GS.VS. TSKH. NGUT Đinh Văn Nhã – Người trí thức lớn của thế kỷ 21

Họ Đinh Văn ở làng Sòi, nay là xã Quỳnh Lộc, thị xã Hoàng Mai, Nghệ An là hậu duệ của Đại đô đốc Phiêu kỵ Đại tướng quân Đồng Nghi Tam Ty Đinh Trọng Dật. Cậu bé Đinh Văn Nhã sinh ra trong một gia đình nghèo. Bố là nhà thơ, yêu văn chương thơ phú, Mẹ làm nông nhưng thuộc nhiều câu dân ca, hò ví giặm, và đặc biệt là những trang Kiều… Tuổi ấu thơ, Đinh Văn Nhã lớn lên, ảnh hưởng của cha tình yêu thơ văn và một tâm hồn khoáng đạt, rộng mở; ảnh hưởng của mẹ đức cần cù, chịu thương chịu khó. Thế nên, lên cấp 3, ông đạt nhiều thành tích cao trong học tập: giải Nhất, giải Nhì học sinh giỏi tỉnh Nghệ An môn Toán, Lý. Ông được cử sang du học tại Liên Xô với chuyên ngành tự động hóa ngành xây dựng.

Đến với vùng đất của xứ sở Bạch Dương, thời gian đầu đối diện với rào cản về ngôn ngữ và áp lực về lượng kiến thức khổng lồ cần tiếp nhận, … cuộc sống của ông gần như gắn bó với thư viện. Có những ngày suốt mấy tiếng đồng hồ, tra cứu từ điển song ông cũng chỉ dịch được đôi ba dòng trong sách. Có lúc nhớ nhà, và cảm giác cũng muốn buông chùng đôi chân. Nhưng, với bản tính kiên cường của người Nghệ, ông đã luôn nỗ lực, để rồi, ông trở thành một trong những sinh viên nói tiếng Nga hay nhất, trưởng Ban đối ngoại thành đoàn Matxcova, và thường xuyên tham gia trong vai trò phiên dịch cho các đoàn khách của Việt Nam khi sang làm việc tại Liên Xô những năm ông làm nghiên cứu sinh chuyển tiếp (1973-1975).

Suốt 6 năm miệt mài học tập, năm 1972, ông tốt nghiệp đại học Xây dựng quốc gia Matxcova với tấm bằng loại ưu.  Ông được Nhà nước Liên Xô mời ở lại, học nâng cao, trở thành nghiên cứu sinh trên mảnh đất xinh đẹp, cái nôi của các công trình văn hóa và kiến trúc. Đinh Văn Nhã đã tu nghiệp 10 năm liên tục ở Liên Xô, trở thành người Việt Nam đầu tiên được phong học vị Tiến sĩ trong lĩnh vực điều khiển tự động ngành xây dựng. Đầu năm 1976, ông trở về quê nhà, trở thành cán bộ giảng dạy tại trường Đại học Bách khoa Hà nội.

Đất nước vừa ra khỏi chiến tranh, điều kiện máy móc còn thiếu thốn, lạc hậu, vị tiến sĩ trẻ vửa giảng dạy, vừa nghiên cứu khoa học, vừa là chuyên gia, dầm mưa dãi nắng, cùng với chuyên gia Đan mạch và nước ngoài (Thụy Điển, Nhật, Pháp, Thụy Sỹ… ) xây dựng và vận hành nhà máy xi măng Hoàng Thạch. Có khi hàng tháng trời, cộng sự và thầy trò cùng nhau nằm lán, cơm vắt, ăn bo bo vừa làm vừa học thêm các chuyên gia nước ngoài. Ngày đấy, đội ngũ cán bộ kỹ thuật cao còn ít, nhân lực cao hầu hết phải hỗ trợ từ nước ngoài. Vị tiến sĩ trẻ lớn lên từ vùng quê đất cằn ấy thấm thía hơn hết sự cần thiết của sự đào tạo và chuyển giao công nghệ cho lớp trẻ. Ông đã cùng với 5 cán bộ Đại học Bách khoa năm 1976 xây dựng một ngành hoàn toàn mới, ngành điều khiển tự động. Suốt 38 năm giảng dạy tại Đại học Bách khoa, 14 năm là Phó Chủ tịch, Phó Tổng Thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam, GS Đinh Văn Nhã đã góp phần đào tạo hàng trăm nhà khoa học và kỹ sư chất lượng cao cho đất nước trong lĩnh vực tự động hóa. … Đây là nguồn lực quan trọng, tạo nên thế chủ động của nước ta trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và cuộc cách mạng 4.0.

Năm 1990, GS Đinh Văn Nhã cùng GS Đinh Văn Thuận, em trai ông chủ trì xây dựng nhà máy bia đầu tiên tại Đồng Đế, Nha Trang. Ngày ấy còn trăm ngàn thiếu thốn, các ông đã cưa nòng pháo để làm máy xay nghiền man gạo. Vượt lên khó khăn, GS Đinh Văn Nhã, Đinh Văn Thuận đã từng bước vươn lên làm chủ công nghệ sản xuất bia trong nước, đưa ngành công nghiệp giải khát của Việt Nam sánh ngang với các nước trên thế giới.

 Khi ngành công nghiệp chế biến thực phẩm còn chưa phát triển, năm 1995, GS Đinh Văn Nhã cùng các thành viên trong gia đình đã mạnh dạn thành lập công ty Cơ nhiệt điện lạnh Bách Khoa, nay là tập đoàn Polyco, với đa lĩnh vực kinh doanh như: khảo sát, thiết kế, trang bị lắp đặt sửa chữa, chuyển giao công nghệ thuộc lĩnh vực cơ, nhiệt, điện lạnh, tự động hóa… Hàng trăm nhà máy bia, nước giải khát trên cả nước đã được Polyco chuyển giao công nghệ, lắp đặt và vận hành sản xuất, tiết kiệm hàng ngàn tỷ đồng so với nhập ngoại máy móc tương đương về chất lượng. Có thể nói, dưới sự chèo lái của GS Đinh Văn Nhã và GS Đinh Văn Thuận, tập đoàn Polyco đã đóng góp một phần xứng đáng, giúp các doanh nghiệp đồ uống đang đứng trên bờ vực phá sản, vươn lên trở thành ngành công nghiệp chủ lực, đóng góp quan trọng cho ngân sách Nhà nước.

Năm 2005, cụm công trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ cơ khí – tự động hóa trong công nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm” do Ông và GS TS Đinh Văn Thuận đồng chủ nhiệm đã được đánh giá là “Cụm công trình đặc biệt xuất sắc, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển khoa học công nghệ và bảo vệ đất nước Việt Nam Xã hội chủ nghĩa”, vinh dự được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.

Cũng trong năm 2004, cụm công trình “Nghiên cứu, chế tạo thiết bị sản xuất sữa chua, công suất 6000l/h” của ông cùng các cộng sự được tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới cấp bằng phát minh sáng chế và huy chương vàng WIPO của Liên hiệp quốc. Ông được trao tặng danh hiệu cao quý “Nhà khoa học công nghệ xuất sắc Đông Nam Á” năm 2009, cup Kim Cương Leona de Vinci năm 2012, được Mỹ tặng thưởng Huy chương Trí tuệ vĩ đại của thế kỷ 21, và được vinh danh trong sách Đỏ - 2000 nhà trí thức nổi tiếng thế kỷ 21, ...

Thành công trên lĩnh vực nghiên cứu, giáo dục và kinh doanh, cứ ngỡ GS VS Đinh Văn Nhã sẽ lui về với cuộc sống điền viên của người già, thế nhưng, năm 2019, một lần nữa, ông lại bắt tay vào một dự án mới, trên một lĩnh vực hoàn toàn mới – nghiên cứu và sản xuất sản phẩm y tế, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Dự án do ông Nguyễn Trí Dũng – Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần tập đoàn phát triển Tài chính và Công nghệ Trường Sinh khởi động từ năm 2012 với khát vọng làm sống dậy những phương thuốc quý trong bài thuốc dân gian, chưng cất và chọn lọc…ứng dụng Công nghệ Nano và Lượng tử hiện đại, để trở thành một sản phẩm khoa học có uy tín trong nước và quốc tế, mang thương hiệu riêng của Việt Nam. Khát vọng đó đã chinh phục trái tim nhân hậu của Giáo sư. Ông đã bắt tay vào, cùng cộng sự có những ngày miệt mài nghiên cứu quên cả thời gian và tuổi tác.

Đầu năm 2020, dịch bệnh COVID-19 bùng phát. Sản phẩm mà ông và cộng sự thực hiện đã bước đầu hoàn thiện. Hơn 3 triệu liều thuốc đã được cấp phát miễn phí cho các tâm dịch COVID-19 trên địa bàn cả nước như Bắc Ninh, Bắc Giang, Đà nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội… Những liều thuốc đã góp phần ngăn chặn kịp thời sự phát triển và bùng phát của dịch bệnh. GS Đinh Văn Nhã và các cộng sự đã nhận được hàng ngàn bức thư bày tỏ sự tri ân, cảm kích giúp họ vượt qua cửa tử trong những phút giây khó khăn nhất.

Antivirus solution được xem là một giải pháp kháng virus, vi khuẩn toàn diện, hỗ trợ điều trị và phòng chống các loại dịch bệnh do vi khuẩn, vius gây hại cho cơ thể con người. Đặc biệt, trong bối cảnh thế giới liên tiếp có các đại dịch xảy ra thì sản phẩm Antivirus solution đã phát huy tác dụng kịp thời, có thể hỗ trợ cùng lúc nhiều loại dịch bệnh khác nhau như SARS CoV-2, cúm A,B,C, viêm xoang, mũi, họng, đậu mùa, sốt xuất huyết, giời leo ( bệnh Zona), nấm, bỏng, làm đẹp da và tái tạo tế bào…  mà hoàn toàn không ảnh hưởng tới sức khỏe con người.

Từ chỗ mày mò, chưng cất, lựa chọn các thành phần thích hợp để tạo nên một sản phẩm hoàn toàn có ích cho sức khỏe toàn dân, GS Đinh Văn Nhã và ông Nguyễn Trí Dũng đã đi tới một quyết định táo bạo: gom tất cả nguồn lực, đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất khép kín, đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Cùng với đó là quá trình đăng ký độc quyền sáng chế, chứng nhận đạt chuẩn Châu Âu, đạt FDA của Hoa Kỳ, Iso Y tế Quốc tế… Sản phẩm đã tạo được tiếng vang trong nước và quốc tế. Nhiều quốc gia đã  và đang  hợp tác xuất khẩu sản phẩm như 8 nước Châu Âu, Trung Quốc, Ấn Độ, Colombia, Pakixtan, Dubai, Malaisia, Burkinafaso … Sản phẩm mang thương hiệu và niềm tự hào về mảnh đất hình chữ S đã hiện diện khắp trên năm châu, khẳng định trí tuệ và bản lĩnh của người Việt trên bản đồ khoa học thế giới. Ngày 21 tháng 12 năm 2023, Gs. Vs. TSKH. Đinh Văn Nhã được sắc phong thêm Chức danh Viện sĩ Y học thay thế của Trường Đại học Apolos Universty Bang Montana, Hoa kỳ (top 23 các trường Đại học Mỹ và Top đầu của Thế giới được xếp hạng từ 2016 đến nay) tại Diễn Đàn Khoa học và Kinh tế toàn cầu, tổ chức tại New Delhy, Thủ đô Ấn độ.

Có lẽ, sinh ra từ vùng quê nghèo gió Lào bỏng rát, nên trong con người luôn vui vẻ, hòa nhã và yêu thơ ấy có một ý chí, một sức làm việc vượt người thường. 75 tuổi, song ông không ngừng nghiên cứu, sáng tạo, cống hiến, nên nhiều sản phẩm từ nền khoa học công nghệ do chính người Việt Nam làm chủ mang lại lợi ích cho đất nước và sự thụ hưởng cho Nhân dân.

Sẽ là không đầy đủ, nếu không nói về con người Thơ trong nhà khoa học Đinh Văn Nhã. Có lẽ, chính sự lạc quan, sự tin tưởng vào những điều tốt đẹp nhất ở cuộc sống như ngọn hải đăng, giúp ông vượt qua khó khăn, làm nên những thành tựu rực rỡ trong cuộc đời nghiên cứu khoa học.

Gặp Giáo sư, từ giới chính trị gia, hay các nhà tri thức, những người bình dân đều thấy ở ông toát lên sự giản dị, hóm hỉnh của ông đồ Nghệ. Bao giờ cũng là những câu chuyện đời thường, được đưa vào thơ, để rồi chưng cất nên những bản nhạc lòng, những trải nghiệm chân thực, những triết lý sống… Ông tự nhận mình không phải là nhà thơ, mà chỉ là người làm thơ nghiệp dư, vậy nhưng những bài thơ chân thực của ông lại được khán giả đón nhận nồng nhiệt…. Tuyển tập thơ văn “Tình đời” của ông được nhiều người, nhiều lứa tuổi từ già đến trẻ chuyền tay nhau đọc, bởi cuốn sách ấy như một cảm nang về cuộc sống và trải nghiệm, đã tiếp thêm cho họ ngọn lửa yêu đời, yêu thơ và sự trân trọng các giá trị sống.

Với ông, thơ không chỉ là một thú vui, mà còn là hương vị không thể thiếu trong đời sống tinh thần của mỗi người, giúp chúng ta được “khai tâm, khai trí, khai nhãn và thông tuệ một phần nào” (Đinh Văn Nhã). Thế nên, ngoài những giờ dạy, ngoài thời gian nghiên cứu, cuộc sống của ông ngập tràn những sắc màu của thơ ca. Nguồn năng lượng giúp ông khỏe hơn, giúp đồng nghiệp ở bên ông luôn thấy thu hút và thú vị, có lẽ cùng là ở đó.

Người Nghệ muôn phương: GS. VS Đinh Văn Nhã - Những thành tựu vươn tầm thế giới

PGS.TS Thiếu tướng Lê Văn Cương, một người bạn thâm niên đã cho rằng: “GS.VS Đinh Văn Nhã xứng đáng là công dân số 1 của người Nghệ trong và ngoài tỉnh hiện nay. Cả cuộc đời giáo sư lầm lũi khẳng định mình bằng sản phẩm khoa học, mà không phô trương. Con người hội tụ được Tâm – Trí, mà vẫn giữ đậm chất Nghệ trong sự trung thực, nhân hậu và nét dí dỏm, đã hội tụ đầy đủ trong GS VS Đinh Văn Nhã”.

Con người ấy, đã dìu dắt, cưu mang để có một đại gia đình họ Đinh Văn thành đạt. Một gia đình có 5 người vinh dự nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học công nghệ năm 2005, 3 giáo sư và nhiều cháu là tiến sĩ, thạc sĩ… Căn nhà số 90/93, đường Hoàng Văn Thái ở Hà Nội đến nay đã hơn 33 năm. Đã có bao thế hệ lớn lên, trưởng thành từ ngôi nhà ấy, để rồi trở thành các GS, TS, các nhà khoa học từ quá trình chăm lo, rèn giũa của GS Đinh Văn Nhã. Và chúng tôi xin mượn lời nhận xét của GS TSKH Sugyama Nhật Bản khi tới tham quan công trình của GS Đinh Văn Nhã và GS Đinh Văn Thuận: 

(1) “Lời tựa Tại sao gia đình họ lại thành công?” - TS Nguyễn Tất Thịnh – Chủ tịch HĐQT kiêm Hiệu trưởng trường Đào tạo Doanh nhân PTI – Tr.348- Tình đời – NXB Hội nhà văn – 2018