1. Đặt vấn đề:

Giám sát là một trong hai chức năng quan trọng của HĐND. Thông qua hoạt động giám sát, HĐND phát hiện những vấn đề bất cập, chỉ ra nguyên nhân và có những kiến nghị, đề xuất nhằm giải quyết những tồn tại, bất cập đó, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh tại địa phương. Do vậy, nâng cao hiệu quả giám sát không chỉ là quá trình nỗ lực, phấn đấu không ngừng của cơ quan dân cử mà còn là đòi hỏi, mong đợi từ phía cử tri.

Nhìn chung, hoạt động giám sát thường bao gồm ba giai đoạn: xây dựng, chương trình, kế hoạch giám sát; triển khai thực hiện kế hoạch và kết luận, kiến nghị, đề xuất sau giám sát. Do vậy, để hoạt động giám sát có hiệu quả phải quan tâm một cách toàn diện cả ba giai đoạn này. Tuy nhiên, nếu sau giám sát, tình hình kinh tế - xã hội nói chung cũng như nội dung, lĩnh vực được giám sát không có chuyển biến gì thì rõ ràng hiệu quả giám sát chỉ dừng lại ở trên giấy. Thực tế đã có không ít những ý kiến, kiến nghị rất xác đáng của đoàn giám sát không được các cơ quan tiếp thu một cách nghiêm túc, do vậy không triển khai thực hiện đầy đủ. Điều này làm giảm hiệu lực giám sát của HĐND, giảm hiệu quả của hoạt động giám sát và sâu xa hơn còn gây mất lòng tin của của cử tri, của nhân dân vào cơ quan dân cử. Vì vậy, HĐND với vai trò, vị trí và quyền hạn của mình phải kiên trì theo đuổi vấn đề giám sát, tích cực đôn đốc để đảm bảo những kiến nghị, giải pháp đưa ra được thực thi trong thực tế. Chính vì vậy, trong nhiệm kỳ qua, song song với việc đảm bảo chất lượng hoạt động giám sát, Ban Pháp chế HĐND Tỉnh đã tập trung nghiên cứu nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát.

2. Tình hình và các giải pháp đã triển khai thực hiện:

Xác định hoạt động giám sát là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, hàng năm, Ban Pháp chế đã chủ động xây dựng, đề xuất chương trình giám sát của Ban để trình kỳ họp HĐND tỉnh thông qua. Nội dung các chuyên đề được lựa chọn có tính trọng tâm, trọng điểm. Trong nhiệm kỳ, Ban Pháp chế đã tiến hành giám sát 12 chuyên đề về các lĩnh vực Ban phụ trách. Nội dung chuyên đề giám sát liên quan đến việc triển khai thực hiện một số văn bản luật mới được ban hành như Luật Doanh nghiệp, Luật Thi hành án Dân sự; việc thực hiện Nghị quyết của HĐND tỉnh để kịp thời có kiến nghị điều chỉnh, bổ sung thích hợp như việc thực hiện Nghị quyết số 314/2010/NQ-HĐND ngày 10/7/2010 của HĐND tỉnh về số lượng, chức danh và mức phụ cấp đối với những người hoạt động không chuyên trách cấp xóm và xã, khối, bản trên địa bàn tỉnh hay những vấn đề lớn phát sinh trong đời sống xã hội, nổi cộm trong quản lý nhà nước thu hút sự quan tâm của dư luận thuộc lĩnh vực Ban phụ trách như xử lý vi phạm trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản; công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại; công tác phòng cháy và chữa cháy; công tác tuyển dụng, sử dụng công chức, viên chức; việc xét xử, giải quyết các vụ việc dân sự...

Các cuộc giám sát được tiến hành ở phạm vi rộng và có chiều sâu. Việc lựa chọn đơn vị được giám sát căn cứ vào từng nội dung chuyên đề để đảm bảo tính khái quát, tính đại diện, nhu cầu và khả năng thu thập thông tin qua giám sát, nhưng vẫn đảm bảo sự điều hòa, phối hợp, không để xảy ra sự trùng lặp về đơn vị được giám sát với các Đoàn giám sát khác. Phương thức giám sát có nhiều đổi mới: khảo sát thực tế ở cơ quan, đơn vị cơ sở để nắm bắt thông tin, tình hình rồi mới tiến hành làm việc với cơ quan chủ quản để làm rõ vấn đề; sau giám sát tổ chức họp Ban, mời đại diện Lãnh đạo UBND tỉnh, đại diện các ngành có liên quan tham dự để giải trình, thảo luận, thống nhất kết luận giám sát. Báo cáo kết quả giám sát đánh giá toàn diện về kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và đưa ra kiến nghị, giải pháp đến các cấp, các ngành, cơ quan, đơn vị liên quan để thực hiện tốt hơn nhiệm vụ trong thời gian tới. Song song với việc báo cáo Thường trực HĐND tỉnh về kết quả giám sát, từ năm 2014 đến nay Ban đã ban hành Công văn đề nghị UBND tỉnh nghiên cứu thực hiện các kiến nghị của Ban. Vì thế, chất lượng giám sát được nâng lên, các kiến nghị, đề xuất của Ban được đánh giá cao và có giá trị thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Phần lớn kiến nghị, đề xuất của Ban đã được UBND tỉnh, các đơn vị được giám sát triển khai giải quyết, thực hiện có hiệu quả.

Nhưng không dừng ở đó, để đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát, Ban đã triển đồng thời nhiều giải pháp khác nhau như:

-Trước các kỳ họp thường kỳ của HĐND tỉnh, Ban Pháp chế đã hệ thống, tập hợp các kiến nghị, đề xuất của Ban đối với UBND tỉnh để gửi cho Thường trực HĐND tỉnh để tổng hợp, đề nghị UBND tỉnh báo cáo kết quả giải quyết; Riêng đối với các kiến nghị, đề xuất liên quan đến thẩm quyền của các cơ quan Trung ương, trước các kỳ họp Quốc hội, Ban đã tổng hợp để gửi cho Đoàn ĐBQH tỉnh tổng hợp, kiến nghị đối với Chính phủ và Bộ, Ngành Trung ương nghiên cứu, giải quyết.;

-Định kỳ hàng quý, 6 tháng, Ban Pháp chế ban hành Công văn yêu cầu các sở, ngành, đơn vị báo cáo kết quả thực hiện các kiến nghị sau giám sát. Văn bản yêu cầu báo cáo nêu rõ từng kiến nghị cụ thể và yêu cầu đơn vị báo cáo rõ tiến độ thực hiện.

- Tổ chức 02 cuộc khảo sát, làm việc với 09 cơ quan, đơn vị để đánh giá việc thực hiện một số kiến nghị, đề xuất qua giám sát, khảo sát của Ban Pháp chế; những nội dung đã thực hiện, những nội dung chưa thực hiện, khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân. Sau các cuộc khảo sát, Ban đã báo cáo rõ với Thường trực HĐND và UBND tỉnh những kiến nghị đã thực hiện, kiến nghị chưa thực hiện và tiếp tục đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo các cơ quan, đơn vị có giải pháp thực hiện các kiến nghị chưa được thực hiện.

- Việc đôn đốc được "đeo bám" thường xuyên, không chỉ tại các cuộc khảo sát, giám sát mà còn ở các các cuộc họp, các buổi thẩm tra các Báo cáo chuẩn bị trình kỳ họp hoặc làm việc trực tiếp với lãnh đạo ngành hoặc nhắc nhở qua điện thoại...

Việc triển khai nhiều giải pháp để đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát của Ban Pháp chế đã được sự đồng tình ủng hộ của UBND tỉnh và các ngành, các cơ quan có liên quan. Chính vì vậy, nhiều kiến nghị của Ban Pháp chế đã được triển khai thực hiện nghiêm túc, góp phần làm chuyển biến tình hình, nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước và kịp thời chấn chỉnh, khắc phục các tồn tại hạn chế. Điển hình là việc tiếp thu thực hiện một số kiến nghị của Ban như sau:

- Về việc thực hiện Luật doanh nghiệp: UBND tỉnh, Sở Kế hoạch Đầu tư đã tiếp thu kiến nghị về các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Luật doanh nghiệp như:Tổ chức rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp và hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp để kịp thời điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với các văn bản pháp luật hiện hành; Đẩy mạnh công tác cải cách hành chính về các lĩnh vực liên quan đến người dân, doanh nghiệp; tiếp tục rà soát việc thực hiện quy trình, thủ tục liên quan đến các quyền lợi và nghĩa vụ của doanh nghiệp; tăng cường kiểm tra việc xử lý các khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp...

- Giám sát công tác quản lý, bảo vệ rừng: Từ kết quả giám sát, Ban Pháp chế đã đề xuất chất vấn UBND tỉnh và giám đốc các sở ngành liên quan trả lời trực tiếp tại kỳ họp thứ 5 HĐND tỉnh khóa XVI. Từ giám sát và chất vấn trực tiếp, UBND tỉnh và Sở Nông nghiệp & PTNT đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt góp phần tạo chuyển biến và nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ rừng.

- Giám sát việc thực hiện Nghị quyết 314/2010/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân tỉnh về số lượng, chức danh và phụ cấp đối với cán bộ không chuyên trách ở cấp xã, xóm trên địa bàn tỉnh. Sau giám sát, Ban Pháp chế đã kiến nghị UBND tỉnh, Sở Nội vụ rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động của từng chức danh, khối lượng, tính chất công việc, tính hợp lý trong việc phân loại nhóm chức danh; mức độ phù hợp và yêu cầu của thực tiễn công việc đối với từng chức danh tại các địa bàn khác nhau với mục tiêu tinh giản số lượng, nâng cao hiệu quả hoạt động của các chức danh và các chế độ chính sách đối với cán bộ không chuyên trách. Tiếp thu kiến nghị của Ban Pháp chế, tại kỳ họp thứ thứ 10, UBND tỉnh đã trình HĐND tỉnh thông qua Nghị quyết mới thay thế Nghị quyết 314/2010/NQ-HĐND theo hướng giảm bớt chức danh, nâng mức phụ cấp hàng tháng, tăng phụ cấp kiêm nhiệm...

- Về công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại trên địa bàn tỉnh: Từ kiến nghị của Ban Pháp chế, UBND tỉnh đã ban hành Quy chế về quan hệ phối hợp hoạt động giữa các cơ quan quản lý nhà nước và nâng cao tinh thần, trách nhiệm công vụ, thực hiện đồng bộ các giải pháp đấu tranh phòng, chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại có hiệu quả. Sở Công thương đã phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai nhiều đợt kiểm tra, thanh tra liên ngành để tăng cường kiểm soát và xử lý các hành vi gian lận thương mại, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm.

- Về công tác tuyển dụng, sử dụng công chức, viên chức trên địa bàn tỉnh: Qua giám sát, Ban Pháp chế đã kết luận chỉ rõ các tồn tại, khuyết điểm nhất là tình trạng một số cơ quan, đơn vị và người đứng đầu thực hiện chưa nghiêm chủ trương của Đảng, quy định của Nhà nước về tuyển dụng, quản lý công chức, viên chức và hợp đồng lao động; làm dư thừa, lãng phí trong sử dụng nhân lực, ảnh hưởng kỷ cương trong quản lý nhà nước, gây dư luận không tốt trong nhân dân về công tác tuyển dụng. Tiếp thu kiến nghị của Ban Pháp chế, UBND tỉnh đã kịp thời ban hành Công văn số 8554/UBND-TH về việc chấn chỉnh hợp đồng lao động trong các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh). Báo cáo và kiến nghị của Ban Pháp chế đã bổ sung thêm thông tin làm cơ sơ cho Ban Thường vụ Tỉnh ủyban hành Chỉ thị 26-CT/TU ngày 16/12/2014 chấn chỉnh công tác tuyển dụng, sử dụng và quản lý người lao động trên địa bàn tỉnh. Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, UBND tỉnh nên tỉnh trạng hợp đồng lao động không đúng quy định trong các cơ quan, đơn vị đã được chấn chỉnh, tình trạng hợp đồng làm nhiệm vụ công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước cơ bản được chấm dứt.

- Về việc xét xử, giải quyết các vụ việc dân sự trên địa bàn tỉnh: Tòa án nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Tòa chuyên trách và Tòa án cấp huyện đẩy nhanh tiến độ giải quyết các vụ việc đang tạm đình chỉ, vụ án dân sự quá hạn, phức tạp kéo dài. UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 2950 chỉ đạo các Sở, ngành, UBND cấp huyện thực hiện nghiêm túc quy định của Bộ luật tố tụng dân sự về trách nhiệm cung cấp chứng cứ cho Tòa án khi có yêu cầu một cách kịp thời, đầy đủ, chính xác; Phối hợp với Tòa án nhân dân cùng cấp trong việc tham gia xác minh chứng cứ, định giá tài sản, xem xét, thẩm định tại chỗ, tống đạt văn bản tố tụng.

Tuy nhiên, bên cạnh đó những kết quả đã đạt được thì việc thực hiện các kiến nghị của Ban Pháp chế sau giám sát vẫn còn một số tồn tại, hạn chế và khó khăn, bất cập như: Việc tiếp thu phản hồi, trả lời, báo cáo về kết quả thực hiện các kết luận, kiến nghị từ các cuộc giám sát của các cấp, các ngành chức năng chưa được toàn diện và kịp thời. Một số kiến nghị chưa được các cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện nghiêm túc, tình thần tiếp thu cầu thị chưa cao, có khi còn chấp hành mang tính đối phó, vì vậy, hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước để chấn chỉnh, khắc phục các tồn tại, khuyết điểm chuyển biến còn chậm. Một số kiến nghị đòi hỏi phải có quá trình, thời gian và các điều kiện nguồn lực thực hiện lâu dài nên việc đánh giá hiệu quả các kiến nghị chưa thể thực hiện được ngay.

3. Bài học kinh nghiệm:

- Việc lựa chọn các chuyên đề giám sát phải là những vấn đề trọng tâm, còn nhiều tồn tại, khuyết điểm, dư luận nhân dân quan tâm, phản ánh, kiến nghị nhiều. Việc lựa chọn đơn vị được giám sát căn cứ vào từng nội dung chuyên đề để đảm bảo tính khái quát, tính đại diện, nhu cầu và khả năng thu thập thông tin qua giám sát, nhưng vẫn đảm bảo sự điều hòa, phối hợp, không để xảy ra sự trùng lặp về đơn vị được giám sát với các Đoàn giám sát khác.

- Hoạt động giám sát đảm bảo dân chủ và công tâm, đánh giá đúng những gì đối tượng giám sát làm tốt, chỉ ra những hạn chế và phê bình đúng mức, kiến nghị những giải pháp xác đáng để khắc phục tồn tại, hạn chế. Trước khi ban hành kết luận giám sát, chủ động tổ chức hội nghị để các thành viên Đoàn giám sát và cơ quan, đơn vị là đối tượng giám sát thêm một lần nữa tranh luận, giải trình trước khi đi đến thống nhất những nhận định, đánh giá căn bản trong Báo cáo kết quả giám sát. Đây chính là cách thức tạo sự đồng thuận và sự chủ động cho cơ quan được giám sát trong việc thực hiện các kiến nghị của Ban Pháp chế.

- Các kiến nghị, đề xuất phải là những vấn đề trọng tâm, có nội dung rõ ràng (không kiến nghị chung chung...) đúng phạm vi thẩm quyền, trách nhiệm của đối tượng chịu giám sát và có giá trị thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Đồng thời đây là những kiến nghị nhận được sự đồng thuận của các cấp, các ngành và dư luận xã hội, nhất là với đối tượng chịu sự giám sát trong quá trình thực hiện.

- Việc theo dõi tổng hợp, thống kê, yêu cầu báo cáo kết quả hoặc tổ chức khảo sát nắm tình hình thực hiện các kiến nghị sau giám sát của Ban Pháp chế là rất cần thiết. Một mặt là để các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm hơn, tích cực trong việc thực hiện kiến nghị của Ban. Mặc khác, Ban cũng rút được một số kinh nghiệm trong việc đưa ra các kiến nghị sau giám sát, khảo sát, trong việc theo dõi, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị của Ban để từ đó tiếp tục có giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát.

Một số kiến nghị đòi hỏi phải có thời gian, nguồn lực hoặc nhiều cơ quan phối hợp thực hiện thì kiến nghị HĐND tỉnh phải tạo điều kiện để cơ quan, đơn vị chịu sự giám sát triển khai thực hiện.

- Nên lựa chọn một số vấn đề chậm chuyển biến sau giám sát, đồng thời cũng là vấn đề cử tri quan tâm để đề xuất Thường trực HĐND tỉnh đưa ra chất vấn tại kỳ họp. Đây là biện pháp kiên quyết đối với những cơ quan, đơn vị thực hiện kiến nghị sau giám sát chậm hoặc các biện pháp khắc phục, sửa chữa chưa đạt yêu cầu.

- Phối hợp tốt với các cơ quan báo chí trong việc đưa thông tin, tuyên truyền trong quá trình giám sát cũng như đôn đốc các kiến nghị sau giám sát là hết sức cần thiết.

4. Một số kiến nghị, đề xuất:

- Kiến nghị Thường trực HĐND tỉnh, UBND tỉnh chủ động chuẩn bị nội dung, Kế hoạch triển khai thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân (có hiệu lực từ 01/7/2016), theo đó, đôn đốc các cấp các ngành, các cơ quan đơn vị chủ động quán triệt tuyên truyền, nắm bắt thông tin, các chế định mới về trách nhiệm, thẩm quyền các biện pháp thực hiện trong công tác giám sát của cơ quan dân cử, để khi Luật có hiệu lực là kịp thời áp dụng thực hiện.

- Kiến nghị Thường trực HĐND tỉnh có Kế hoạch bồi dưỡng tập huấn đối với các đại biểu là thành viên các Ban Pháp chế HĐND tỉnh nhiệm kỳ 2016 -2021 các kỹ năng, kinh nghiệm giám sát, nhất là giám sát hoạt động các cơ quan tư pháp.

Tiếp tục kiện tòa về nhân lực, tài chính, thông tin, phương tiện, cơ sở vật chất,… để các Ban HĐND thực hiện hoạt động giám sát, đặc biệt là bộ máy, cán bộ tham mưu, phục vụ và cơ chế hỗ trợ, bảo đảm cho hoạt động giám sát của HĐND. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân với các cơ quan nhà nước, Mặt trận tổ quốc và các cơ quan báo chí, tạo điều kiện để cử tri tham gia vào hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân. /.

Ban Pháp chế HĐND tỉnh