thu, điều chỉnh, bổ sung vào văn bản. Nếu thẩm tra chỉ dừng lại nêu ý kiến “không thống nhất” hoặc “đề xuất chung chung” thì không đủ sức thuyết phục đối với cơ quan trình, cơ quan soạn thảo và đại biểu HĐND cũng không đủ cơ sở để xem xét, quyết định về những đề xuất đó tại kỳ họp.

Ý thức được hoạt động thẩm tra là chức năng nhiệm vụ quan trọng của các Ban HĐND, chất lượng thẩm tra tốt sẽ có ý nghĩa quan trọng giúp cho đại biểu HĐND thảo luận và quyết định các vấn đề tại kỳ họp được đúng đắn, các Ban HĐND tỉnh đã thực hiện tốt công tác này để góp phần nâng cao vị thế vai trò của HĐND. Với các kinh nghiệm thực tiễn, trong thời gian tới HĐND các cấp sẽ từng bước khắc phục những biểu hiện còn mang tính hình thức trong hoạt động, làm tốt chức năng nhiệm vụ, phát huy vai trò của mình trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương.

Lê Xuân