Nỗ lực vượt qua khó khăn
Tỉnh Nghệ An có 27 xã thuộc 6 huyện, có đường biên giới tiếp giáp với 3 tỉnh: Hủa Phăn, Xiêng Khoảng, Bô Ly Khăm Xay (Lào). Các xã biên giới có diện tích tự nhiên 472.236,1ha, dân số 127.847 người (trong đó đồng bào dân tộc thiểu số là 122.733 người, chiếm 96% dân số) với 27.794 hộ được phân bố trong 331 bản; có 1 cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn, 1 cửa khẩu chính Thanh Thủy và 3 cửa khẩu phụ. Đây là địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại, có vai trò quan trọng đối với môi trường sinh thái của tỉnh. Tuy nhiên, đây là khu vực tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm, thiếu bền vững; sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún, chủ yếu là tự cung tự cấp; đời sống Nhân dân còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao; lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa còn nhiều hạn chế; kết cấu hạ tầng còn nhiều bất cập; bên cạnh đó, an ninh trật tự khu vực biên giới còn tiềm ẩn phức tạp, hoạt động của các loại tội phạm nhất là tội phạm ma túy, mua bán người, tình trạng di dân tự do, vi phạm quy chế biên giới còn xẩy ra.
Việc Chính phủ ban hành Đề án xây dựng nông thôn mới (NTM) trên địa bàn 27 xã khu vực biên giới tỉnh Nghệ An đã tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện hệ thống hạ tầng nông thôn, phát huy lợi thế về đất đai, khí hậu, dịch vụ, thương mại cửa khẩu. Đồng thời, xây dựng, cải thiện diện mạo khu vực nông thôn các xã giáp biên giới theo hướng khang trang, phát huy truyền thống văn hóa các dân tộc, góp phần giảm nghèo bền vững, đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng biên giới, góp phần xây dựng tuyến biên giới hòa bình, hữu nghị và là mô hình điểm để nhân rộng ra các địa phương có đường biên giới. Kết quả, chỉ tiêu hàng năm đã đạt bằng và vượt so với chỉ tiêu Trung ương và của Hội đồng nhân dân tỉnh giao, chất lượng các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hoá được nâng cao; thu nhập và điều kiện sống của Nhân dân 27 xã khu vực biên giới tiếp tục được nâng lên.
Đơn cử tại huyện vùng cao biên giới Quế Phong, ông Dương Hoàng Vũ - Chủ tịch UBND huyện cho biết: Đến nay, huyện đã đạt bình quân 14 tiêu chí NTM, hộ nghèo giảm còn hơn 14%, nhà kiên cố và bán kiên cố đạt trên 86%, hộ sử dụng điện và nước hợp vệ sinh chiếm trên 84%; có gần 97% hộ dân được công nhận gia đình văn hóa, diện mạo nông thôn đã có nhiều khởi sắc hơn trước. Đặc biệt là tính chủ động, sáng tạo trong phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo và làm giàu ở một số xã tiếp tục được nâng lên; áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, nhiều mô hình mới đã và đang được nhân rộng phát huy hiệu quả, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đẩy mạnh giảm nghèo bền vững.
Về tổng thể, Đề án xây dựng NTM 27 xã khu vực biên giới thực hiện từ năm 2018 đến năm 2020 gồm có 11 xã thuộc huyện Kỳ Sơn, 4 xã thuộc huyện Tương Dương, 2 xã thuộc huyện Con Cuông, 4 xã thuộc huyện Quế Phong, 5 xã thuộc huyện Thanh Chương và 1 xã thuộc huyện Anh Sơn. Ngay sau khi được Chính phủ phê duyệt, mặc dù chưa có nguồn lực được phân bổ thực hiện chương trình từ Trung ương song tỉnh cũng như các huyện đã lồng ghép các nguồn lực để hỗ trợ các xã biên giới để xây dựng hạ tầng phát triển sản xuất. Bên cạnh đó, các cấp, các ngành tuyên truyền, vận động người dân các xã biên giới tích cực chung tay góp sức thực hiện các tiêu chí; qua đó đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, thay đổi diện mạo khu vực nông thôn nói chung và 27 xã khu vực biên giới, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Bộ mặt nông thôn miền núi, nhiều bản làng vùng cao đã từng bước thay da đổi thịt. Những trụ sở làm việc, nhà văn hóa, trường học được dựng lên khang trang, sạch đẹp. Điều thực sự phấn khởi hơn là đời sống của bà con dân bản đã khấm khá, đổi thay rất nhanh. Nhiều mô hình phát triển kinh tế vườn rừng, vườn đồi, chăn nuôi đại gia súc, nuôi cá lồng, trồng cây dược liệu… xuất hiện cho thu nhập khá và ổn định. Nhiều xã đã quyết tâm, nỗ lực cao trong việc phấn đấu đạt chuẩn xã nông thôn mới, tạo động lực rất lớn để triển khai chương trình. Vai trò của các tổ chức cơ sở Đảng, chính quyền được phát huy, dân chủ được nâng lên về chất. Ở những nơi xây dựng NTM thành công, niềm tin của người dân vào các chủ trương, chính sách, sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự điều hành của chính quyền được nâng cao.
Tháo gỡ khó khăn
Tuy nhiên, nhìn chung bức tranh miền Tây Nghệ An nhất là các xã vùng cao biên giới vẫn còn nhiều khó khăn, phát triển kinh tế thiếu bền vững, tỷ lệ hộ nghèo còn cao; trong đó 27 xã biên giới là vùng đặc thù khó khăn nên việc huy động nguồn lực kinh tế trong dân là rất khó.
Theo ông Vi Văn Quý - Phó Chủ tịch UBND huyện Con Cuông: Thực hiện phong trào xây dựng NTM, đến nay, huyện Con Cuông có 3/12 xã được tỉnh công nhận đạt chuẩn nông thôn mới; có 23/107 thôn, bản đạt chuẩn NTM; bình quân toàn huyện đạt 12,4/19 tiêu chí/xã. Huyện Con Cuông có 2 xã biên giới Châu Khê và Môn Sơn với chiều dài trên 61,8km đường biên tiếp giáp với nước bạn Lào. Nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cơ sở hạ tầng và đời sống nhân dân vùng biên giới được cải thiện.
Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch UBND huyện Con Cuông, khó khăn của địa phương là cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất còn thiếu và khó đạt chuẩn; đời sống Nhân dân còn gặp nhiều khó khăn. Sinh kế vẫn dựa quá nhiều vào rừng tự nhiên. Tỷ lệ hộ nghèo còn cao, nhất là tộc người Đan Lai tỷ lệ hộ nghèo còn gần 100%...
“Vì vậy trong thời gian tới huyện kiến nghị với các cấp đặc biệt là cấp tỉnh, Trung ương hỗ trợ cho đồng bào các chương trình thiết thực, đặc biệt là các chương trình cây, con giống để xóa đói, giảm nghèo, nâng cao thu nhập. Hỗ trợ riêng cho vùng biên giới chương trình xi măng để cho người dân làm đường giao thông xây dựng nông thôn mới” - ông Vi Văn Quý cho biết.
Việc xây dựng NTM ở 27 xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới tỉnh Nghệ An vừa là yêu cầu, vừa là nguyện vọng của đồng bào dân tộc trong vùng, vừa là nhiệm vụ quan trọng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh lâu dài của tỉnh và khu vực Bắc Trung Bộ. Tuy nhiên, những khó khăn từ thực tiễn các xã vùng biên giới đang là những lực cản lớn đối với công cuộc xây dựng nông thôn mới. Từ thực tiễn đó, ngày 13/12/2020 HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 24/2020/NQ-HĐND về một số chính sách hỗ trợ trong xây dựng NTM giai đoạn 2021 -2025. Theo đó, Nghị quyết đã nâng mức hỗ trợ cho các xã, thôn, bản thuộc 10 huyện miền núi gồm: Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông, Quế Phong, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Tân Kỳ, Anh Sơn, Thanh Chương và Nghĩa Đàn.
Đồng chí Nguyễn Văn Đệ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết: Khó khăn lớn nhất trong triển khai xây dựng NTM ở các xã vùng biên giới là kinh phí để thực hiện. Địa bàn biên giới rộng, diện tích rừng nhiều; cơ sở hạ tầng còn nhiều khó khăn, để đầu tư xây dựng đòi hỏi kinh phí lớn. Hiện các địa phương đang đề xuất UBND tỉnh điều chỉnh một số tiêu chí phù hợp với đặc thù của làng, bản cũng như phong tục tập quán của đồng bào. Cùng với đó tiếp tục lồng ghép các nguồn lực từ các chương trình dự án để hỗ trợ các thôn, bản xây dựng NTM.
“Trong thời gian tới, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo Ban chỉ đạo các cấp thực hiện một cách quyết liệt, mạnh mẽ từ cấp tỉnh đến cơ sở, thường xuyên bám sát để kiểm tra, đôn đốc, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của các địa phương. Tất cả đều được triển khai một cách quyết liệt, đồng bộ. Quyết tâm hoàn thành mục tiêu 80% thôn, bản đặc biệt khó khăn đạt chuẩn NTM trong giai đoạn 2021-2025, góp phần cùng cả tỉnh hoàn thành mục tiêu quốc gia xây dựng NTM” - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Đệ nhấn mạnh.
