Phát biểu thảo luận, ông Trần Nhật Minh - ĐBQH chuyên trách đoàn Nghệ An cơ bản đồng tình với các nội dung dự kiến tiếp thu, chỉnh lý.
Tuy nhiên, từ quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng, đại biểu đã đưa ra 2 ý kiến đóng góp cụ thể, tập trung vào việc bảo đảm cơ sở pháp lý và tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là quyền chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND và vấn đề kỹ thuật lập hiến.
Theo đó, đại biểu Trần Nhật Minh bày tỏ đồng tình với việc giữ nguyên quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND.
Tuy nhiên, theo dự thảo Luật Tổ chức TAND đang được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp này, hệ thống TAND được tổ chức theo mô hình 3 cấp: TAND tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực. Theo đó, sẽ không có cấp Tòa án cấp tương đương với chính quyền địa phương cấp xã.
“Như vậy, vấn đề đặt ra là đại biểu HĐND cấp xã thực hiện quyền chất vấn đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND theo cơ chế nào? đại biểu HĐND cấp nào có quyền chất vấn Chánh án TAND khu vực, Viện trưởng VKSND khu vực?”, ông phân tích. “Bởi vì nếu giữ nguyên quy định hiện hành của Hiến pháp thì đại biểu HĐND cấp xã vẫn có quyền chất vấn đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND”.
Vấn đề này, tại Báo cáo số 41 ngày 30/5/2025 của TAND Tối cao về tổng hợp kết quả lấy ý kiến về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, đề xuất "giao HĐND cấp tỉnh chất vấn Chánh án TAND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương theo hướng: TAND khu vực báo cáo công tác trước Chánh án TAND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Chánh án TAND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương báo cáo công tác của Tòa án mình và TAND khu vực trước HĐND cấp tỉnh".
Theo Báo cáo của Chính phủ thì "kết quả tổng hợp ý kiến của Nhân dân, các ngành, các cấp cho thấy, có nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục duy trì cơ chế này và điều chỉnh theo hướng quy định đại biểu HĐND cấp tỉnh có quyền chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND cấp tỉnh và cấp khu vực".
Đại biểu Trần Nhật Minh nhận định: Đề xuất nêu trên mới bảo đảm quyền chất vấn của đại biểu HĐND cấp tỉnh mà chưa đảm bảo quyền chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã, chưa phù hợp với quy định của Khoản 2 Điều 115 Hiến pháp năm 2013, cho nên đề nghị cần phải làm rõ.
Tuy nhiên, ông cũng cho rằng, việc quy định cơ chế chất vấn của đại biểu HĐND đối với các chức danh nêu trên không thể quy định chi tiết được tại dự thảo Nghị quyết này mà cần được cụ thể hóa tại các văn bản Luật khác có liên quan như: Luật Tổ chức TAND, Luật Tổ chức VKSND, Luật Tổ chức chính quyền địa phương... đặc biệt là Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đang được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung.
Theo đại biểu, trong trường hợp các văn bản pháp luật liên quan không quy định quyền chất vấn của đại biểu HĐND cấp xã đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND như đề xuất nêu trên thì phải được Hiến pháp trao quyền cho Quốc hội quy định.
Do đó, đề có cơ sở pháp lý cho việc cụ thể hóa quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND tại các dự án luật liên quan, đại biểu Trần Nhật Minh đề nghị tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Khoản 2, Điều 115 Hiến pháp 2013 theo hướng bổ sung cụm từ "theo quy định của Quốc hội" tại cuối cụm từ "Thủ trưởng cơ quan thuộc Ủy ban Nhân dân" và viết lại thành “đại biểu Hội đồng nhân dân có quyền chất vấn Chủ tịch Ủy ban nhân dân, các thành viên khác của Ủy ban nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân và người đứng đầu cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân theo quy định của Quốc hội".
Về kỹ thuật lập hiến, tại dự thảo Nghị quyết vẫn còn sử dụng cụm từ "thành phố trực thuộc Trung ương" (tại Khoản 4 Điều 1 sửa đổi, bổ sung Điều 110 Hiến pháp và Khoản 3 Điều 2).
Tuy nhiên, tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương đang được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này và Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh vừa được Quốc hội thông qua không sử dụng cụm từ này mà chỉ sử dụng cụm từ "thành phố".
“Với cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hiện nay, khi không còn mô hình thành phố trực thuộc tỉnh nữa, theo tôi cụm từ "thành phố" được dùng để chỉ "thành phố trực thuộc Trung ương" là phù hợp. Do đó, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu sửa đổi để thống nhất”, vị đại biểu đoàn Nghệ An nêu ý kiến.
Theo báo cáo của Chính phủ, sau 1 tháng tổ chức lấy ý kiến, với sự tham gia tích cực của các tầng lớp Nhân dân đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả các nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Tuyệt đại đa số các ý kiến (99,75%) đều tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung và nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 như đã nêu trong Tờ trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Bên cạnh đó, cũng có ý kiến đề nghị rà soát, sửa đổi thêm một số điều khoản khác của Hiến pháp; đề nghị tiếp tục chỉnh lý về kỹ thuật lập hiến trong một số điều khoản cụ thể để bảo đảm tính ổn định, lâu dài của Hiến pháp.
Chiều cùng ngày, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Thành Duy - Phan Hậu
